TVP Kultura. Teatr i polityka
We wtorek 24 stycznia TVP Kultura zaprasza na emisję bloku "Teatr i polityka".
"O wolność dla pioruna w teatrze". Co ogranicza wolność w teatrze?
Pomysł wystawienia Mickiewiczowskich "Dziadów" akurat w rocznicę bolszewickiej rewolty mógł wydawać się karkołomny. Podobno Bohdan Korzeniewski, wybitny teoretyk i praktyk teatru, ostrzegał reżysera Kazimierza Dejmka przed polityczną prowokacją, na co ten rzekomo odpowiedział: "Eee, panu wszystko, profesorze, zalatuje prowokacją".
Stało się tak jak przepowiedział Korzeniewski. "Dziady" zostały przez władze okrzyknięte spektaklem religianckim, antyrządowym i - co najważniejsze - antyradzieckim, Gomułka nazwał tę inscenizację "nożem w plecy przyjaźni polsko-radzieckiej", a samo przedstawienie dało początek "wydarzeniom marcowym".
Dokument Ireneusza Dobrowolskiego odsłaniający kulisy "sprawy Dziadów" już 24 stycznia w TVP Kultura. Film będzie przyczynkiem do rozmowy o napięciach na linii sztuka - polityka. Czym była prowokacja w sztuce za czasów PRL, a co oznacza ona dzisiaj? Czy istnieją granice wolności wypowiedzi artystycznej? W programie także dokument o teatrze doby socrealizmu, a także legendarne "Wyzwolenie" w reżyserii Konrada Swinarskiegio, spektakl z 1980 r.
Szczegóły programu:
godz. 18.30
Siermiężna muza - wokół teatru okresu socrealizmu
Program dokumentalno-montażowy prezentujący wybrane zagadnienia dotyczące teatru okresu socrealizmu /1949-1953/. Realizm socjalistyczny - kierunek w sztuce, określany jako metoda twórcza, istniejący od 1934 r. w sztuce radzieckiej, a następnie w pozostałych krajach socjalistycznych, w których miał oficjalny status podstawowej i jedynej metody twórczości artystycznej i był ideowym i propagandowym narzędziem partii komunistycznych. Zakładał, że dzieło sztuki powinno posiadać realistyczną formę i socjalistyczną treść, zgodną z ideami marksizmu i leninizmu. Program socrealizmu, mimo starań stworzenia jednolitej teorii, był wewnętrznie sprzeczny i niekonsekwentny. Opierał się na wybranych elementach XIX wiecznego realizmu, doświadczeniach twórczości akademickiej oraz rozważaniach publicystów i estetyków komunistycznych. Jako tematy wybierano walkę klasową, sojusz robotniczo-chłopski, historię ruchu robotniczego, prostych robotników przy pracy, ujarzmianie przyrody przez człowieka itp.
W programie znalazły się wypowiedzi wybitnych krytyków: Marty Fik i Jana Kotta oraz materiały filmowe WFD.
godz. 19.29
Teatr i polityka - Dziady 1967-68
Program dokumentalny prezentujący wypadki związane z tzw. "sprawą Dziadów" w aspekcie związków teatru i polityki. Inscenizacja "Dziadów" Kazimierza Dejmka w Teatrze Narodowym wywołała gorące emocje, które doprowadziły do wypadków marcowych 1968 roku. Spektakl stał się ofiarą prowokacji politycznej. W programie wykorzystano materiały archiwalne, wypowiedzi Kazimierza Dejmka "Casus Dziady" fragmenty samego spektaklu "Dziady".
godz. 21.00
"Wyzwolenie" Wyspiańskiego. Reż. Konrad Swinarski
Akcja dramatu Stanisława Wyspiańskiego rozgrywa się na scenie teatru w Krakowie. Jest rozliczeniem z tragiczną historyczną przeszłością Polski. "Wyzwolenie" to rozprawa o teatrze, o Polsce, narodowych mitach, romantyzmie, źródłach europejskiej kultury - wiwisekcja zbiorowej i jednostkowej duszy. To wciąż nowoczesna forma dramatyczna, otwarta, wielopiętrowa, ironiczna. Konrad walczy tu z maskami - teatru, społeczeństwa, tradycji - ale także odkrywa maski własne. Obnażając innych, obnaża siebie. Ten dramatyczny i poruszający proces dochodzenia do prawdy został genialnie zapisany przez Stanisława Wyspiańskiego w drugim akcie "Wyzwolenia" w rytmie gorączkowych rozmów i wizji.
Konrad Swinarski stworzył w Starym Teatrze w Krakowie przedstawienie, które przeszło do legendy polskiego teatru, a sfilmowane zostało w pięć lat po premierze i cztery lata po tragicznej śmierci reżysera.
Na zdjęciu: scena z "Wyzwolenia" Wyspiańskiego w reż. Konrada Swinarskiego w Starym Teatrze w Krakowie.
