Artykuły

Przestrzeń ocalenia

"Pułapkę" Tadeusza Różewicza uznano za najwybitniejszy tekst pol­skiej dramaturgii powojennej. Jury Kaliskich Spotkań przyznało Różewi­czowi główną nagrodę ministra kul­tury i sztuki. Ostatni dramat Róże­wicza, osnuty na motywach biografii Franza Kafki, pokazuje koszmarne obrazy naszego świata, komory gazo­we, człowieka w sytuacji "zwierzęcia ofiarnego", lęk w obliczu śmierci, mó­wi o kondycji artysty i szerzej chyba o la condition humaine.

W przedstawieniu Kazimierza Brauna najbardziej interesujące wyda­ją się rozwiązania przestrzenne. Prze­strzeń "Pułapki" jest przestrzenią pa­mięci, wspólnej pamięci bohaterów i widzów, pamięci historycznej, literac­kiej. Czas "Pułapki" jest symultanicz­ny, płynny (mówi o tym Józef Kellera w programie teatralnym). Widzenia Kafki są obrazami z przeszłości i projekcjami w przyszłość, jest Kafka niewątpliwie jednym z "proroków" XX wieku.

Braun buduje sceny przedstawienia również symultanicznie; pokazuje obrazy z dorosłego życia Kafki (na pro­scenium), jednocześnie w oknie na piętrze kamienicy, gdzie od czasu do czasu zapala się światło, pojawiają się obrazki z dzieciństwa Franza, a w bramie kamienicy w przyćmionym świetle katastroficzne wizje pisarza, proroka - komory gazowe, miejsca masowej zagłady, postaci gestapow­ców. Często powraca obraz okna, za szybą postać małego Franza w białej koszulce i postać służącej. Okno, lam­pa, książka, niania, ten obraz sielan­kowego dzieciństwa, który zakłóca je­dynie lęk przed ojcem, przywoływa­ny po wielekroć, ma być miejscem u-cieczki przed koszmarem życia, prze­strzenią ocalenia.