Artykuły

"Straszny dwór" Moniuszki w inscenizacji Andrzeja Żuławskiego na scenie Teatru Narodowego jest z pewnością jednym z najgłośniejszych, najbardziej dyskutowanych spektakli ostatnich lat. Okazało się jednak, że prezentowana w marcu wersja odbiega od wersji premierowej. Zmiany wprowadził Grzegorz Nowak, dyrektor muzyczny Teatru Narodowego. Nie były one uzgadniane z reżyserem, a niektóre z nich zaskoczyły nawet inż. Jerzego Bojara p.o. dyrektora generalnego Teatru Narodowego.

- Jest to historia zupełnie bezprecedensowa w naszym życiu artystycznym - powiedział "Rz" Andrzej Żuławski. - Jestem zbulwersowany faktem, że Grzegorz Nowak postanowił w tajemnicy przede mną dokonać kilku istotnych zmian w tej inscenizacji. Uważam to za skandal i pogwałcenie prawa autorskiego. Będę dochodził swych praw na drodze sadowej.

Reżyser przesłał w tej sprawie list do ministra kultury i sztuki Joanny Wnuk-Nazarowej oraz do Kazimierza Kaczora, prezesa ZASP-u.

- Grzegorz Nowak poinformował mnie, że jako kierownik muzyczny przedstawienia nie może zaakceptować cięć partytury dokonanych przez pana Żuławskiego i postanawia przywrócić skreślone fragmenty - mówi inż. Jerzy Bojar. - W trakcie spektaklu dowiedziałem się jednak, że dyrektor Nowak postanowił także usunąć dwa fragmenty, tzn. dialog Hanny z Damazym i duet Hanny ze Stefanem. O tym pomyśle wcześniej nie wiedziałem. Na te zmiany nie dawałem swego przyzwolenia.

Dyrektor Nowak stwierdził, że sprawę bierze na siebie.

Andrzej Żuławski poinformował nas, że wersja premierowa została w pełni zaakceptowana zarówno przez Janusza Pietkiewicza, ówczesnego dyrektora Teatru Narodowego, jak i przez Grzegorza Nowaka. Ten ostatni - nie zgłaszając żadnych zastrzeżeń - dyrygował orkiestrą aż do próby generalnej. Potem, z powodu innych własnych obowiązków artystycznych, wyjechał i przekazał batutę Piotrowi Wajrakowi.

- Kiedy oceniam to ze strony czysto ludzkiej, to potwornie mi żal widzów, którzy płacą za bilet i zmuszeni są oglądać śpiewaków, snujących się po scenie i nie bardzo wiedzących, co ze sobą zrobić, bo nagle dodano im sceny, do których wcześniej nie zostali nawet ustawieni - dodaje Andrzej Żuławski. - Z drugiej strony pozbawiono ten spektakl duetu Hanny i Stefana - sceny kluczowej dla zrozumienia dramaturgii mojej inscenizacji. Hanna znajduje w torbie Stefana rewolwer, co ma sugerować, że i po przegranym powstaniu styczniowym tak łatwo się nie podda. Stąd potem projekcja z Piłsudskim i sugestia, że Polacy nigdy nie pogodzą się z utratą niepodległości. I dlatego na końcu tej inscenizacji spektakl zostaje zerwany przez cenzurę. Nowak przetrącił grzbiet przedstawieniu, przez to pozbawił je ciągłości psychologicznej i dramaturgicznej. Kiedy się o tym dowiedziałem, poinformowałem pana Bojara, że złamane zostały prerogatywy inscenizacyjno-reżyserskie i prawo autorskie.

Andrzej Żuławski jest zbulwersowany także innym faktem. W marcu odbyła się prezentacja "Strasznego dworu" w trzeciej obsadzie. Wystąpiły w niej osoby, których on sam nie zaakceptował:

- W teatrze nazywa się tę obsadę "urzędniczo-związkową", bo tworzą ją w większości ludzie, którzy się tu znaleźli nie ze względu na talent, ale na przynależność związkową. To zupełne kuriozum, by w poważnej operze narodowej stosowano metodę "śpiewać każdy może" i by pozycja w związku decydowała o pozycji na scenie. Są tego pierwsze efekty, ludzie dzwonią do mnie i pytają, dlaczego wybrałem do niektórych ról osoby niemal całkowicie pozbawione słuchu lub głosu.

Inżynier Jerzy Bojar twierdzi, że istnienie tzw. trzeciej obsady Andrzej Żuławski przyjął do wiadomości. Reżyser poprosił jednak, by w dniu, w którym pojawi się ona na scenie, jego nazwisko zostało wycofane z programu spektaklu.

- Stała się rzecz, nad którą bardzo boleję - mówi inż. Jerzy Bojar. - Mam jednak nadzieję, że między obu twórcami uda się wypracować kompromis.

Grzegorz Nowak przebywa obecnie w Kanadzie i jest nieuchwytny, a Andrzej Żuławski, zbulwersowany działaniami prowadzonymi poza jego plecami, domaga się zdjęcia przedstawienia z afisza.