Artykuły

"Diabeł i tabliczka czekolady" wg Pawła Piotra Reszki w reż. Kuby Kowalskiego w Teatrze im. Osterwy w Lublinie. Pisze Mike Urbaniak na swoim blogu Pan od Kultury.

Teatr im. Juliusza Osterwy w Lublinie pod nowym kierownictwem Doroty Ignatjew powoli, z pewną taką nieśmiałością, zaczyna nabierać prędkości i staje się coraz ciekawszą sceną, która - miejmy nadzieję - zaistnieje niebawem w krajowym teatralnym obiegu. A zadanie to nieproste, bo mieszczańska do bólu publiczność "Osterwy" kocha lekki, łatwy i przyjemny teatrzyk oglądany z perspektywy wygodnych, pluszowych foteli. Tymczasem Ignatjew, bardzo słusznie, nie ma zamiaru żadnego teatrzyku serwować, co udowodniła ze sporym sukcesem w kierowanym poprzednio przez siebie Teatrze Zagłębia w Sosnowcu. Pod jej kierownictwem tamtejsza scena zaczęła przyciągać coraz częściej krytyków teatralnych, za którymi przyszły zaproszenie na rozliczne festiwale oraz nagrody. Taki też jest, zdaje się, plan na Lublin.

Tym razem do jego realizacji zaprzęgnięty został Kuba Kowalski, który ma już za sobą jeden spektakl w "Osterwie". W zeszłym sezonie zrobił tam pretensjonalną i nudną jak flaki z olejem "Panią Bovary" Gustava Flauberta. W tym sezonie się zrehabilitował biorąc na sceniczny warsztat świetne reportaże związanego z lubelską "Gazetą Wyborczą" i "Dużym Formatem" Pawła Piotra Reszki. Jego "Diabeł i tabliczka czekolady" to uhonorowane Nagrodą im. Ryszarda Kapuścińkiego opowieści z marginesu, którego linii nie chcemy zwykle przekraczać. To historie poruszające tematy wstydliwe, bolesne, często kontrowersyjne. I, co jest ważne w kontekście premiery w Teatrze im. Osterwy, zbierane na Lubelszczyźnie. Proponując Kubie Kowalskiemu tę, a nie inną książkę Dorota Ignatjew usmażyła kilka pieczni na jednym ogniu: po pierwsze - wybrała świetną literaturę faktu, po drugie - dodała do repertuaru coraz popularniejszy w polskim teatrze reportaż i po trzecie - zaserwowała lokalnej publiczności lubiany zwykle Heimattheater, choć reportaże Reszki mimo swej lokalności są historiami jak najbardziej uniwersalnymi.

Kowalski z dramaturżką Julią Holewińską wybrali z "Diabła" kilka reportaży i przygotowali z nich dobrą adaptacją, choć niełatwo z wielu niepołączonych ze sobą historii stworzyć spójny spektakl. To się udało. Całość jest zwarta, sensowna, wartka i przypomina w swojej konstrukcji inny spektakl ze Wschodu, czyli "Białystok. Białą siłę, czarną pamięć" z Teatru Dramatycznego im. Aleksandra Węgierki w reżyserii Piotra Ratajczaka, opartą na mocnych reportażach Marcina Kąckiego z Białostocczyny.

U Kowalskiego akcja jest może nawet zbyt wartka w tym sensie, że po wybranych przez siebie historiach reżyser się nieraz prześlizguje i je prześmieszkowuje. Przynajmniej jak na mój gust. Ja rozumiem, że postać leczącego z homoseksualizmu samozwańczego "terapeuty", który zdesperowanym gejom proponuje terapię snickersem i przytulankami o wyśmianie aż się prosi, ale mamy też przecież w tej historii ogrom rozpaczy osób, które nie mogąc pogodzić się ze swoją orientacją, czy też poddani presji społecznej, decydują się na tak desperacki krok, jak tak zwana "terapia reparatywna". Tego smutku, żeby nie powiedzieć tragizmu zawartego w reportażach Reszki często w spektaklu nie ma. W znaczącej dawce pojawia się dopiero pod koniec spektaklu w monologu słynnej na całą Polskę kobiety, która rodziła dzieci, mordowała je i składowała w beczce oraz w świadectwie Miguela Nauje, najprawdziwszego bohatera jednego z reportaży, który mówi o tym, że najlepiej w Lublinie czuje się we własnym domu, bo poza nim ciągle ktoś za nim woła jak nie "czarnuch" to "asfalt".

Jeśli chodzi o aktorstwo, to wielkich kreacji w tym spektaklu nie zobaczymy, choć zagrany jest porządnie. Na dobre słowo zasługują szczególnie Paweł Kos, Krzysztof Olchawa i Nina Skołuba-Uryga, która jest niepodważalnym dowodem na to, że - niech mi będzie wybaczona bezczelność - w starym piecu diabeł pali. Gdybym miał reżyserować kiedyś w Osterwie (niech Bóg nas broni przed taką perspektywą!), pierwsza w obsadzie byłaby Skołuba-Uryga. I to od razu w roli głównej. Dobrą robotę wykonali też realizatorzy, szczególnie Agata Skwarczyńska, która zabudowała całą scenę (to na niej siedzą widzowie) plastikowymi skrzynkami, bo oglądanie przedstawienia o wykluczonych (także ekonomicznie) w wygodnym fotelu było jednak perwersją. Słuchajcie tych historii w takich warunkach, w jakich zbierał ich Reszka - zdaje się mówić Skwarczyńska. Bardzo słuszny to postulat. Słuchamy ich uważnie w rytm wykonywanej tradycyjnie na żywo muzyki Radka Dudy.

"Diabeł i tabliczka czekolady" - choć ma swoje niedoskonałości - jest całkiem udanym, zaryzykowałbym nawet stwierdzenie, że jednym z najlepszych przedstawień Kuby Kowalskiego. A przede wszystkim mądrym i o ważnych sprawach. Myślę, że może się bardzo spodobać lubelskim widzom, czego im i "Osterwie" gorąco życzę.