Rzeszów. Widowisko plenerowe z okazji 90. urodzin Józefa Szajny
Widowiskiem plenerowym "Przejście - dziś są moje urodziny" rzeszowski teatr i mieszkańcy miasta uczczą prof. Józefa Szajnę. Widowisko odbędzie się 13 marca; w tym dniu 90 lat temu artysta się urodził.
Spektakl opowiada o losach wybitnego artysty Józefa Szajny, związanego z Rzeszowem i tamtejszym Teatrem Wandy Siemaszkowej.
Widowisko, które zostanie zaprezentowane przy pomniku "Przejście" autorstwa Szajny [na zdjęciu], składać się będzie z dwóch części. W pierwszej z nich pojawią się anegdoty, wspomnienia z dzieciństwa i młodości profesora. Drugą część stanowić będą oświęcimskie reminiscencje z celi śmierci, tzw. stehzelle, w której młody Szajna oczekiwał na wykonanie wyroku śmierci.
- W tym miejscu rodziła się jego życiowa filozofia. To tutaj skazany na śmierć młody chłopak postanowił wyzwalać i budować siebie poprzez sztukę i uczynić z niej sens swojego życia - zaznaczył Marcin Kalita z rzeszowskiego teatru.
W tej części widowiska szczególnie zaakcentowany zostanie "cud" ocalenia Szajny od śmierci.
Na widowisko złożą się również teksty i fragmenty sztuki "KL-Szajna" autorstwa młodego rzeszowskiego artysty Damiana Janusza. W spektaklu wykorzystane zostaną też fragmenty wywiadów z prof. Szajną, zdjęcia starego Rzeszowa i wspomnienia z obozu w Auschwitz. Spektaklowi towarzyszyć będzie wykonywana na żywo muzyka żydowska.
Widowisko przygotuje Teatr im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, w którym znajduje się jedyna na świecie stała ekspozycja prac prof. Józefa Szajny, jednego z najważniejszych artystów XX wieku - wybitnego malarza, grafika, scenografa i reżysera. Otwarto ją 13 marca 1997 r. w czasie obchodów 75-lecia urodzin i 50-lecia pracy twórczej profesora. Wszystkie dzieła, które można oglądać w galerii Szajny, są darem profesora dla Rzeszowa. Są to 54 prace: monumentalne obrazy, rysunki, collages, kompozycje przestrzenne oraz elementy scenografii do najznakomitszych spektakli teatralnych Szajny. Od momentu powstania galeria jest miejscem spotkań artystów różnych sztuk: plastyków, pisarzy, muzyków, ludzi teatru. Można tam przeprowadzać także lekcje o sztuce i zajęcia plastyczne.
Józef Szajna, wybitny scenograf, reżyser teatralny, scenarzysta, teoretyk teatru, malarz i grafik, urodził się w Rzeszowie 13 marca 1922 r., zmarł w wieku 86 lat w Warszawie 24 czerwca 2008 r.
W wieku 17 lat uczestniczył w kampanii wrześniowej, a później - w życiu konspiracyjnym Polski. Jako członek Związku Walki Zbrojnej brał udział w akcjach sabotażowych w byłych zakładach PZL w Rzeszowie. W 1941 r. został aresztowany podczas próby przedarcia się na Węgry i trafił do KL Auschwitz. Tam za dostarczanie więźniarkom korespondencji i ciepłej odzieży został osadzony w bunkrze bloku 11., zwanego Blokiem Śmierci, a następnie trafił do karnej kompanii. W 1944 roku został przeniesiony do KL Buchenwald, skąd po ponad roku zbiegł.
Dramatyczne przeżycia wojenne, pobyt w obozach koncentracyjnych miały znaczący wpływ na jego twórczość artystyczną. Sam wielokrotnie mówił o celu własnej działalności artystycznej jako o "wiecznej potrzebie odkupienia".
Był autorem scenariuszy do własnych przedstawień i teoretykiem teatru. W latach 1952-53 uzyskał dyplom w zakresie grafiki i scenografii krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Po studiach przez 9 lat pracował na uczelni.
Jako scenograf i reżyser współpracował z wieloma scenami w Polsce, m.in. z krakowskim Starym Teatrem, katowickim Teatrem Śląskim, wrocławskim Teatrem Współczesnym, warszawskim Teatrem Polskim. W roku 1971 stworzył autorski Teatr-Galerię w warszawskim Centrum Sztuki Studio (przekształconym z Teatru Klasycznego). Z prowadzenia centrum zrezygnował po ogłoszeniu stanu wojennego. Od 1972 roku był profesorem w ASP w Warszawie, gdzie m.in. kierował studium scenografii.
Sławę zawdzięcza przede wszystkim swoim autorskim spektaklom teatralnym, pokazywanym w wielu miejscach na świecie. Międzynarodowe uznanie przyniosły mu "Reminiscencje" - niemy spektakl teatralny, dzieło poświęcone pomordowanym w czasie okupacji hitlerowskiej artystom krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. Inne jego głośne realizacje to: "Witkacy" (1972), "Gulgutiera" i "Replika" (oba w 1973), "Dante" (1974), "Cervantes" (1976) i "Majakowski" (1978).
Szajna był także inicjatorem powstania w Oświęcimiu Kopca Pamięci i Pojednania. 14 czerwca 2007 roku wmurował kamień węgielny oraz akt erekcyjny pod jego wzniesienie.
