Artykuły

Witold Mrozek zapowiada, jego zdaniem, najciekawsze premiery teatralne nowego roku na warszawskich scenach.

Danuta Szaflarska wystąpi w "Sklepie przy głównej ulicy" według scenariusza czechosłowackiego filmu Jana Kadara i Ladislava Grosmana. Barbara Wysocka w sztuce "Szapocznikow". Teraz wyreżyseruje "Juliusza Cezara" Szekspira. Teatralne prognozy to najczęściej wróżenie z fusów. Zwłaszcza w Warszawie. Jednak próbujemy.

Kto by się spodziewał, że jednym z największych wydarzeń minionego roku będzie mały spektakl debiutantki od lat pracującej jako drugi reżyser z wybitnymi outsiderami polskiego kina - Grzegorzem Królikiewiczem czy Mariuszem Grzegorzkiem? A tak się właśnie stało - "Ewelina płacze" Anny Karasińskiej z TR Warszawa, przedstawienie, w którym wybitni aktorzy Rozmaitości grają stażystów grających tych aktorów, bo sami aktorzy mieli ciekawsze i lepiej płatne rzeczy, stał się hitem sezonu.

Kto by rok temu powiedział, że jednym z gorętszych miejsc sezonu 2014/15 będzie zakurzony i zapomniany przez krytykę Państwowy Teatr Żydowski w Warszawie? A to właśnie "Aktorzy żydowscy" Anny Smolar i wielokrotnie nagrodzony "Dybuk" Mai Kleczewskiej podbiły polskie festiwale i wzbudziły entuzjazm zarówno dotychczasowych, jak i nowych widzów Żydowskiego. Oba odnosiły się do trudnego i chlubnego zarazem dziedzictwa jednej z ostatnich scen w Europie, na których można wciąż usłyszeć język jidysz.

Jeszcze pół roku temu zapowiadałem "Cwaniary" Sylwii Chutnik w reżyserii Agnieszki Glińskiej w Teatrze Studio, koprodukowane przez festiwal Boska Komedia. Ważny festiwal, popularne artystki. Tymczasem zakontraktowany już spektakl nigdy nie powstał wskutek wewnętrznego konfliktu dyrekcji teatru, w Studio nie ma zaś już dyrektor Glińskiej.

Z prognozami trzeba więc uważać. Ale na wymienione poniżej opisy zapowiadających się interesująco premier drugiej połowy sezonu warto zwrócić uwagę. Może lepiej się rozczarować, niż przeoczyć coś ważnego?

2 x Szekspir w Powszechnym

Zapowiada się, że ważnym wydarzeniem będzie "Juliusz Cezar" Szekspira w reżyserii Barbary Wysockiej w Teatrze Powszechnym. Wysocka to artystka o wielu talentach, aktorka i reżyserka, poza PWST w Krakowie uczyła się także gry na skrzypcach na Hochschule fur Musik we Freiburgu. Jest laureatką Paszportu "Polityki" w kategorii muzyka poważna. Ostatnio odniosła spektakularny sukces, wystawiając "Łucję z Lamermooru" w operze w Monachium. Jej ostatni warszawski spektakl to kameralny szkic biograficzny "Szapocznikow. Stan nieważkości", pokazywany w Muzeum Sztuki Nowoczesnej, a powstały w koprodukcji z Teatrem Polskim we Wrocławiu. Wysocka sama zagrała wybitną rzeźbiarkę w wyreżyserowanym przez siebie przedstawieniu. Teraz również wystąpi we własnym spektaklu. Publiczność Powszechnego zna ją z nagradzanych ról w wystawianych tam ostatnio przez Michała Zadarę dramatach Słowackiego - "Fantazym" i "Lilli Wenedzie". Tym razem Wysocka chce wziąć na warsztat klasyczny dramat o spisku przeciw dyktatorowi i przyjrzeć się mechanizmom władzy, sprawdzić, czy ich zapisany u Szekspira wzór nadal działa. Po Wysockiej - jednej z najlepszych specjalistek od współczesnej niemieckiej dramaturgii - możemy spodziewać się intelektualnego, precyzyjnego teatru. Czy tak będzie i tym razem? Przekonamy się 23 stycznia. To nie koniec Szekspira w Powszechnym w tym sezonie. W czerwcu "Hamleta" wystawi współpracująca od lat z dyrektorem Pawłem Łysakiem uznana reżyserka Maja Kleczewska.

Szaflarska w Żydowskim

Duże wydarzenie na początek roku przygotowuje też Teatr Żydowski. Po mocnym nowym otwarciu wiosną minionego właśnie roku atmosfera wokół sceny przy pl. Grzybowskim trochę się uspokoiła. Teraz Łukasz Kos reżyseruje tam "Sklep przy głównej ulicy" według scenariusza czechosłowackiego filmu Jana Kadara i Ladislava Grosmana.

