O polskiej niemocy
Ta inscenizacja wciąż skłania do przemyśleń i przewartościowań "Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego w reżyserii Konrada Swinarskiego w Starym Teatrze w Krakowie z 1974 r. to jedno z tych olśniewających przedstawień, na których miałem szczęście kształtować gust teatralny - pisze Janusz R. Kowalczyk w Rzeczpospolitej - TVP Kultura.
Byłem na nim kilkanaście razy, czując przemożną potrzebę obcowania z inscenizacyjną wirtuozerią. Chłonąłem żywe słowo, podziwiałem aktorskie kreacje, z genialnym Jerzym Trelą w roli Konrada. Przedstawienie zostało zarejestrowane na macierzystej scenie dla potrzeb Teatru TV przez Laco Adamika i Agnieszkę Holland w 1979 r. Cztery lata po śmierci reżysera. Dramat Wyspiańskiego wpisuje się w nurt dzieł nieubłaganie stawiających pytania o kondycję polskiego artysty i inteligenta. A zarazem jest utworem na wskroś ironicznym - rodzajem rozprawy z naszą obyczajowością i wieczną polską niemocą. W Mickiewiczowskich "Dziadach" Konrad jest bohaterem bluźnierczo pasującym się z Bogiem o rząd dusz. Konrad z "Wyzwolenia" Wyspiańskiego toczy spór z Geniuszem - narodowym wieszczem, który mocą poetyckiego słowa zatruwa myśli rodaków, paraliżując ich wolę i możliwości konstruktywnego działania: "Poezjo, idź precz! - woła bohater. - Jesteś tyranem!". Konrad Swinarski unaocznia swą inscenizacją, że siła dramatu Wyspiańskiego tkwi w słowie. Wspiera go w tym wysokiej próby aktorstwo całego zespołu, obok Treli m.in. Anny Polony (Muza), Izabeli Olszewskiej (Wróżka), Joanny Żółkowskiej (Harfiarka), Wiktora Sądeckiego (Karmazyn), Jerzego Radziwiłowicza (Hołysz), Edwarda Lubaszenki (Reżyser), Jerzego Święcha (Syn). Siły dodały widowisku scenograficzna maestria Kazimierza Wiśniaka i kompozytorski kunszt Zygmunta Koniecznego.
Przejmujące, współcześnie odczytane "Wyzwolenie" Wyspiańskiego jest odkrywczą i dojrzałą propozycją sceniczną, ukazującą bezwzględne prawdy o nas samych.
