Turlaj, bo nie pokochają
Tyle zachwytów usłyszeliśmy na temat białostockiego "Turlajgroszka", że właściwie wiemy już o tym przedstawieniu wszystko. Ale co innego, gdy się je widzi samemu. To przepiękny spektakl.
W jednej godzinie wszystko się w nim mieści: i nastrojowe zaloty, i patetyczny ślub, i bijatyka z furgającymi w przestrzeni scenicznej przedmiotami codziennego użytku, i sztukmistrz jarmarczny przemieniający się w diabła, i straszna pokuta za grzechy, i gromadna radość z pojednania. Dola człowiecza od narodzin do upadku i ponownego odnalezienia się wśród swoich. Jest to opowieść o wiejskim chłopcu, którego rodzice oddają na naukę handlarzowi. Ale handlarz jest diabłem i uczy chłopca samych niegodziwych rzeczy. Gdy jego szalbierstwa wyjdą na jaw, musi je odpokutować, wrócić do domu na kolanach, turlając przed sobą czarodziejski groszek. Pokuta odprawiona zostaje bez żadnej taryfy ulgowej, pilnuje jej cała rodzina, dopingując w piosence: "Turlaj, bo nie pokochają" Po odbyciu kary jawi się jeszcze śpiewny morał o tym, że pieniądze szczęścia nie dają i wszystko wraca do normy.
Prosta historyjka w prosty sposób opowiedziana, a tyle w niej piękna, spokoju, godności, choć ociera się przecież i o okrucieństwo, i gwałtowność, a nawet pikanterię. Tekst poetycki pieczołowicie nanizany - dosłuchamy się w nim i fragmentu "Dziadów" i przypowieści biblijnych i nawet Kiepury z piosenki "Brunetki, blondynki" - ta naiwna opowieść wymyślona przez Tadeusza {#au#396}Słobodzianka{/#} i Piotra Tomaszuka jest pełna niespodzianek literackich i cudownie rozśpiewana. Drewniane lalki (już porządnie sfatygowane w bezustannym objeździe), za którymi "chowają" się aktorzy, podkreślają obrzędowy charakter śpiewogry.
"Turlajgroszek" wszystkich zaskoczył. Awangardziści silą się na udziwnienia, w prześmiewczym dziele i deformacji znajdują upodobanie, a tymczasem najbardziej oryginalna jest prostota i skromność. Tą drogą poszedł teatr Towarzystwa Wierszalin i odniósł europejski sukces, co potwierdziła nagroda w Edynburgu. W Katowicach zespół pokazał jeszcze drugi spektakl pt. "Merlin", również w reżyserii Piotra Tomaszuka.
