Artykuły

Dybuk - z hebrajskiego dibbuk: połącze­nie, przywiązanie - to w folklorze żydowskim dusza zmarłego grzesznika, która zamie­szkała w ciele osoby żyjącej. O takim niezwy­kłym mistycznym zespoleniu opowiada sztu­ka Szymona An-skiego (1863-1920; właści­we nazwisko Solomon Zainwil Rapaport), pi­sarza żydowskiego tworzącego po rosyjsku i od 1904 r. w jidysz, folklorysty, związanego z rosyjskim ruchem narodników. W latach 1911-14 kierował wyprawą etnograficzną do wsi żydowskich na Wołyniu i Podolu, gdzie zebrał obfity materiał folklorystyczny. Owo­cem literackim tej działalności jest m.in "Dy­buk" (1919), dramat osnuty na kanwie ży­dowskich podań ludowych. Wystawiony po raz pierwszy w Wilnie w 1920 r., został prze­tłumaczony na wiele języków, był ekranizowany i adaptowany, również na scenę opero­wą. Odwieczny motyw miłości, kabała i misty­cyzm, pierwiastek chasydzki - wszystkie te elementy przyciągają swą uniwersalnością wiele odmiennych kultur. A magiczny klimat barwnego, roztańczonego i poetyckiego za­razem spektaklu Agnieszki Holland wciąga i urzeka.

Na głębokim Polesiu niedawno przybyły do miasteczka Chanan, student jesziwy - aka­demii talmudycznej, jest zafascynowany mi­styką Księgi, pociąga go kabała, wiedza tajemna. Blady, smutny student budzi zainteresowanie dziew­cząt odwiedzających świątynię. Lea, córka bogacza, rozpoznaje w nim ubogiego chłopca, który jadał przy ich stole. Jemu na widok pięknej dziewczyny ból przeszywa serce. Musiałby zdo­być dwie beczki złotych duka­tów, by Reb Sender Brynicer ze­chciał mu dać swoją córkę za żonę, ponoć stary skąpiec od­prawił z kwitkiem już kolejnych swatów. Tymczasem Reb Sender ogłasza radosną nowinę o za­ręczynach jedynaczki. Zrozpa­czony Chanan odwołuje się do najniebezpieczniejszych mocy. Wzywa niewymawialne Imię i pada martwy. A w domu we­selnym już gromadzą się go­ście. Lea wybiera się na cmen­tarz zaprosić na wesele ducha zmarłej matki, a także nie­szczęsnego młodzieńca, który był w ich domu jak syn...