Artykuły

26 maja o godz. 19.00 w Muzeum Teatralnym przy Teatrze Wielkim-Operze Narodowej odbędzie się spotkanie "Jo Ha Kyu. Śpiew, taniec, rytm w teatrze noh".

"Jo ha kyu" jest zasadą kompozycyjną przenikającą wszelkie elementy japońskiego, tradycyjnego widowiska noh, dzielącą dramat, gesty aktorów oraz strukturę muzyczną spektaklu na trzy części. Część jo to początek sztuki, ha - jej rozwinięcie, w którym bohaterowie snują swe opowieści a kyu oznacza finał, w którym następuje rozwiązanie wątków dramatycznych. Dramat rozwija się w wolnym tempie na początku, przyspiesza w części środkowej, by w finale osiągnąć apogeum ekspresji.

W programie spektaklu znajdą się fragmenty dramatów "Hagoromo" (Szata z piór) oraz "Sumidagawa" (Rzeka Sumida), taniec jo no mai wykonany w konwencji ashirai oraz fragment sztuki "Tenko" (Niebiański bęben) w konwencji recitalu itchoh oraz wystąpienia artystów poświęcone kompozycji dramatu n.

Wystąpią:

Shimizu Kanji, aktor shite, szkoła Kanze, Teatr Tessenkai (Tokio)

Toriyama Naoya, muzyk hayashikata, grający na bębnie kotsuzumi,

szkoła Kanze Kotsuzumi (Tokio)

oraz: Jadwiga Rodowicz-Czechowska, Jakub Karpoluk, Yoko Fujii Karpoluk, Ryokurankai Polska Grupa Noh

Producenci: Jakub Karpoluk i Yoko Fujii Karpoluk

Czas spektaklu: ok. 90 minut bez przerwy, po części głównej dla chętnych ok. 30 min. na pytania, rozmowy oraz krótkie warsztaty gry na bębnie kotsuzumi.

Wstęp za symboliczną złotówkę

Informacje: Muzeum Teatralne, tel. 22 69 20 211

www.teatrwielki.pl

Biogramy artystów

Kanji Shimizu - aktor shite, reprezentujący szkołę Kanze, urodził się w 1953 r., uczeń mistrzów Kanze Hisao, Kanze Tetsunojo VIII (noszącego tytuł Ningen Kokuho - Żywego Skarbu Kultury) i Kanze Tetsunojo IX. Członek tokijskiego Teatru Tessenkai, założyciel, wraz z Takao Nishimurą, zespołu teatru noh Hibiki no Kai. Grał główne role w wielu klasycznych dramatach noh, doprowadził do przywrócenia na sceny zapomnianego dramatu Suwa (Chram Suwa), kreował główne role w sztukach shinsaku noh (nowych dramatch noh) autorstwa Tomio Tady: "Isseki Sennin" (Mędrzec), "Nagasaki no Seibo" (Matka Boska z Nagasaki) oraz "Okinawa Zangetsuki" (Księżyc nad Okinawą). Współpracował z artystami reprezentującymi różne rodzaje teatralne, wykłada w Tokijskim Uniwersytecie Sztuk Pięknych oraz Uniwersytecie Sztuk Pięknych Okinawy. Wielokrotnie występował poza granicami Japonii, także w Polsce, nosi tytuł Zasłużonego dla Ochrony Bezcennego Niematerialnego Dziedzictwa Kulturalnego Japonii.

Naoya Toriyama - muzyk (hauashikata) grający na małym bębnie ręcznym kotsuzumi, reprezentujący szkołę Kanze Kotsuzumi. Urodził się w 1971 roku, uczeń mistrzów Kanze Toyosumiego i Kanze Shinkuro, grał w wielu klasycznych dramatach noh, poza granicami Japonii, występował w Chinach, Wielkiej Brytanii, Australii, Singapurze, Włoszech i Polsce. Współpracował z publiczną stacją telewizyjną NHK, skomponował muzykę do nowej sztuki noh p.t. "Kurenai tennyo" (Czerwony anioł) oraz do pełnometrażowego filmu "Hisshi ken torisashi" (Desperackie pchnięcie) w reż. Hideyuki Hirayamy.

Teatr n - (jap. umiejętność, talent, sztuka) to jeden z trzech (obok bunraku i kabuki) japońskich teatrów klasycznych. Jest to teatr poetycki i muzyczny. Klasyczna forma n, powstała na przełomie XIV i XV wieku, za życia Zeamiego (1363-1443) - aktora, dramaturga i teoretyka, protoplasty szkoły Kanze, który odegrał kluczową rolę w procesie kształtowania się gatunku. Po wielu przemianach widowisko jest nadal uprawiane w Japonii i cieszy się popularnością. Oś dramatów noh stanowi przemiana głównego bohatera, granego przez aktora określanego mianem shite (działającego). Na scenie towarzyszy mu drugi aktor - waki. W przedstawieniu biorą udział także muzycy (grający na bębnach otsuzumi, kotsuzumi, taiko i flecie nokan) oraz chór (złożonego z aktorów głównych shite). Podstawami warsztatu aktorskiego są: taniec, śpiew, melodeklamacja oraz ekspresja maski, ruch sceniczny jest ściśle skonwencjonalizowany i opiera się na zachowaniu, przez aktora, postawy wyjściowej kamae oraz specyficznego sposobu poruszania się - hakobi. W Polsce noh zaprezentowano po raz pierwszy w roku 1980 i jest on dziś najpopularniejszą formą klasycznego teatru japońskiego w naszym kraju. Regularne i częste pokazy noh, przekłady na język polski zarówno sztuk, jak i pism teoretycznych, a także warsztaty mistrzów zapewniły mu liczne grono sympatyków. W 2001 roku teatr noh został proklamowany jako Arcydzieło Ustnego i Niematerialnego Dziedzictwa Ludzkości (wpisany na listę UNESCO). W 2011 roku, w Warszawie oraz w Tokio, Teatr Tessenkai, pod wodzą Kanze Tetsunojo IX, wystawił polski dramat noh autorstwa Jadwigi Rodowicz-Czechowskiej zatytułowany "Choritsushi" (Stroiciel fortepianu) traktujący o duchowym wymiarze egzystencji Fryderyka Chopina. W roku 2016, we Wrocławiu podczas Olimpiady Teatralnej i w Tokio, w Narodowym Teatrze Noh, miał swoją premierę nowy dramat polskiej autorki zatytułowany "Chinkon" (Ukojenie dusz). Przedstawienie to, łączące w całość historyczne wątki polskie oraz japońskie, skonstruowano wokół doświadczenia katastrof, którym może ulec człowiek w czasie swojego życia.

Na scenie Teatru Wielkiego - Opery Narodowej wystawiano spektakle operowe oparte o klasyczne dramaty noh, w 2006 roku, było to przedstawienie "Curlew River" Benjamina Brittena ("Cykl Tearytoria"), które jest adaptacją dramatu "Sumidagawa" (Rzeka Sumida) Motomasy Kanze i którego fragment zostanie przywołany na scenę 26 maja oraz w kwietniu 2017 r. wystawiono operę "Matsukaze" Toshio Hosokawy będącą adaptacją dramatu "Matsukaze" (Wiatr w sosnach) Zeamiego.

Dr Jakub Karpoluk

***

Na zdjęciu: Teatr Tessenkai Tokio