O banalności zła
— Wydaje mi się, że o ważnych postaciach powinniśmy rozmawiać, zamiast ustalać nasz stosunek do nich podczas ulicznych demonstracji — mówi Maciej Nowak, dyrektor artystyczny Teatru Polskiego. W piątek zobaczymy tu spektakl inspirowany tworczością Romana Dmowskiego.
— Długo się zastanawiałem, czy jest sens, żebym opowiadał o tej postaci, bo jej poglądy są mi bardzo dalekie — wyznaje Grzegorz Laszuk, reżyser spektaklu Myśli nowoczesnego Polaka na podstawie książki Romana Dmowskiego.
Współtwórca Komuny//Warszawa, jednego z najważniejszych teatrów alternatywnych, wziął na warsztat książkę głównego ideologa polskiego nacjonalizmu. Efekt tego spotkania zapowiada się bardzo ciekawie. I to nie tylko formalnie.
Dyrektor Maciej Nowak chce, żeby spektakl stał się początkiem dyskusji o wartościach i wspólnocie, rozumianej dziś bardzo skrajnie. Nie przez przypadek premiera odbędzie się 11 listopada — w dniu Święta Niepodległości, zawłaszczanego od pewnego czasu przez środowiska nacjonalistyczne.
— Do tej pory interesowały mnie postacie, w których odnajdywałem potrzebę poszukiwania dobra w drugim człowieku. Tymczasem Roman Dmowski to dla mnie wcielone zło — wyznaje Laszuk. — Ale właśnie to okazało się w tej postaci fascynujące. Bo przecież to właśnie Dmowski i jego sposób myślenia kształtuje dziś część polskiej opinii publicznej. Ja widzę w nim głupca, który wszystko podporządkował wizji skrajnego nacjonalizmu, zamkniętego społeczeństwa i tropienia jakichś spisków, które miałyby tej idei zagrażać — mówi reżyser.
Dmowskiemu twórca spektaklu wytyka m.in. hipokryzję. — Są pisane świadectwa, z których jasno wynika, że był stałym gościem burdeli, choć oficjalnie głosił, że najważniejsza jest rodzina, a kobieta powinna być cnotliwa — przypomina Laszuk. — Przypisywana Dmowskiemu historyczna rola — polskiego działacza niepodległościowego — też jest co najmniej dwuznaczna. Wielu znaczących zagranicznych polityków nie chciało rozmawiać z tak jawnym antysemitą — mówi reżyser.
Podkreśla też, że wizja mitycznej, wyobrażonej polskości, której uległ Dmowski, pochodzi z XIX w. i zupełnie nie przystaje do tego, jak wygląda dzisiejszy świat.
— Ten spektakl zbudowaliśmy jako mroczny musical — bo postać jest mroczna — zapowiada Laszuk. Usłyszymy kilkanaście piosenek w różnych stylistykach. W jednej ze scen znajdzie się wysadzanie pomnika Romana Dmowskiego.
Dopełnieniem całości będzie postać filozofki i myślicielki politycznej Hannah Arendt. — Roman Dmowski, jako postać siejąca nienawiść, idealnie pasuje do portretu banalności zła, którą Arendt opisała w swojej słynnej książce Eichmann w Jerozolimie — uważa Laszuk.
Głos filozofki ma być rodzajem scenicznego komentarza. — Ma przypominać o tym, że wobec zła jesteśmy trochę bezbronni. Ludzkość się nie uczy i wciąż wracamy do ciemności, nawet wtedy, gdy dobrze znamy historię — twierdzi reżyser. — Ten pesymizm przeziera przez ostatnie pisma Arendt. I trudno go nie podzielać, patrząc na to, co dzieje się dziś na świecie.
