Go-go w natarciu
Pośród festiwalu pierogów i kwaśnicy, w galeriach obuwia i fryzur, festiwal teatralny staje się czymś mało atrakcyjnym - pisze Maciej Nowak w Przekroju.
Na festiwale teatralne wyrzekałem już niejeden raz. I poglądów na temat nie zmieniam. Te zdychające święta próżności i niegdysiejszej sławy słabo się bronią w konfrontacji z narastającym ufestiwalowieniem całego naszego życia. Pośród festiwalu pierogów i kwaśnicy, w galeriach obuwia i fryzur, w teatrach odzieży (był, był taki przy Marszałkowskiej!) festiwal teatralny staje się czymś mało atrakcyjnym, elitarystycznym i zamkniętym w wąskim kręgu branży. W przypadku tegorocznego festiwalu Malta w Poznaniu ma to swój wyraz również symboliczny, albowiem po raz pierwszy w swojej historii centrum życia festiwalowego musiało opuścić Rynek. Wyparły go stamtąd budzące coraz większe emocje kluby go-go, które w konserwatywnej, mieszczańskiej Wielkopolsce robią zastanawiającą karierę. Nowym pępuszkiem festiwalu został plac Wolności, na którym zagościł projekt Generator.
Kuratorem Generatora jest Katarzyna Mazurkiewicz, która zaproponowała stworzenie przestrzeni mającej służyć mieszkańcom całego miasta, a nie tylko festiwalowym bywalcom. Generator rozpoczął się kilka miesięcy wcześniej niż cała Malta. Wraz z pierwszymi promykami wiosny w kilku poznańskich dzielnicach ruszyły prace nad urządzaniem lokalnych ogródków, które stały się ogniwami całego projektu. Troska o wiosenną roślinność sprzyjała integracji lokalnych aktywistów, przygotowywała do działań, które mają swoją kulminację podczas festiwalu na placu Wolności. Powstało tu letnie miasteczko z własną sceną teatralną, przestrzenią dla działań warsztatowych i dyskusji, a także plenerowa restauracja, specjalizująca się w potrawach z produktów wielkopolskiego rolnictwa, która popołudniami organizuje fajfy dla wszystkich pokoleń. W ten oto zgrabny sposób połączyły się dwa najmilsze mi żywioły: performatyka i gastronomia. A stąd już bardzo blisko do wszechobecnych festynów, które Izabella Bukraba-Rylska i Wojciech Józef Burszta, w wydanej ostatnio książce "Stan i zróżnicowanie kultury wsi i małych miast w Polsce", uznają za podstawową formę praktyk kulturowych polskiego ludu: "Wielozmysłowa kultura iwentu (...) będąca osmotycznym echem wyjścia kultury na ulice wybitnie sprzyja reaktywowaniu tego rodzaju pierwotnych reakcji, które stymulowane są somatyczną i sensualną, lecz nie symboliczną i kognitywną konstytucją człowieka". Uff, cytat skomplikowany i ciężki jak kowadło, ale wart przemyślenia, bo opisuje jeden z najważniejszych mechanizmów uczestnictwa w dzisiejszej kulturze. I tłumaczący poważne problemy z podtrzymaniem tradycyjnie, po inteligencku, rozumianych funkcji sztuki. Generator Katarzyny Mazurkiewicz to zwarta i przekonująca próba odpowiedzi na to zjawisko: festyn miejski na najwyższym poziomie estetycznym, łączący dobry gust z symbolami "orektycznymi", jak to nazywają mądrzy socjologowie kultury, czyli takimi, które odwołują się do "impulsów, uczuć i woli, ale nie do znaczeń kulturowych i ideologicznych".
Kolejne ważne wydarzenie Malty to "Ceglorz" Teatru Ósmego Dnia, wystawiony w nieczynnej hali Zakładów im. Cegielskiego. Spektakl powstał na podstawie wywiadów z dawnymi pracownikami Ceglorza, jak popularnie zwano w Poznaniu tę fabrykę, a ułożono je w obrazy mające siłę wiecu, wzorowane na tradycyjnej proletariackiej ikonografii. Opowieści o zakładzie pracy, który traktuje się jak dom, o załodze, uosabiającej rodzinę w naszej prekariackiej rzeczywistości, brzmią abstrakcyjnie, nie dają się wytłumaczyć takimi pojęciam jak pracoholizm czy kariera. Finałem spektaklu jest ogłuszające bicie na trwogę w wielkie kawałki blachy, zakończone znienacka kilkoma taktami zorby. Europa wypada z szyn. Grecki korowód staje się wezwaniem na ratunek rozpadającemu się światu.
**
Autor jest teatrologiem, szefem Instytutu Teatralnego, smakoszem, autorem barwnych recenzji kulinarnych. U nas pisze o premierach teatralnych.
