Gdzie jest życie?
Maszyna zastąpi w sztuce teatru człowieka? - o spektaklu "Live!" grupy Plasma prezentowanym na XXXVII Krakowskich Reminiscencjach Teatralnych pisze Katarzyna Skręt z Nowej Siły Krytycznej.
XXXVII Krakowskie Reminiscencje Teatralne pod hasłem "Miasto jutra. Masa - maszyna - marzenie" obfitowała w wydarzenia z pogranicza: teatru, tańca oraz bioartu - sztuki zajmującej się transgresją cielesności, przekraczaniem barier zarówno materialnych, jak i tych intymnych, związanych z podmiotowością i tożsamością. Organizatorzy festiwalu wzięli pod uwagę interdyscyplinarność tegorocznej edycji, proponując wydarzenia czerpiące ze wszystkich tych dziedzin.
Hasłem przewodnim bioartu były słowa francuskiego myśliciela Bruno Latoura: "Bez nie-ludzi nie ma człowieka". Spektakl "Live!" szwajcarskiej grupy Plasma wpisuje się formą w powyższą myśl. Przy jednym stole na scenie zasiedli ludzie i maszyny - lalki o metalowym szkielecie i ludzkiej twarzy. Wszyscy ubrani w czarne garnitury, z twarzami zasłoniętymi czarnym materiałem. Początkowo wydaje się, że rozróżnienie żywych organizmów od maszyn możliwe jest na podstawie naturalnego ruchu tych pierwszych. Okazuje się jednak, że i to kryterium może zawieść: jeden z aktorów siedzi nieruchomo przez cały czas trwania akcji. Przedstawienie Plasmy stanowi interesujący przykład teatru formy, w którym ludzkie miesza się z nie-ludzkim (obok dużych lalek wykorzystano także poruszające się samodzielnie małe roboty oraz mechaniczne dłonie).
"Live!" to spektakl poruszający temat życia: jego istoty, pochodzenia, rozwoju. Widz uczestniczy w dyskusji dotyczącej mechanizacji, przekraczania granicy pomiędzy człowiekiem i maszyną. Aktorzy kreują postaci naukowców-gentelmanów, prowadzą między sobą niekończący się, intelektualny wywód o koegzystencji organizmów żywych i robotów. Włożenie ciała w uniform (garnitur) oraz używanie naukowego języka może sprawić wrażenie, że spektakl przeznaczony jest dla określonej, zamkniętej grupy odbiorców. Jednak "Live!" przepełniony jest humorem, który pomimo bariery językowej (spektakl w języku niemieckim, symultaniczne tłumaczenie na język polski) trafiał do każdego widza.
Mechanizacja pojawia się także w ruchu scenicznym. Aktorzy poruszają się według schematu, zerojedynkowego algorytmu, napędzającego zarówno ich, jak i maszyny. Jedna ze scen rozgrywa się w planie lalkowym, choć o lalkach w tradycyjnym znaczeniu trudno tutaj mówić. Na stole poruszają się dwa roboty przeciwnych płci, prowadząc ze sobą konwersację. Scena ma charakter klasycznego romansu, w którym obie maszyny są w sobie zakochane, a jedna z nich umiera. Kiedy widz jest przekonany, że mechanizmy tak jak ludzie mają uczucia, jeden z robotów wstaje i mówi, że emocje są elementem ograniczającym człowieka. Maszyny, które są od nich wolne, stoją na wyższym poziomie rozwoju. Jednak czy życie bez emocji ma sens?
Plasma opiera się w tym spektaklu jedynie na męskiej perspektywie. "Live!" to spojrzenie na temat życia oczami wyłącznie mężczyzny. Kobieta pojawia się jedynie w rozmowie oraz jako metalowa lalka. Trzech aktorów animuje kobietę ubraną w czerwone szpilki i boa z piór. Uniwersalny element (męskie obuwie) został zastąpiony stereotypem poprzez zmianę butów w mechanizmie lalki. Kobieta miała za zadanie wyłącznie zaspokoić popęd mężczyzny i jego erotyczne fantazje. To sprawia, że wielogłos wydaje się jedynie pozorny.
Twórcy "Live!" stawiają wiele pytań, ale nie udzielają na nie odpowiedzi. Najważniejsza kwestia, której nie udaje się rozstrzygnąć, koncentruje się wokół zagadnienia: "Gdzie jest życie?". Nikt nie potrafi wskazać jego pochodzenia.
Możliwe, że kiedyś człowiek spotka się na scenie z mechanizmem ożywionym, kierującym się własną wolą. Prawdopodobne jest również, że maszyna zastąpi w sztuce teatru człowieka. Jednak czy będzie można to nazwać jeszcze teatrem?
