Nawet sad się zarumienił
Czy dojrzała kobieta, matka dwóch córek, ma prawo się zakochać? Żyć miłością do niewdzięcznego kochanka? Los Raniewskiej, bohaterki Wiśniowego sadu, symbolizuje ryzyko źle ulokowanych uczuć. Gorzki smak namiętności spowija warszawską inscenizację arcydzieła Antoniego Czechowa.
Rola Raniewskiej dla aktorek jest tym, czym Hamlet dla aktora. Każda marzy o zagraniu tej postaci. To wielkie wyzwanie, rola dla gwiazdy. Wiśniowy sad, najsłynniejszy w światowej literaturze dramat o przemijaniu, jest zarazem opowieścią o różnych odcieniach miłości. Raniewska to bankrutująca dziedziczka, a jednocześnie wytworna dama. Wielokrotnie widziałam na scenie Raniewska. Mówiła po rosyjsku, po włosku lub po polsku. Bywała zimna i rozhisteryzowana, spięta gorsetem form i swobodna, oszołomiona narkotykiem, sentymentalna i twarda, grande dame i demokratka. Jedno jest pewne: w każdej interpretacji Raniewska, młoda czy podstarzała, musi mieć w sobie coś, czym uwodzi mężczyzn i kobiety, arystokratów i prostaków. W warszawskiej inscenizacji w Teatrze Dramatycznym splotła się rosyjska emocjonalność z polskim dialogiem. Reżyserem jest bowiem Rosjanin Leonid Hejfec, a jego Raniewska aktorka piękna i młoda.
DANUTA STENKA czyli Raniewska przepełniona miłością
Dziwna to kobieta. Dużo częściej śmieje się, niż płacze. Raniewska żyjąca dla miłości, bezwstydna i szczera. Miłość do niewdzięcznego kochanka jest dla niej wszystkim. Pierzchliwa jak ptak, miota się między Riwierą, Paryżem a głuchą ruską prowincją. Wiśniowy sad, w którym dorastała, zostanie wycięty. Raniewska zdąży po raz kolejny uciec, nim dokona się ta ponura zmiana dekoracji. Wystarczy, że powie: Nie wytrzymam, nie mogę, i rzuci powłóczyste spojrzenie, a już biją dla niej serca bliźnich i otwierają się portfele. Nawet cham i parweniusz Łopachin (Jarosław Gajewski) jest jej wierny jak pies. Za jedno spojrzenie, jeden uśmiech gotów za nią w ogień skoczyć. Raniewska, choć sama w rozkwicie kobiecości, ma jedną dorosłą, drugą dorastającą córkę.
ALEKSANDRA KONIECZNA czyli pracowita i beztroska Waria
Ta stara panna, przedwcześnie zwiędła klucznica, usiłująca sprostać księżycowym zachciankom matki, ma jednak swój wewnętrzny świat. Także i ona kocha. Kocha i uwielbia jak śliczne cerkiewne ikony swoją światową matkę i uroczą naiwną siostrę. Waria jest wewnętrznie dojrzała, wręcz stara. (Zupełnie jak wujaszek Wania z innej sztuki Czechowa). Dba o pieniądze beztrosko wydawane przez innych. Ukradkiem popija w kredensie i ukradkiem marzy o zamążpójściu. Musi pracować, pracować i jeszcze raz pracować, bo inaczej jej życie straci sens. Najbardziej zaskakuje jej zachowanie pod koniec sztuki, kiedy stary świat "bywszych" ludzi symbolizowanych przez Raniewska ostatecznie się rozpada. Bogacz Łopachin wstydzi się jej oświadczyć. Ale Waria nie tragizuje. Będzie jeszcze okazja, będą spotkania. Minie kolejny rok. Może tę nadzieję odziedziczyła po matce?
AGNIESZKA KOTLARSKA czyli Ania, dziecko przemienione w kobietę
W główce blond aniołka w nocnej koszulinie kłębią się niesamowite rzeczy. Urażona duma, że o matce rodzony wuj mówi jak o kobiecie upadłej; idee utopijnego socjalizmu; budząca się seksualność, tłumiona przez swoiste śluby "czystej przyjaźni" ze studentem Trofimowem; ciekawość wielkiego świata i rozczarowanie Paryżem cuchnących cygar, taniego wina i nie domytej bohemy. Ania dopiero wyrusza w życie. Będzie się uczyć. Ten rosyjsko-polski Wiśniowy sad nie jest ponury i dekadencko-melancholijny. Wszystkie Raniewskie mają bowiem w sercu trzy ewangeliczne cnoty: wiarę, nadzieję i miłość. Czy takich ludzi, czytaj: takich kobiet, naprawdę już dziś nie ma? Są, bo ludzkie oblicze bohaterek Czechowa jest wieczne i prawdziwe. Dlatego wciąż gra się tę klasyczną sztukę w Paryżu, Moskwie, Tokio i Warszawie.
