Artykuły

Krzysztof Czyżewski zrezygnował z funkcji dyrektora artystycznego Europejskiej Stolicy Kultury. Jeszcze rok temu deklarował, że Wrocław będzie taką stolicą kultury, jakiej Europa jeszcze nie miała, i obiecywał, że nikt go od tego projektu nie oderwie. A teraz porzuca ster.

Rok temu kompetencje Krzysztofa Czyżewskiego [na zdjęciu] wzbudziły entuzjazm we Wrocławiu - pomysłodawca, twórca i od 20 lat szef ośrodka "Pogranicze - sztuk, kultur, narodów" w Sejnach, człowiek, który znalazł tam receptę na prowadzenie różnorodnej działalności w wielokulturowym środowisku, i na dodatek twórca aplikacji Lublina do ESK (przegranej, ale chwalonej przez jurorów), wydawał się idealnym kandydatem na dyrektora artystycznego.

Praca na pół gwizdka

Jednak od początku objęcia tego stanowiska pracował na pół etatu, nie rezygnując z prowadzenia ośrodka w Sejnach, choć prezydent Dutkiewicz podkreślał rok temu, że nie wyobraża sobie dyrektora artystycznego "dojeżdżającego".

- Dyrektor Czyżewski powiedział, że ze względu na swoje zobowiązania, także międzynarodowe, nie jest w stanie w pełni zaangażować się w projekt ESK. Pan prezydent po długiej rozmowie przyjął rezygnację - tłumaczy Paweł Czuma, rzecznik prasowy prezydenta Rafała Dutkiewicza. - Ale na prośbę prezydenta Krzysztof Czyżewski będzie kuratorem swojego projektu "deep culture", czyli laboratoriów obejmujących tak różne dziedziny jak przestrzeń publiczna i architektura, muzyka, literatura, opowieści, kino, historia, pamięć, design i lokalne centra kultury.

Prezydent już przejął ster

Pierwotnie to w laboratoriach, jak deklarował Krzysztof Czyżewski, miał się przez ten rok wykuwać program ESK, a "laboranci" pochodzący z różnych instytucji kultury, środowisk twórczych i społecznych, otrzymali zadanie włączenia mieszkańców w budowę stolicy, zwiększenia ich aktywności kulturalnej. W rzeczywistości już od kilku miesięcy wykuwaniem programu zajmuje się sam prezydent Dutkiewicz, który powołał zespół ds. ESK.

- W jego skład wchodzą wiceprezydenci, dyrektor zarządzający Biura Festiwalowego Impart 2016, Krzysztof Maj, szef rady programowej senator Jarosław Obremski, dyrektor wydziału kultury Jarosław Broda i szef artystyczny ESK Krzysztof Czyżewski. Zespół spotyka się co poniedziałek i podejmuje decyzje dotyczące projektów ESK - mówi Paweł Czuma. - Podstawą programową jest wciąż nasza aplikacja.

Dyrektor unikał spotkań

Trudno się było jednak tego dopatrzyć w dotychczasowej działalności Czyżewskiego, który po przyjeździe do Wrocławia nie spotkał się nawet z prof. Adamem Chmielewskim, szefem zespołu przygotowującego zwycięski projekt Wrocławia.

- Ten rok nie został dobrze wykorzystany, choć Czyżewski zaczął ważną dyskusję, co dalej z kulturą w Polsce, jak ją wspierać, jak reformować kino, teatr, jaka jest nasza rola w Europie. Ale brakuje mi spójnego pomysłu na ESK, który był w aplikacji, a potem się gdzieś rozpłynął - mówi Grzegorz Bral, dyrektor Teatru Pieśń Kozła. - Nie mam pojęcia, w którym kierunku płyniemy, dlatego staram się przede wszystkim dobrze robić swoje projekty, przygotowuję premiery teatralne i Festival Brave. Dowiedziałem się wprawdzie arbitralnie, że mam być "laboratorium głębokiej pieśni", ale ten projekt po prostu mi się nie podoba.

Jego zdaniem przygotowania stoją w miejscu: - Powinniśmy mieć świadomość, że Berlin, oddalony zaledwie o cztery godziny drogi samochodem od Wrocławia, wydaje rocznie na kulturę pół miliarda euro, nie będąc przecież ESK. Musimy zewrzeć szeregi i wykazać się ogromną kreatywnością, żeby móc z takimi ośrodkami konkurować. Dotąd tego nie zrobiliśmy. Ten entuzjazm, który wybuchł we Wrocławiu dwa lata temu na wieść, że wygraliśmy rywalizację o tytuł ESK, znikł i trudno go będzie odbudować.

Brak informacji o programie i projektach ESK dokucza także prof. Piotrowi Kielanowi, rektorowi Akademii Sztuk Pięknych: - Dopiero w lutym, po długich zabiegach, udało mi się doprowadzić do spotkania z dyrektorem Czyżewskim. Mam pieczę nad blisko dwoma tysiącami artystów, przyjmuję pielgrzymki zdezorientowanych ludzi, którzy pytają mnie, co właściwe możemy robić w ramach ESK. Nie mam pojęcia, jak wygląda jej program.

Rozmnożą dyrektorów artystycznych?

Nie wiadomo też na razie, jak będzie wyglądał krajobraz po Czyżewskim. - Pan prezydent ma kilka tygodni na podjęcie decyzji, Krzysztof Czyżewski do 1 lipca będzie dyrektorem artystycznym - mówi Paweł Czuma.

Według Jarosława Obremskiego, szefa Rady Programowej ESK rozważany jest m.in. wariant zastosowany w Marsylii, która zrezygnowała z jednego dyrektora artystycznego, wyznaczając szefów poszczególnych dziedzin. - ESK to nie jest jeden projekt, tylko wiele różnych wydarzeń kulturalnych. Jednemu człowiekowi trudniej je spiąć, a takie ciało kolegialne jest gwarancją większego bezpieczeństwa i sprawności projektu - uważa Obremski.

"Moja decyzja nie jest nagła"

Dyrektor Krzysztof Czyżewski nie chciał z nami rozmawiać. Wieczorem dostaliśmy jego oświadczenie: "Pragnę poinformować, iż w dniu dzisiejszym złożyłem Prezydentowi Wrocławia propozycję rezygnacji ze stanowiska Dyrektora Artystycznego Europejskiej Stolicy Kultury we Wrocławiu. Propozycja ta została przyjęta. Decyzja moja nie jest nagła. Już od jakiegoś czasu wspólnie z Prezydentem poszukiwaliśmy najlepszego rozwiązania dla projektu ESK. Zgadzamy się, że posiadanie jednego Dyrektora Artystycznego nie jest jedyną opcją dla tego rodzaju projektu. W różnych stolicach kultury, na przykład w Linzu czy Marsylii, znaleźć można inne rozwiązania. Decyzji swojej nie traktuję jako osłabienia programu 2016, ale jako znalezienie dla niego najlepszego sposobu realizacji. Wynika ona z przekonania, że dla Wrocławia jako Europejskiej Stolicy Kultury szalenie ważny jest program deep culture, za który chciałbym wziąć pełną odpowiedzialność i poświęcić się jego realizacji. Dla tej idei mam pełne wsparcie ze strony Prezydenta. W moim głębokim odczuciu wokół projektu uspołecznienia kultury i otwarcia programu na współpracę z mieszkańcami wytworzyło się we Wrocławiu bardzo dużo pozytywnej energii i będę kontynuować pracę, która pozwoli ją w najlepszy sposób wykorzystać.