Artykuły

Z punktu widzenia odbiorcy zaliczyłbym tę sztukę do tych,które panują nad wszystkim:nad sceną,aktorem,widownią. Pójść na tę sztukę dla rozrywki to znaczy odkryć popełnienie błędu. Pójść na tę sztukę raz - to znaczy obudzić się,zacząć szukać swej twarzy, uświadomić sobie potrzebę myślenia. Na dobrą sprawę, trzeba by widzieć "Diabła i pana Boga" trzy razy. Raz dla aktorstwa i reżyserii,drugi dla scenografii,trzeci - a w kolejności może pierwszy - dla jej ogromnego ładunku treściowego. Zacząć pisać o filozofii sztuki,o wielkim aktorstwie Gustawa Holoubka,o mistrzowskiej reżyserii Ludwika Rene - znaczyłoby skazać się na rozkosz traktatu. Niestety,nie mamy sposobności po temu. Więc tylko telegraficznie. Żyjemy,jesteśmy,pracujemy,bawimy się,mamy troski i kłopoty. Rano spieszymy do pracy,wieczorem idziemy spać z myślą o nowym ranku. Rzadko zastanawiamy się nad sensem istnienia,wartością,naszego postępowania. Te rzeczy umykają nam z pola widzenia,eliminowane przez sprawy dnia codziennego. Te rzeczy prawie dla nas nie istnieją. Aż do dnia,kiedy zasiadamy w fotelu posłuchać Sartra.

Już po pierwszych kwestiach ulegamy panowaniu potęgi myśli i tematu,zaczynamy konfrontować. Konfrontować przyziemne treści naszych dni powszednich,z treścią słów autora,i nagle spostrzegamy,że jesteśmy filozofami. Konstatujemy,że - częstokroć,nie precyzując świadomie swych poglądów - kroczymy w życiu wedle jakiejś ideologii;pragniemy, obiecujemy sobie dokonać tego,sklasyfikować nasze uczynki, nazwać je,dokonać świadomego wyboru. Czy dobro jest możliwe? Czy dobro może być złem? Czy zło może być dobrem? Czy istnieje Bóg? Po co istnieje? Czym jesteśmy to oczach Boga? Etc. etc. Oto część pytań tego go dramatu. To nie jest sztuka marksistowska. To jest sztuka Sartra. Lecz jest to sztuka dla marksistów i dla niezdecydowanych. Jest to sztuka dla wszystkich,którzy nie boją się myśleć.