Artykuły

W życiu jak w miłości. Wszystko albo nic

Gdybyśmy w Polsce dysponowali tytułem śpiewaczki narodowej, to właśnie Marii Fołtyn należałby się on przede wszystkim - mówił Olgierd Łukaszewicz. Czy ucieszyłaby się z takiego tytułu? Niewykluczone. Czy zrekompensowałby jej ból, żal i rozgoryczenie, kiedy dyrektor Wodiczko wyrzucił ją z Teatru Wielkiego? - Myślałam, że rozerwę ściany. Byłam wściekła. Śpiewały gorsze ode mnie - mówiła po latach. Chyba nie przestało boleć. Ale też dodawała: - Nie wybacza się tym, którzy są katami, ale też nieudacznikami. Wodiczce wybaczyła.

By zaśpiewała jej wybranka, poszła do Fidela Castro

Gdy została "na bruku", miała 46 lat. - Coś trzeba było z sobą zrobić. Poszłam na reżyserię - wspominała. Można sobie wyobrazić, co wtedy czuła. Uznana artystka, sopran dramatyczny, diwa mająca za sobą role: Toski, Aidy, Lizy, Halki, Leonory, Elzy... jak wszyscy, zdawała egzaminy z pedagogiki, filozofii... Znana z ciętego języka, temperamentu, odwagi - jak powstrzymywała się od uwag, gdy miała do czynienia z tymi, w których nie zawsze widziała autorytety?

Pierwszym zrealizowanym przez nią spektaklem była "Halka" Stanisława Moniuszki, wystawiona w Hawanie w 1971 roku. U samego Fidela Castro o 4 nad ranem wydębiła zgodę, by rolę Halki zaśpiewała wybrana przez nią ciemnoskóra Kubanka.

Dlaczego Moniuszko? - Urządził mi życie, stał się moim leitmotivem, moją siłą. Oddałam mu dług (Fołtyn debiutowała na scenie rolą Halki w 1949 roku w Operze Śląskiej w Bytomiu) reklamując jego muzykę na całym świecie. "Halka" stała się moim orężem nie tylko artystycznym. "Halką" uczyłam innych miłości i przebaczania - mówiła.

Gdyby tak przeżył jakiś dramat!

To tłumaczy wiele, choć nie wszystko. Bo Moniuszko, wystawiła wszystkie jego dzieła, wcale nie był jej ulubionym kompozytorem. - Ożenił się z mieszczką. Wiódł bogobojne życie. Gdyby chociaż był pijakiem jak Musorgski. Gdyby przeżył jakiś romans, dramat, żeby coś w jego życiu się wydarzyło - wzdychała. - Jak Szopenowi, jak Szymanowskiemu. Jak jej...

Pierwszym mężem Marii Fołtyn był starszy od niej o 12 lat kompozytor Adam Świerzyński. Szczerze wyznała, że bardziej kochała teścia i nienawidziła teściowej. Pierwszy mąż okazał się zbyt spokojny, zbyt dobrze wychowany. Szukała szaleństwa i nieobliczalności. I znalazła.

Dziennikarz Bolesław Nencki sprawił, że dowiedziała się, co to znaczy chorować z miłości. Gdy ją zostawił... - Zostały po nim na ścianach tylko cienie po obrazach - mówiła. - Chorowałam na duszy i na ciele. Szukałam marihuany, ale było mi po niej niedobrze, papierosy mi nie smakowały. Piłam, ale i to mnie nie wciągnęło.

Jako primadonna Maria Fołtyn nie znosiła sprzeciwu. Jako reżyser? Pracujący z nią śpiewacy mówią dyplomatycznie, że świetnie ich rozumiała. Kiedy w 1996 roku miano zarejestrować na DVD warszawską inscenizację "Halki", zaprosiła polską śpiewaczkę odnoszącą sukcesy w Niemczech. Po pierwszym dniu odesłała ją do domu. Bo zanudziłaby widzów na śmierć.

Gdy gasły światła Maria Fołtyn nie traciła fasonu. Zawsze elegancka. Błyskotliwa. W ostatnich latach zmagała się z wieloma chorobami, m.in. cukrzycą. Podniesienie się z krzesła sprawiało jej ból, ale brała kulę pod jedno ramię, drugą ręką chwytała jakąś przyjazną dłoń...

Pochowana niedaleko Stanisława Moniuszki

Maria Fołtyn zmarła 2 grudnia wskutek udaru w Domu Aktora w Skolimowie. Miała 88 lat. Pochowana jest na Starych Powązkach w Warszawie u boku swojej matki, w pobliżu grobu Stanisława Moniuszki.

***

Personalia

Urodzona: 28 I 1924 roku w Radomiu.

Kariera: Śpiewaczka operowa. Gdy w 1970 roku przestała śpiewać, zajęła się reżyserią. Postanowiła rozsławić twórczość Stanisława Moniuszki. Jego "Halkę" wystawiła m.in. w Hawanie. Meksyku i Ankarze oraz "Straszny dwór" w Bukareszcie. W 1988 roku założyła w Warszawie Towarzystwo Miłośników Muzyki Moniuszki i została jego prezesem. W latach 1978-1998 była dyrektorem artystycznym Międzynarodowego Festiwalu Moniuszkowskiego w Kudowie-Zdroju.

Zmarła: 2 XII 2012 roku w Warszawie.