Artykuły

Spektakl nie stracił nic ze swojej pierwotnej wymowy, a zyskał i dojrzał - o "Uroczystości" w TR Warszawa pisze Tomasz Kaczorowski z Nowej Siły Krytycznej.

Premiera w reżyserii H7 (Grzegorza Jarzyny) odbyła się w 2001 roku w Teatrze Rozmaitości. Roman Pawłowski pisał, że "Uroczystość" obnaża w drastyczny sposób zakłamanie społeczeństwa. Zagraniczne recenzje zwracały uwagę na zachwycającą oprawę wizualną oraz na wyśmienitą reżyserię, która w sposób świadomy buduje napięcie i burzy je w kulminacyjnych momentach.

Oglądając spektakl po kilkunastu latach od premiery, zgadzam się z tymi opiniami. Przestrzeń razem ze światłem prowadzą oddzielną (ale nie oderwaną od całości) narrację. Muzyka niepokoi, buduje napięcia, kumuluje sceniczną energię na właściwych akcentach. Jedyne czego mi zabrakło, to przywrócenia w świecie, w którym dzieci były molestowane przez ojca, równowagi. Zabrakło prawdziwego katharsis - na przykład śmierci ojca.

Jednak chciałbym zwrócić szczególną uwagę na co innego. Otóż na deskach (już) TR Warszawa podczas "Uroczystości" spotykają się wielkie generacje polskiej sceny teatralnej.

Na początku trzeba stworzyć osobną kategorię dla niezwykłego człowieka i wspaniałej aktorki - Danuty Szaflarskiej. Szaflarska skończyła studia aktorskie w 1939 roku i od tego czasu grała na scenach wileńskich, krakowskich, łódzkich i warszawskich, a także podczas II wojny światowej w teatrze podziemnym i frontowym Armii Krajowej. Pracowała między innymi z Erwinem Axerem, Gustawem Holoubkiem, Jerzym Jarockim, a w ostatnich latach także z Agnieszką Glińską i Grzegorzem Jarzyną. Szaflarska w "Uroczystości" gra Babcię - matkę zwyrodnialca, który gwałcił własne dzieci. Swoją postać kreuje dyskretnymi spojrzeniami, oddając empatię i bezsilność pokolenia, które może już tylko protestować.

Kolejna generacja reprezentowana jest w spektaklu Jarzyny przez: Ewę Dałkowską, Jana Peszka, Lecha Łotockiego i Mariusza Benoita. Wszyscy urodzeni między 1944 a 1950 rokiem. Pamiętający czas powojenny i rodzącej się Polski Ludowej. Wytrwale i po mistrzowsku pracujący ramię w ramię z kolejnymi pokoleniami aktorów. Później wyśmienici pedagodzy w szkołach teatralnych. W "Uroczystości" pokazują oni najgorsze zło w człowieku: zło samozadowolenia i blokowania rozwoju własnych dzieci.

Magdalena Cielecka, Aleksandra Konieczna, Aleksandra Popławska, Andrzej Chyra, Marek Kalita, czy Wojciech Kalarus to aktorzy, którzy razem z pokoleniem reżyserów nazywanych często "młodszymi zdolniejszymi", wśród których byli przede wszystkim Krzysztof Warlikowski i Grzegorz Jarzyna, stworzyli od nowa język współczesnego teatru na przełomie XX i XXI wieku. W "Uroczystości" prezentują generację, która nie może się wydostać spod władzy rodziców - tłumieni i bezwzględnie wykorzystywani, stali się ofiarami. To na nich odciska się piętno. To wśród nich są molestowani przez Ojca w dzieciństwie. To oni domagają się zemsty i przywrócenia równowagi.

Jakie ma to znaczenie dla "Uroczystości? Otóż w trakcie spektaklu stwarzają się międzypokoleniowy dialog i spotkanie. Nie polegają one na graniu w kontrze do innych, czy na próbie przyćmienia reszty swoją osobowością. Nie polegają również wyłącznie na odgrywaniu fabuły sztuki. Poprzez słowa bohaterów "Uroczystości", aktorzy rozmawiają ze sobą. Snują się między sobą jak widma, domagając się oddania im głosu. Grzegorz Jarzyna dokonał rzeczy niesamowitej, bo wznawiając teraz spektakl, który swoją premierę miał 12 lat temu, udowodnił to, co jest istotą TR Warszawa: zespołowość, koegzystencję i współpracę aktorów o różnych doświadczeniach, szkołach i poglądach. Fascynujące jest to, że spektakl nie stracił nic ze swojej pierwotnej wymowy, a zyskał i dojrzał. Wzbogacił się o metateatralną refleksję, która ucieleśniła się teatralnych emocjach.

Niecodziennie można zobaczyć na scenie taką atmosferę przyjaźni, wyrozumiałości i jednocześnie poczuć ciężar fabuły.