Zmarła La Mama
Ellen Stewart, założycielka i dyrektorka legendarnego nowojorskiego teatru La MaMa - jednej z najważniejszych scen eksperymentalnych XX wieku - zmarła w czwartek w Nowym Jorku. Miała 92 lata. Była jedną z kluczowych postaci teatralnej awangardy lat 60. i 70. Mama odegrała kluczową rolę w promocji polskiego teatru awangardowego - pisze Roman Pawłowski w Gazecie Wyborczej.
Była jedną z kluczowych postaci teatralnej awangardy lat 60. i 70. Przez jej maleńki teatr w East Village na Manhattanie przewinęła się czołówka amerykańskich i zagranicznych artystów: Robert Wilson, Andrei Serban, Philip Glass, Meredith Monk. Miała intuicję i nosa do talentów: odkryła kompozytora Toma O'Horgana, późniejszego autora muzyki do musicalu "Hair", wystawiała pierwsze sztuki Sama Sheparda, a Andy Warhol zrealizował u niej swój pierwszy spektakl teatralny "Pork".
Pochodziła z Chicago, mieszkała długo w Luizjanie, skąd pochodził jej silny, południowy akcent. Przydomek "Mama" otrzymała w latach 50. - tak nazwali ją pracownicy ekskluzywnego domu towarowego Saks przy Fifth Avenue, w którym zaczynała karierę jako projektantka mody.
Jej bajecznie kolorowe stroje i burzę siwych włosów znał w East Village każdy. Realizowała idee teatru międzykulturowego. Pierwsza prezentowała w Nowym Jorku hinduski tradycyjny teatr tańca kathakali, sprowadzała sztuki z Filipin, Korei i Nepalu. W jej teatrze stale rezydowały etniczne grupy teatralne: Indian, Afroamerykanów i Portorykańczyków.
Mama odegrała kluczową rolę w promocji polskiego teatru awangardowego - w 1967 r. sprowadziła do Nowego Jorku na warsztaty Jerzego Grotowskiego i Ludwika Flaszena, a dwa lata później pokazała spektakl wrocławskiego Teatru Laboratorium "Książę niezłomny", który otworzył Grotowskiemu drogę do międzynarodowej kariery. Wypromowała także Tadeusza Kantora, który na jej zaproszenie pokazał w 1979 r. w Nowym Jorku swoją słynną "Umarłą klasę". Ponieważ Kantor był wówczas nieznany amerykańskiej widowni, ściągała na pierwsze spektakle przechodniów z ulicy.
W jej teatrze odbywały się amerykańskie premiery sztuk Witkacego, Gombrowicza i Mrożka. W ostatnich latach gościła wiele grup alternatywnych z Polski, m.in.: Gardzienice, Pieśń Kozła i Dada von Bzdulow, brała także udział w przygotowaniu obchodów Roku Grotowskiego 2009. Za wkład w promocję polskiej kultury otrzymała Nagrodę Stanisława Ignacego Witkiewicza i medal Gloria Artis.
Przez prawie pół wieku witała osobiście widzów, dzwoniąc mosiężnym dzwonkiem i zapowiadając spektakle. Kilka lat temu mówiła: - Nie mam nikogo, kto miałby podobny punkt widzenia i mógł przejąć ten teatr. Ale jeśli Bóg chce, aby La MaMa dalej istniała, to będzie istnieć nawet beze mnie.
