Artykuły

Czy teatr bez budynku, zaplecza, stałego miejsca prób, magazynów i pracowni dekoratorskich może trwać? Oczywiście może, jeśli tylko ludzie pielęgnują w sobie estetykę, która mimo zmieniających się epok i systemów, idei i ideologii, pozwala na dojrzałe pojmowanie sztuki i emocji scenicznej. W 1945 roku Płock nie miał już swojego teatru na skarpie, rozebranego przez Niemców. Jednak wiele organizacji młodzieżowych dziarsko zabrało się do tworzenia amatorskich sekcji dramatycznych w wyzwolonym mieście - pisze Jarosław Wanecki, prezes Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru.

Pierwszy spektakl "Polska już wolna" wystawiono podczas zjazdu Stronnictwa Ludowego, 18 lutego, w kinie Przedwiośnie, w którym czekało 1017 miejsc na spragnionych sztuki widzów. Oświetlenie zapewnił agregat prądotwórczy pożyczony od Armii Czerwonej. Kolejne przedstawienia z biegiem lat czerpały z tego "ideologicznego światła" pod cenzorskim okiem partyjnego aparatu i ukierunkowaną krytyką prasową.

Zaraz po wojnie Miejska Rada Narodowa studiowała plany i zamierzała odbudować teatr "w identycznej formie zewnętrznej z zachowaniem stylu". Władza jednak tylko markowała działanie. Okazjonalnie obiecywała budowę lub tworzenie stałego zespołu, potem zmieniała decyzje, powoływała komisje, uczestniczyła w dyskusji o charakterze i celach nowej placówki. Tymczasem na podstawie porozumienia z magistratem swój repertuar systematycznie prezentował Teatr Ziemi Pomorskiej. Lata mijały. Nadal prym wiedli amatorzy, coraz lepiej przygotowani po wakacyjnych kursach teatralnych. Takie warsztaty dla kierowników świetlic i nauczycieli wiejskich odbyły się także w Płocku, gdzie przygotowano 12 wieczorów świetlicowych na różne tematy. Warto w tym miejscu przypomnieć o zasługach Alicji Stafirskiej, która w Starej Białej poza oficjalnym nurtem wypracowała swoją metodę edukacji teatralnej, uzyskując wielki aplauz publiczności i liczne nagrody dla wielopokoleniowego zespołu.

O dalszym ciągu zdecydował rok 1960 i rozpoczęcie budowy Mazowieckich Zakładów Rafineryjnych i Petrochemicznych, co pociągnęło za sobą decyzję o znaczącym zwiększeniu funduszy na rzecz placówek kulturalnych, chociaż wciąż celowano w działalność o charakterze hobbystycznym.

Uzupełnieniem burzliwie rozkwitającego i szybko więdnącego zaangażowania zespołów amatorskich były występy prezentowane przez aktorów przyjeżdżających z dużych ośrodków miejskich, zwłaszcza z Warszawy, ale w także z Bydgoszczy, Łodzi, Torunia, Lublina czy Olsztyna. Biura turystyczne często organizowały wycieczki na ciekawe stołeczne inscenizacje dla bardziej wymagającej publiczności i szkół, chociaż także do Płocka na gościnne tournée po powiatowej Polsce wpadali czasem: Tola Mankiewiczówna, Aleksander Zelwerowicz, Czesław Wołłejko, Jan Świderski czy Aleksandra Śląska.

6 lutego 1968 roku powstaje Płockie Towarzystwo Przyjaciół Teatru, a warszawski aktor Henryk Boukołowski zakłada pierwszy powojenny i - co najważniejsze - zawodowy Teatr Adekwatny na scenie Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki przy placu Narutowicza w Płocku. Aktorzy, w tym słynna z roli Matki Królów Magda Teresa Wójcik, grali bez kostiumów i dekoracji, czekając przez kolejne dwa lata na spełnienie obietnicy o własnej siedzibie. Kiedy cierpliwości zabrakło, wyjechali do Warszawy, nie tracąc jednak z miastem założycielem kontaktu i pokazując wszystkie premiery w Płocku.

W 1971 roku Jan Skotnicki - prorektor Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie - opublikował artykuł "O nowy model teatru", w którym zapraszał do dyskusji nad wypracowaniem modernistycznych form działania i organizacji teatru, uznając dotychczasowe za przestarzałe i niepełniące już funkcji kulturotwórczej, zdeprecjonowane przez radio i telewizję. Wizja znalazła grono zwolenników w Płocku. Liczne spotkania, trwająca budowa ośrodka kultury, sztuki i teatru na Nowym Rynku 11 oraz wielkie wsparcie PTPT doprowadzają 30 marca 1974 roku do zarządzenia prezydenta miasta Henryka Rybaka i naczelnika powiatu Stanisława Tytera, które powołuje stałą scenę teatralną. Jej dyrektorem i kierownikiem artystycznym zostaje, a jakże, Skotnicki.

Nie obyło się oczywiście bez problemów. Symbioza domu kultury i teatru została szybko zarzucona. Różne okazały się zapatrywania na program, który miał być realizowany. Każdy prezentował inne wizje repertuarowe. W postulatach znalazły się i komedie, i lektury szkolne, bajki dla dzieci oraz sztuki bardziej ambitne, specjalne, dla koneserów. Młodzież według ówczesnych relacji chciała widzieć na scenie problemy swojego pokolenia.

Mniejsza o spory. Teatr po 35 latach stanął znów w Płocku i czekał na swoją publiczność. Był rok 1975. O tym, co zdarzyło się dalej, opowiem po wakacjach, kiedy rozpoczną się oficjalne uroczystości jubileuszu 200-lecia tradycji płockiej sceny.

Z tej właśnie okazji, za głosem Małachowianki, prezydent Płocka wespół z marszałkiem województwa, Teatrem Dramatycznym imienia Jerzego Szaniawskiego i Płockim Towarzystwem Przyjaciół Teatru zapraszają do udziału w konkursie plastycznym (uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych i zawodowych oraz studentów) na projekt plakatu z okazji rocznicy budowy teatru w Płocku. Postaraliśmy się o bardzo cenne nagrody, a regulamin znajduje się na stronach internetowych inicjatorów i współorganizatorów konkursu. Nie zapomnieliśmy również o opiekunach, licząc na nadzór, który pozwoli, aby prace były na odpowiednim poziomie artystycznym. Plakaty należy przesyłać do sekretariatu Teatru Płockiego do końca wakacji, a rozstrzygnięcie jury, połączone z wernisażem, ogłoszone zostanie 29 września podczas gali jubileuszowej.

W tym roku nie będzie mojej corocznej oceny sezonu. Wszyscy obchodzimy urodziny teatru, jest święto i nie warto szczegółowo opisywać mankamentów zaledwie jednego roku spośród dwóch setek. Jednak jak zawsze przypominam, że wiele scen w Polsce gra repertuarowo lub festiwalowo, zarówno w lipcu, jak i sierpniu. Zawsze warto zajrzeć na widownię podczas letniego urlopu, dokonać porównań i nabrać wakacyjnego dystansu do rodzimego afisza.

* Jarosław Wanecki jest prezesem Płockiego Towarzystwa Przyjaciół Teatru