Dzień pod znakiem emocji
Drugi dzień VI Festiwalu Teatrów Europy Środkowej "Sąsiedzi" w Lublinie podsumowuje Katarzyna Krzywicka z Nowej Siły Krytycznej.
"Lorca" - monodram o namiętności i "Salto Mortale vol.2", spektakularne widowisko na sześć fortepianów, to wydarzenia drugiego dnia VI Festiwalu Teatrów Europy Środkowej "Sąsiedzi".
Tante Horse z Czech przywiózł "Lorcę", przedstawienie kameralne, zbudowane z połączenia elementów butoh, kathak i pantomimy, silnie działające na emocje widza. To historia miłości poety i dramatopisarza Federico Garcii Lorci i malarza Salvadora Dalego, zapisana przez Iana Gibsona, wyreżyserowana i przedstawiona przez Radima Vizváry'ego. Aktor i tancerz mistrzowsko pokazał wzajemną, zarówno psychiczną, jak i fizyczną, fascynację mężczyzn. Sprawnie wcielał się w obie postaci, przejścia między nimi zaznaczono za pomocą zmian dwustronnego płaszcza: z czerwonymi elementami zdobił Lorcę, zaś przekręcony na stronę podszewki - stawał się pochlapanym farbą strojem malarza. Namiętność łącząca mężczyzn, ich tęsknota, potem ból i cierpienie Dalego po starcie ukochanego dotyka dogłębnie widzów. Emocje - zarówno te na scenie, jak i te kłębiące się w odbiorcach - są prawdziwe. Oprócz tańca wywołują je również słowa - odczytane w tle fragmenty listów poety i malarza oraz muzyka - spokojna, obrazująca harmonię ciał i dusz między kochankami i pulsująca, prawie nie do zniesienia, jak ból Dalego. W całym spektaklu - mimo muzyki i słów - panuje podniosła cisza, której nie wolno jej naruszyć.
Kluczowa - i najbardziej poruszająca - jest końcowa scena, w której po śmierci Lorci malarz idzie do kościoła, gdzie próbuje się modlić. Rozebrany do naga rzuca nieme wyzwanie Bogu: popatrz, oto cały ja! Zadaje pytanie o to, skąd tyle cierpienia, dlaczego im silniejsza miłość, tym intensywniejszy ból. Chce złożyć ręce do modlitwy, ale jakaś moc uniemożliwia mu to, szarpiąc i rzucając jego ciałem. To zmaganie świadomego swoich ułomności człowieka z doskonałością Boga oraz nieudana próba pojednania w obliczu nieszczęścia. A może chęć konfrontacji własnych, liberalnych przekonań z wolą Najwyższego? W"Lorce" wprost nazwana jest relacja homoseksualna, a jednak twórcy pozostawili wiele przestrzeni, które trzeba wypełnić własnymi przemyśleniami na temat miłości i przywiązania, dzięki czemu historia staje się uniwersalna.
"Salto Mortale vol. 2" poznańskiego Teatru Strefa Ciszy stoi w całkowitej opozycji do "Lorci". To widowisko plenerowe stworzone przez dwunastu aktorów. Akcja rozgrywa się na ogromnej przestrzeni, wykorzystanych zostaje sześć fortepianów i race świetlne. Widowiskowość i rozmach początkowo robiły wrażenie na publiczności, z kolejnymi odsłonami wszystkie chwyty stawały się zbyt dosłowne, przekolorowane i przekrzyczane.
Mały chłopiec odkrywa, że schody, po których codzienne zbiega, to ustawione jeden na drugim fortepiany. Na ten fakt obojętni są pozostali mieszkańcy kamienicy (pokazani zresztą stereotypowo, jak w kabarecie - zaniedbana sprzątaczka z mopem, kobieta ze zbyt ciężkimi zakupami i koledzy-dresiarze). A przecież te fortepiany to drogocenne instrumenty zrabowane ze Szczecina podczas II wojny światowej przez wojska sowieckie. Metaforę kultury niszczonej przez demony wojny zobrazowały drzemiące w instrumentach trupioblade monstra ubrane w stroje sado-maso, przybrudzone baletnice, przerażający Jocker i smutny Pierrot, które w szaleńczym, orgiastycznym tańcu zdemolowały je ze pomocą łańcuchów, batów, ognia i rac świetlnych. Koncept, na bazie którego został zrealizowany spektakl, jest naprawdę ciekawy. Dosłowność, powierzchowność emocji i użycie kostiumów drag queen, gryzących się z tematyką wojenną pozostawia niesmak.
Jeden dzień, dwa zupełnie różne spektakle - pierwszy nastawiony na odbiór indywidualny, przeżywanie i skupienie, drugi zaś na tak modny współcześnie show. Ale należy to zaliczyć do plusów festiwalu mającego przecież pokazać inscenizacje tworzone na bazie literatury i teatry uliczne, które interesują szerokie grono odbiorców. Dzięki temu "Sąsiedzi" mają szansę trafić w przeróżne gusta.
