Artykuły

Takiej dramaturgicznej ostrości i psychologicznego napięcia już dawno nie widziałam - mówi Yana Ross, reżyserka "Naszej klasy" w Litewskim Narodowym Teatrze Dramatycznym. Litewska premiera 20 września 2013 roku. Autorem przekładu jest Rolandas Rastauskas.

"Bez wątpienie po premierze "Naszej klasy" w Wilnie pojawią się głosy, że sztuka dzieje się w Polsce, a my Litwini nie mamy z tym nic wspólnego. Tutaj próbuje się wypisać nas z Holokaustu, wypchnąć wspomnienia w sferę nieświadomości. Ścieżki do miejsc masowych zbrodni, których na Litwie było ponad 200 są zarośnięte trawą i żadne z nich nie znalazło swojego miejsca w Uniwersalnej Litewskiej Encyklopedii. To nie o nas, to nie my. A przecież jest to najtragiczniejsza karta litewskiej historii i palący problem moralnej odpowiedzialności całego współczesnego społeczeństwa - czytamy w materiałach Litewskiego Narodowego Teatru Dramatycznego".

Litewska premiera 20 września 2013 roku. Autorem przekładu jest Rolandas Rastauskas.

"Nasza klasa" Tadeusza Słobodzianka to historia dziesięciu uczniów z jednej klasy - Polaków i Żydów - opowiedziana od roku 1925 aż po współczesność. Koleżanki i koledzy wspólnie bawią się i śpiewają. Wraz z nadejściem dorosłości zgodne zabawy się kończą. Wybucha wojna, do miasteczka wkracza najpierw radzieckie, a potem niemieckie wojsko. Antysemityzm wybucha w serii gwałtów, morderstw, tortur i kulminuje w masowym pogromie. Niemal wszyscy miejscowi Żydzi giną spaleni w stodole albo zamordowani na rynku. Nielicznym udaje się cudem przeżyć.

Przemoc nie ustępuje wraz z zakończeniem wojny. Zaczyna się rozliczanie przeszłości, której tak naprawdę rozliczyć się nie da. "Nasza klasa" to wstrząsająca opowieść o skomplikowanych relacjach polsko-żydowskich w XX wieku, o zbiorowej winie, o prawdzie, która okazuje się nikomu niepotrzebna, oraz o historii, której nie da się osądzić, odtworzyć ani nawet wytłumaczyć.

Tadeusz Słobodzianek za "Naszą klasę" otrzymał Nagrodę Literacką "Nike" 2010. Warszawska premiera spektaklu w reżyserii Ondreja Spišáka odbyła się 16 października 2010 r. w kierowanym przez Tadeusza Słobodzianka Teatrze Na Woli.

Dlaczego "Nasza klasa" jest ważna na Litwie?

Yana Ross odpowiada dziennikowi "Lietuvos žinios":

"Ta sztuka dla litewskich widzów jest sprawdzianem siły - czy można spojrzeć w przeszłość? Czy można godnie dostrzec i przyjąć odpowiedzialność za historyczną przyszłość? Czy da się zrozumieć i przeżyć to, co niewątpliwie widzieli nasi dziadkowie i zabrali ze sobą do grobów? Ta historia o wieloletnich przyjaciołach, znajomych od szkolnej ławki do grobowej deski jest wstrząsająca.

Zazwyczaj nie określam, dla kogo przeznaczony jest spektakl, ale w tym przypadku - właśnie dla Litwinów, żyjących dłużej niż my. W pracy z aktorami to szczególnie ważne - mówienie nie abstrakcyjnie o Polsce, ale konkretnie - o Litwie. Tutaj nie trzeba żadnych metafor - w litewskim teatrze jest ich dość. Tu potrzebna jest szczerość i w żadnym wypadku nie musimy szukać bohaterów albo wrogów. Trzeba dostrzec człowieka, a nie metaforę.

Co wydaje się w tej sztuce wyjątkowe?

"Nasza klasa" - to współczesny dramat, napisany przez człowieka teatru, który żyje w tym samym czasie co my i rozmawia z nami bezpośrednio, a nie przez karty. Tak silnego głosu, takiej dramaturgicznej ostrości i psychologicznego napięcia już dawno nie widziałam - mówi Ross (wywiad na lzinios.lt).

Yana Ross urodziła się w 1973 r. w Moskwie. Studiowała w moskiewskim GITIS i Yale School of Drama. Wystawiała m.in. "Makbeta" Williama Szekspira w berlińskim Volksbühne am-Rosa-Luxemburg Platz; "A Kingdom in the Snow" L. Arias, w Performance Space 122 w Nowym Jorku. Współpracowała z Elfride Jelinek, wystawiając jej sztuki "Bambiland" (Oskaras Koršunovas Teatras), "Śpiącą królewnę" (SPAF w Korei Południowej) i "Rehnitz" (Węgierski Teatr Narodowy). Stypendystka Fundacji Fulbrighta.

"Nasza klasa" na świecie

Od prapremiery "Naszej klasy" w londyńskim National Theatre w 2009 r. widzowie i krytycy są poruszeni historiami opowiedzianymi w tej niezwykłej sztuce, rozgrywającej się w Polsce ciągu osiemdziesięciu ostatnich lat. Sztuka z powodzeniem grana była m.in. w Kanadzie, Stanach Zjednoczonych (w Filadelfii i Waszyngtonie), Hiszpanii, Japonii, na Węgrzech, w Rosji i Brazylii.

We wrześniu 2012 r. w Teatrze Narodowym w Budapeszcie otrzymała Nagrodę Krytyków Teatralnych za najlepszy spektakl (reż. Gábor Máté) poprzedniego sezonu. W Tokio w lutym 2013 r. zdobyła Wielką Nagrodę Teatralną Yomiuri za najlepszy spektakl.

8 marca 2013 r. "Naszą klasę" pokazano w Moskwie podczas 19. edycji festiwalu Złota Maska. Ostatnio sztuka Tadeusza Słobodzianka w tłumaczeniu i reżyserii Zé Henrique de Paula miała premierę w Teatrze Núcleo Experimental w Sao Paulo w Brazylii 19 lipca 2013 r.

Źródła: materiały własne, e-teatr.pl, lzinios.lt. Oprac. JHP, 22.07.2013