Teatr - obrońcą pokoju i godności człowieka
Od 35 lat, od końca II wojny światowej z roku na rok maleją wydatki na kulturę i sztukę, w miarę jak rosną sumy łożone na zbrojenia. A przecież to kultura i sztuka, a przecież to artyści są powołani do tego, by zapobiec zwyrodnieniu człowieka - pisał Janusz Warmiński w Orędziu z okazji Międzynarodowego Dnia Teatru w 1980 roku.
27.03.1980 r.
19. Światowy Dzień Teatru
"Teatr - obrońcą pokoju i godności człowieka"
Sofokles mówił, że spośród wszystkich cudów świata żaden nie zasługuje na tak wielki podziw jak człowiek. Przez dwa tysiące pięćset lat tylu artystów, filozofów, polityków godziło się z tym poglądem wielkiego greckiego poety. Możemy powiedzieć, że historia ludzkości jest historią rozwoju praw człowieka i spełniania humanistycznej wizji świata.
Tymczasem dzisiaj, u końca XX wieku, niepokoi nas i lękiem napawa przyszłość człowieka. W istocie nie ma dnia, byśmy nie dowiadywali się o czynach coraz okrutniejszych, o aktach przemocy budzących grozę, o niebezpiecznych napięciach i konfliktach zbrojnych. Co dzień jesteśmy świadkami rosnącej nienawiści człowieka do człowieka, wzajemnej nietolerancji i brutalnego gwałcenia ludzkich praw, co w płaszczyźnie stosunków międzynarodowych niesie ze sobą groźbę katastrofy. Ludzkość zdaje się ograniczać gorączka samozniszczenia. Starając się zapobiec katastrofom, odwołujemy się do terapii tragicznej i paradoksalnej: walcząc o utrzymanie życia, podcinamy jego korzenie; głosząc pokój, rozpętujemy obłędną spiralę zbrojeń; wspierając wolność ludów, gwałcimy ich suwerenność; obwieszczając uroczyście Kartę Praw Człowieka, każdego dnia depczemy ludzką godność.
Statut UNESCO stwierdza, że wojny rodzą się w ludzkim umyśle i że w ludzkim umyśle trzeba budować pokój, trwały pokój oparty na intelektualnej i moralnej solidarności.
Gdzież dzisiaj jesteśmy?
Od 35 lat, od końca II wojny światowej z roku na rok maleją wydatki na kulturę i sztukę, w miarę jak rosną sumy łożone na zbrojenia. A przecież to kultura i sztuka, a przecież to artyści są powołani do tego, by zapobiec zwyrodnieniu człowieka. Jedynie kultura pozwala utrzymać równowagę pomiędzy postępem technicznym a rozwojem intelektualnym i moralnym ludzkości. Sztuka jest sumieniem jednostki społeczeństwa. Od swych początków teatr brał udział w sporach toczących się w duszy człowieczej rozdartej między dobrem a złem, piętnował kłamstwo i obłudę, przemoc i żądzę władzy, pychę i egoizm.
Od Ajschylosa poprzez Shakespeare'a, Moliera, Ibsena, Czechowa, Brechta i Becketta aż po pisarzy i ludzi teatru dnia dzisiejszego sztuka dramatyczna usiłuje przeniknąć tajemnicę ludzkiego istnienia, znaleźć klucz do sumienia i duszy po to, by bronić życia i godności człowieka. "Teatr jest teatrem wówczas, gdy odzwierciedla życie i swoją epokę. Jest teatrem, jeśli nauczył się rozpoznawać skomplikowaną duszę swej publiczności, jeśli potrafi oświetlić problemy moralne, jeśli zdolny jest wymierzyć sprawiedliwość i walczyć o swoje prawa" - mówił jeden z najwybitniejszych ludzi polskiego teatru Leon Schiller. Stworzenie takiego teatru jest obowiązkiem współczesnego artysty. W takim teatrze może odrodzić się wrażliwość moralna człowieka, zdławiona przez świat, który nas otacza. Taki teatr łączy z publicznością solidarność intelektualna i duchowa.
XIX Międzynarodowy Dzień Teatru, w roku 1980, mamy obchodzić pod hasłem: "Teatr - obrońcą pokoju i godności człowieka". Dzień ten stwarza nam okazję do wezwania rządów na całym świecie, by przyznać teatrowi istotne miejsce w życiu narodu wszędzie tam, gdzie go jeszcze nie posiada, i do wołania o taki świat, w którym ani Antygona, ani Hamlet, ani Romeo, ani Julia nie będą musieli umierać, o świat, w którym przedmiotem największego podziwu stanie się człowiek.
Janusz Warmiński
***
Tekst orędzia Janusza Warmińskiego był rozpowszechniany na świecie. W Polsce materiał zatrzymała cenzura.
