Koszmar młodości
15. Międzynarodowy Festiwal Teatralny Kontakt w Toruniu w ocenie Joanny Derkaczew z Gazety Wyborczej.
W Toruniu doszło do zderzenia świata buntowników z gawędziarskim światem stabilnej dojrzałości.
W teatrze, aby założyć maskę, trzeba najpierw zedrzeć ją światu. Tegoroczny Kontakt pokazał, że twórcy szarpią się ze światem coraz gwałtowniej. Wśród 14 spektakli z dziesięciu krajów zarysował się zdecydowany podział na propozycje odważne, interwencyjne oraz na bezpieczne igraszki z formą.
Sprzeciw czy pułapka?
Objawieniem na granicy skandalu było belgijskie "White star" w reżyserii Lies Pauwels (Grand Prix i nagroda dziennikarzy). Tekst będący wyznaniem transseksualisty rozprawia się z polityczną poprawnością. Performerzy z grupy Victoria w sekwencji ostrych epizodów obnażają zakłamanie europejskiej tradycji. Już w pierwszej scenie pada credo nienawiści wobec odmieńców, a jego autor spokojnie zapala świeczkę pod krzyżem. Na ten krzyż wedrze się nowy Chrystus, a u jego stóp upokorzony zostanie niepełnosprawny chłopiec.
Wśród młodych nieobojętnych znalazł się także zespół z Bukaresztu ze sztuką "Stop the Tempo", teatr z Opola (Maja Kleczewska) i z Wałbrzycha (Jan Klata). W ich spektaklach wywlekano na scenę wszelkie brudy, jakie ukrywa świat polityki i mediów.
Trójka 20-latków z Rumunii pokazała koszmar młodości w kraju "po przełomie". Cudowne życie okazało się zbiorowym samobójstwem przyspieszanym przez szaleńczy rytm pracy i ciśnienie dyskotekowego jazgotu. Żeby przerwać ten schizofreniczny galop, bohaterowie decydują się wyłączać prąd w najmodniejszych klubach miasta. Nie wiadomo jednak, czy ich akcje to akty sprzeciwu, czy tylko kolejna adrenalinowa pułapka.
Wzorowa gwałcicielka
Klata z Witkacowską "...córką Fizdejki" udał się do supermarketu historii. Powyciągał z niego: Matejkę i Oświęcim, wąsatych meneli i wąsatego Wałęsę, swastyki i unijne gwiazdki, tworząc banalną, choć momentami dowcipną widokówkę z polskiego piekiełka. I mimo że był on najsłabszym ogniwem niezależnych, to jemu przypadła nagroda dla najlepszego młodego twórcy festiwalu.
Natomiast "Makbeta" [na zdjęciu] Mai Kleczewskiej zasypano oskarżeniami o pustą widowiskowość, gwałt na klasyku.
Rzeczywiście - Kleczewska to wzorowa gwałcicielka. Ogłusza mistrzowskim montażem strzępków teledysków, kultowych filmów i kroniki policyjnej. Wykorzystanego widza porzuca w pustce taniej rozkoszy. Pokazane z porażającą dosłownością zbrodnie nie stanowią dowodu przeciw zwyrodniałej wyobraźni Kleczewskiej. Są ujściem dla masy strachu i bólu, jaką wypracowała sobie nasza programowo bezproblemowa kultura.
Logo zamiast logiki
Młodzi artyści wychodzą naprzeciw koszmarom nowoczesności. Nie znajdując oparcia w wartościach, tworzą obrazy pełne rozpaczliwego krzyku i szarpaniny. Starsza generacja zwraca się ku wspomnieniom, by odszukać w nich zagubioną wiarę, tradycję, transcendencję.
Ceniony w Polsce litewski reżyser Rimas Tuminas zdobył publiczność zabawną gawędą o wizjonerze, który postanawia odrodzić rasę litewską na tytułowym Madagaskarze. W sztuce Mariusa Ivaškievieiusa usłyszeć można znajomy humor z "Transatlantyku" czy "Białego małżeństwa", ale jej przesłanie brzmi zimno i pesymistycznie.
Kama Ginkas w "Skrzypcach Rotszylda" wg Czechowa pokazuje przez chwilę świat pogody i zrozumienia, lecz natychmiast chowa go wraz z bohaterem w gładko ciosanej trumnie. Większość pozostałych twórców zaprezentowała scenki z życia prowincji, wraz z jej małymi nadziejami i jeszcze mniejszymi szansami na ich realizację.
Rzadko dochodzi do tak radykalnej konfrontacji międzypokoleniowych lęków. Te same pytania przybierają jednak skrajnie odmienne formy. Starsi sięgają po uniwersalne dylematy, przepuszczając je przez pryzmat pamięci. Tandetną współczesność zostawiają rozwrzeszczanym dzieciakom. Okazuje się jednak, że dzieciaki doskonale poruszają się w rzeczywistości, w której logikę zastąpiło logo. Używają ikon popkultury, aby oskarżać i demaskować. Wobec nich dostojny dystans starszego pokolenia wydaje się tylko ucieczką od proble
