Artykuły

12 grudnia w teatrze Divadlo Komedie odbędzie się czeska premiera "Naszej klasy" Tadeusza Słobodzianka. To pierwsza premiera nowego zespołu teatru. Spektakl w przekładzie Evy Bergerovej i Renaty Putzlacher reżyseruje Jan Novotný.

Wypowiedź Evy Bergerovej

Nigdy takiej sztuki nie czytałam, ani nie widziałam. Sztuka, która otwarcie przyznaje: Tak, my jako naród nie tylko cierpieliśmy pod obcą okupacją, ale również powodowaliśmy cierpienie innych. W ten sposób dochodzimy do esencji przemocy. Nie jest istotne, że sztuka opowiada o XX wieku, nie chodzi tu też o polsko-żydowski konflikt. Chodzi o podstawowe pytanie: jak jest możliwe, że ludzie - uczniowie z jednej klasy - mogą się tak ranić? Skąd się to bierze?

Oczywiście możemy przeczytać mnóstwo socjologicznych, historycznych, teologicznych, psychologicznych prac i poprzez nie przyjrzeć się tym sytuacjom, ale i tak ich nie zrozumiemy. Uważam, ze poprzez refleksję nie zrozumiemy ich nigdy. Jedyne, co możemy, to w jakiś sposób (np. poprzez teatr) przeżyć je, odczuć, otworzyć i przepłakać. I możemy starać się przebaczyć.

Każdy z nas, doznał krzywdy, każdy z nas kogoś skrzywdził. Dlatego ta sztuka jest tak mocna. Dotyka każdego z nas. "Nasza klasa" opisuje modele postępowania w sytuacjach ekstremalnych i właśnie dlatego umożliwia przeżycie katharsis. Chodzi o powszechne modele ludzkiego zachowania pokazane na konkretnych przykładach. Odyseja XX wieku. Szukanie kierunku i sensu. Kim jestem i dlaczego jestem na świecie?

Wydaje mi się istotne, że środkowoeuropejscy dramatopisarze w ostatnim czasie w znacznym stopniu zaczęli zajmować się wydarzeniami XX wieku. A szczególnie wydarzeniami, które dla danego narodu nie są przyjemne. Viliam Klimáček nazwał je wydarzeniami narodowego wstydu. To są historie, które zmieniają dotychczasowy obraz społeczności, dotąd zamiatane pod dywan. Oprócz "Naszej klasy" jest to na przykład sztuka Klimáčka "Holokaust" o słowackim antysemityzmie i słowackim "usunięciu" Żydów (premiera sztuki odbędzie się w słowackim teatrze Arena tego samego dnia, co "Nasza klasa"). Kolejną sztuką z tego nurtu jest sztuka Tomáša Vůjtka "Smíření", która opowiada o masakrze pod Přerovem w 1945 (tę sztukę chcemy pokazać w Divadlo Komedie w 2014 roku). Wydarzenia narodowego wstydu sa jednym z naszych dramaturgicznych tematów w cyklu nowych tekstów środkowoeuropejskich i wschodnioeurpoejskich autorów.

***

Dramaturgia: Eva Bergerová, Markéta Bidlasová

Scenografia: Milan David

Występują: Kristýna Leichtová, Hana Kusnjerová, Eva Vrbková, Michal Slaný, Filip Kaňkovský, Jakub Chromeček, Petr Jeništa, Jiří Štrébl, Jiří Racek, Jan Hofman

***

O sztuce /z materiałow prasowych Divadlo Komedie/

Sztuka Tadeusza Słobodzianka "Nasza klasa" inspirowana jest rzeczywistymi wydarzeniami. Opowiada historię dziesięciu ludzi, kobiet i mężczyzn, Polaków i Żydów, uczniów z jednej klasy, z jednej szkoły, z jednej miejscowości przypominającej miasto Jedwabne. Opowieść zaczyna się w ich dzieciństwie. Pierwszym poważnym wydarzeniem jest śmierć marszałka Piłsudskiego, po niej w dziecięcej wspólnocie zaczynają pojawiać się pierwsze problemy, podziały ekonomiczne, religijne, pierwsza agresja i nieporozumienia.

Wojna nie każe na siebie długo czekać. Terytorium, zgodnie z paktem Ribbentrop-Mołotow, okupuje najpierw Armia Czerwona, później Niemcy. Ktoś zostaje komunistą, inny nacjonalistą i partyzantem, ktoś inny kolaboruje z NKWD i Gestapo. Z politycznymi zakrętami historii przeplatają się historie osobiste - zawiedzione i spełnione miłości, animozje, wesela, porody. Newralgicznym punktem sztuki, który w okrutny sposób wpłynie na życie wszystkich bohaterów jest pogrom żydowskiej społeczności, krótko po rozpoczęcu niemieckiej okupacji. Morderstwo Żydów odbyło sie rękami polskich sąsiadów (w sztuce rękami uczniów z jednej klasy). Następstwa tego czynu towarzyszą wszystkim, żywym i umarłym, niezależnie czy zostaną w socjalistycznej Polsce, przeniosą się do Izraela czy Stanów Zjednoczonych. Wydarzenie wpływa na ich dalsze losy i działania aż do śmierci, cień spalonych Żydów dosięga ich dzieci i bliskich. Niektórzy bohaterowie dążą do wypowiedzenia prawdy i odkupienia przestępstwa, inni pragną zemsty, niektórzy przeżyją życie całkiem udane z perspektywy społecznej, ale zmarnowane z perspektywy duchowej, inni nie pragną nic wiecej niż odpocząć i zapomnieć.

Końcówka sztuki rozgrywa się współcześnie. Ostatni żyjący uczniowie pytają: Jaki sens miało nasze życie? Ich historie się kończą, ale życie trwa dalej - w losach ich dzieci, wnuków, w historii miasta. Sztuka kończy się wierszem o gwieździe polarnej, kończy się uświadomieniem, ze jesteśmy częścią uniwersalnego systemu, że być może mamy nadzieję na odkupienie, pojednanie, na jaśniejszą drogę. Język bohaterów jest potoczny, naiwny i brutalny - przeplata się z językiem popularnych wierszy i piosenek dla dzieci. Słobodzianek podejmuje motywy dramatu romantycznego i polemizuje z "Umarłą klasą" Kantora.

Divadlo Komedie wystawia przede wszystkim teksty współczesnych dramatopisarzy i klasykę dramatu w nowych interpretacjach. W ostatnich latach w kręgu zainteresowania teatru są dramaty niemieckie, austriackie, czeskie, słowackie, polskie i rosyjskie. W sezonie 2012/2013 oprócz "Naszej klasy" teatr wystawi m.in.: "Pornografię" Witolda Gombrowicza i "Ja Feuerbach" Tankreda Dorsta.