Artykuły

Co różni "Wielkanoc" od innych sztuk Strindberga?

To ostatni okres twórczości autora, a "Wielkanoc" to jego synteza. Napisa­na w sposób bardzo zwięzły, dzieje się w dwóch planach. W ciągu Wielkiego Tygodnia, który kończy Zmartwych­wstanie. I jest też plan ziemski. Sztu­ka opowiada o życiu, konfliktach spo­łecznych. O rodzinie, której historia ma w sobie elementy niemal krymi­nalne.. ale jest w tym wszystkim per­spektywa metafizyczna.

I dlatego wybrał Pan właśnie tę sztukę?

To bardzo ciekawy dramat, precyzyj­ny, wielopłaszczyznowy, z interesują­cymi rolami, dający możliwość bardzo ciekawej pracy aktorskiej.

W czasie całej scenicznej pracy jest Pan wierny modelowi teatru lite­rackiego, a nie "inscenizacji".

Inscenizacja w moim rozumieniu jest jak ubranie dla człowieka, którego trzeba po prostu odpowiednio ubrać. Nie uprawiam teatru autorskiego, czyli nie uważam sztuki za pretekst dla reżysera do zrobienia przedstawienia luźno opartego na tekście. Nie tyle jed­nak staram się być wierny autorowi, ile konstrukcji jego sztuki. Nie chcę pisać innego utworu. Swoją reżyser­ską pracę opieram na konstrukcji dzie­ła, ale utwór odczytuję po swojemu. Nie ma dwóch ludzi tak samo odczy­tujących utwór, jeśli naprawdę starają się go zrozumieć. To, co często nazywa się "teatrem wiernym autorowi", naj­częściej jest akademizmem, powtarza­niem utartego sposobu wystawiania sztuki. Tego staram się unikać. Inny­mi słowy, zależy mi na tym, aby insce­nizacja była formą pokazania utworu na scenie. Nigdy formą samą dla sie­bie. Celem jest zawsze utwór. Przesła­nie w nim zawarte.

Często mówi się, że dobry teatr to ten, który trafia w swój czas. Co dziś, w tym tak tragicznym dla świata tygodniu, można powie­dzieć poprzez Strindberga, poprzez teatr?

Nie potrafię na to odpowiedzieć, bo zdaję sobie sprawę, podobnie jak i wszyscy, że te wypadki - będące przecież wynikiem pewnego trwają­cego już od dawna procesu - naj­prawdopodobniej odmienia życie spo­łeczeństw. Odmienia świat, w którym żyjemy. Nic już nie będzie tak jak daw­niej. To właśnie przyszło mi do głowy, gdy zobaczyłem, co stało się we wto­rek. Jak to się ma do naszej pracy, którą dziś kończymy? Nie umiem odpowiedzieć. Myślę, że tak, jak wszystkie wybitne utwory, kilkudzie­sięciu najwybitniejszych twórców - a Strindberg przecież do nich nale­ży - nigdy nie stracą na aktualności. Dotyczą przecież ludzi. Szekspir jest aktualny, aktualni są Grecy. Zupełnie inną sprawą jest, czy to, co my dziś robimy, nas przetrwa.

August Strindberg to jedna z naj­większych postaci światowej drama­turgii. Jego dzieła odmieniły litera­turę i teatr. Plotki dotyczące jego życia osobistego były niekończącym się tematem dla brukowych gazet końca XIX wieku. Strindberg napisał "Wielkanoc" w wieku 51 lat. Miał już za sobą swoje największe arcydzieła dramatyczne - "Ojca" i "Pannę Julię", dwie części "Do Damaszku". Także najboleśniejsze życiowe doświadczenia - dwa roz­bite małżeństwa, czwórkę dzieci, które widywał sporadycznie, i kryzys psychiczny opisany później w auto­biograficznej książce "Inferno".

"Wielkanoc", której premiera odbędzie się dzisiaj w Teatrze Współczesnym, to dramat o cierpie­niu. Na rodzinę Heystów spada nie­szczęście: ojciec sprzeniewierzył cudze pieniądze i odsiaduje wyrok w więzieniu, nad jego żoną i dzieć­mi zawisła groźba utraty resztek majątku. Dzieci: syn Elis, nauczy­ciel i jego młodsza siostra Eleonora z trudem znoszą hańbę utraty dobrego imienia. Sytuację jeszcze bardziej komplikuje nagłe pojawie­nie się w mieście wierzyciela, diabolicznego Lindkvista.

Wydarzenia te wpisał Strindberg w kalendarz Wielkanocy, wraz z przemijaniem dni Wielkiego Tygod­nia (od Wielkiego Czwartku, Dnia Ofiary po Wielką Sobotę, Dzień Łaski) sytuacja bohaterów powoli się dopełnia.

Ciężka atmosfera panująca w domu bohaterów dramatu to przede wszystkim klimat upokorzenia i lęku. Cierpienie ich odmienia, czyni lepszymi, uszlachetnia. Ich życie staje się wartościowe, nabiera sensu.