Na Słowacji doby kolaboranckiego rządu księdza Tiso trwają represje względem ludności żydowskiej. W małym miasteczku sąsiad - ubogi stolarz - przejmuje sklep starej Lautmanovej. Za jej rolę w 1967 roku wybitna aktorka Ida Kamińska, współtwórczyni i patronka Teatru Żydowskiego, otrzymała nominację do Oscara jako pierwsza polska artystka, o czym mało kto dziś pamięta. Już rok później, w 1968, została zmuszona wraz z tysiącami Żydów do opuszczenia Polski na zawsze.

W graną pół wieku temu przez Kamińską postać wcieli się nestorka warszawskiej sceny Danuta Szaflarska, wciąż aktywna i uwielbiana. Ostatnio zagrała w filmowym "Między nami dobrze jest" Doroty Masłowskiej w reżyserii Grzegorza Jarzyny. Premiera "Sklepu przy głównej ulicy" już 15 stycznia.

W TR - Ross i Garbaczewski

Nowe otwarcie trwa także w TR Warszawa Grzegorza Jarzyny. Zapewne efektem pracy wicedyrektora Romana Pawłowskiego, od lat śledzącego rosyjski teatr, będzie premiera "Jeziora" w reżyserii Yany Ross. To amerykańsko-litewska reżyserka pracująca m.in. w Wilnie i Szwecji, a warszawskiej publiczności znana z dobrze przyjętego monodramu granego przez Danutę Stenkę "Koncert życzeń". Tym razem wystawi współczesny rosyjski dramat Michaiła Durnienkowa. Akcja rozgrywa się w podmiejskiej daczy nad jeziorem, w której spotyka się na weekendowym wyjeździe grupa znajomych. Jak zapowiadają twórcy, towarzyskie spotkanie zmienia się w thriller, a Durnienkow nawiązuje w swojej sztuce do klasycznych dramatów Antoniego Czechowa i Maksyma Gorkiego, wprowadzając jednocześnie odniesienia do dzisiejszego kryzysu w Europie i groźby wojny. Sztuka powstała na zamówienie Gogol Center w Moskwie w 2015 roku. Premiera 4 marca w TR Warszawa będzie pierwszą realizacją dramatu poza Rosją.

Mocny strzał scena przy Marszałkowskiej szykuje też na koniec sezonu. Jeden z najoryginalniejszych reżyserów młodego pokolenia, Krzysztof Garbaczewski, ma wystawić na scenie powieść tragicznie zmarłego w 2007 Mirosława Nahacza, w chwili śmierci 23-letniego pisarza z Beskidu Niskiego. Akcja rozgrywa się w przyszłości. Nahacz buduje dystopijny świat, którym rządzi demoniczny producent manipulujący świadomością społeczeństwa za pomocą serialu telewizyjnego. Adaptacją zajmie się inny pisarz z generacji trzydziestolatków Jakub Żulczyk. Premiera - 10 czerwca.

Marciniak wystawia Tokarczuk

Głośno będzie z pewnością o "Księgach Jakubowych" Olgi Tokarczuk w reżyserii Eweliny Marciniak, których premiera ma się odbyć w Teatrze Powszechnym. Gorący jest przede wszystkim kontekst. Nagrodzona Nike historia żydowskiego mistyka, przywódcy i herezjarchy Jakuba Franka autorstwa hejtowanej za przychylne uchodźcom wypowiedzi pisarki wystawiana jest przez reżyserkę, która - chcąc nie chcąc - przed premierą wrocławskiej "Śmierci i dziewczyny" znalazła się w centrum pierwszej wielkiej afery z udziałem nowego ministra kultury z PiS wicepremiera Piotra Glińskiego.

Dotychczasowe prace Marciniak zapowiadają hiperatrakcyjne, wyestetyzowane i zgrabne widowisko. Jednocześnie adaptacja powieści Tokarczuk to duże wyzwanie. Jak dramaturżka Magda Kupryjanowicz poradzi sobie z wielowątkowym materiałem obejmującym kilkadziesiąt lat opisanych na niemal tysiącu stron książki? Zobaczymy już w maju.

W Narodowym - Mickiewicz

Jeden z najwybitniejszych twórców litewskiego teatru Eimuntas Nekrośius wyreżyseruje "Dziady" Adama Mickiewicza. Premiera już w marcu na scenie Teatru Narodowego, którego świętowane właśnie 250. urodziny są zarazem 250-leciem teatru publicznego w Polsce. W roli Konrada - Grzegorz Małecki. Spektakl jest elementem właśnie tych obchodów, na które złożyły się także m.in. zorganizowana przez Instytut Teatralny popularyzująca teatr akcja "Bilet za 250 groszy" czy ministerialny konkurs Klasyka Żywa wspierający wystawienia klasycznych polskich dramatów, które licznie pojawiły się na scenach w ostatnim sezonie.

Co ciekawe, na potrzeby konkursu i grantów wyznaczono konkretną cezurę "klasyczności" tekstu dla teatru. Jest nim każdy polski utwór literacki (dopuszczono też adaptacje) powstały przed 1969 rokiem, czyli datą śmierci Witolda Gombrowicza.

To niejedyne spotkanie z Mickiewiczem w Teatrze Narodowym. Na maj zapowiadana jest również inscenizacja "Pana Tadeusza" w reżyserii stale współpracującego z Narodowym Piotra Cieplaka.