Artykuły

Miesięcznik "Teatr" opublikował ankietę podsumowującą sezon teatralny 2016/2017.

Najlepsze przedstawienie JACEK CIEŚLAK "Wieloryb The Globe". Krzysztof Globisz powrócił w wielkim stylu z pomocą reżyserki Evy Rysovej i dramaturga Mateusza Pakuły oraz swoich studentek: Zuzanny Skolias i Marty Ledwoń. Stworzyli coś więcej niż spektakl teatralny: wyznanie na temat przemijania, cierpienia, ale i wielkiej siły, jaką może zademonstrować człowiek z "małą pomocą" najbliższych i przyjaciół. ŁUKASZ DREWNIAK Bezdyskusyjnie: "Klątwa", reż. Oliver Frljić, T. Powszechny w Warszawie. A potem na podium: "Sekretne życie Friedmanów," reż. Marcin Wierzchowski, T. Ludowy w Nowej Hucie; "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk", reż. Agata Duda-Gracz, T. Nowy w Poznaniu.

SZYMON KAZIMIERCZAK Dwa najlepsze: "Będzie pani zadowolona" Agaty Dudy-Gracz z T. Nowego w Poznaniu oraz "Piekło - Niebo" Marii Wojtyszko w reż. Jakuba Krofty we Wrocławskim T. Lalek.

JACEK KOPCIŃSKI "Ślub" Witolda Gombrowicza, reż. Anna Augustynowicz (T. Współczesny w Szczecinie, T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu). "Wieloryb The Globe" Mateusza Pakuły w reż. Evy Rysovej z Krzysztofem Globiszem w roli tytułowej (T. Łaźnia Nowa w Krakowie, T. Stary w Lublinie).

JOLANTA KOWALSKA Witold Gombrowicz, "Ślub", reż. Anna Augustynowicz, T. Współczesny w Szczecinie, T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu; Paweł Demirski "Triumf woli", reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

WIESŁAW KOWALSKI "Henrietta Lacks" Anny Smolar w koprodukcji Nowego Teatru w Warszawie i Centrum Nauki Kopernik, "Dziecię Starego Miasta" Ceziego Studniaka w T. WARSawy, "G.E.N" Grzegorza Jarzyny w TR Warszawa, "Słoneczna linia" Iwana Wyrypajewa w T. Polonia.

ANETA KYZIOŁ "Klątwa", reż. Oliver Frljić, T. Powszechny w Warszawie; "Triumf woli", reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

ŁUKASZ MACIEJEWSKI "Do dna", scen., reż. i opieka pedagogiczna: Ewa Kaim, dramaturgia: Włodzimierz Szturc, PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie, dyplom Wydziału Aktorskiego; Marcin Wierzchowski, Daniel Sołtysiński, "Sekretne życie Friedmanów", reż. Marcin Wierzchowski, T. Ludowy w Krakowie; Paweł Demirski, "Triumf woli", reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

WOJCIECH MAJCHEREK "Ślub" Gombrowicza w reż. Anny Augustynowicz, T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu, T. Współczesny w Szczecinie; "Wyspa" w reż. Grzegorza Brala w T. Pieśń Kozła we Wrocławiu; "Triumf woli" Demirskiego w reż. Moniki Strzępki w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie.

ZBIGNIEW MAJCHROWSKI "Najlepszego" przedstawienia nie mam prawa wskazywać (nie byłem chociażby w Poznaniu czy w Kielcach), a z tych, które udało mi się zobaczyć, wyróżniłbym "Sekretne życie Friedmanów" w T. Ludowym, "Klątwę" w T. Powszechnym, "Historię Jakuba" w T. Dramatycznym w Warszawie (mniejsza, że wszystkie trzy dotykają sprawy pedofilii, ważniejsze, że każde w odmiennej konwencji podejmuje kwestię trudnego dochodzenia do prawdy).

WITOLD MROZEK "Klątwa", reż. Oliver Frljić, T. Powszechny w Warszawie; "Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy" Jolanty Janiczak, reż. Wiktor Rubin, T. Polski w Bydgoszczy.

JOANNA PUZYNA-CHOJKA To był sezon niezwykle dramatyczny, obfitujący w rozmaite zdarzenia przełomowe, ale to, co najważniejsze, działo się nie na scenie, lecz wokół niej. Dlatego trudno oderwać poszczególne spektakle od tego zewnętrznego kontekstu. Biorąc ten kontekst pod uwagę, spektaklem sezonu jest według mnie "Wesele" w reż. Jana Klaty z Narodowego Starego Teatru w Krakowie. Najwięcej przyjemności sprawiło mi oglądanie "Do dna" w reż. Ewy Kaim z PWST w Krakowie. Najbardziej dojmujący był dla mnie "Malowany ptak" w reż. Mai Kleczewskiej z T. Polskiego w Poznaniu.

JACEK SIERADZKI Marcin Wierzchowski i Daniel Sołtysiński, "Sekretne życie Friedmanów", T. Ludowy, Kraków; Stanisław Wyspiański, "Wesele", Narodowy Stary Teatr, Kraków.

PRZEMYSŁAW SKRZYDELSKI "Iwona, księżniczka Burgunda" Witolda Gombrowicza w reż. Grzegorza Jarzyny, koprodukcja T. Narodów w Moskwie, TR Warszawa oraz Instytutu Adama Mickiewicza - powtórzę, co już pisałem: "Grzegorz Jarzyna w moskiewskiej "Iwonie, księżniczce Burgunda" zabija Gombrowicza groteski i absurdu, by powołać Gombrowicza katastrofistę. Najmroczniejsze przeobrażenie dramatopisarza, jakie mogliśmy sobie wyobrazić []". "Harper" Simona Stephensa w reż. Grzegorza Wiśniewskiego, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach - bezbłędny, duszny psychologiczny teatr reżysera, który w tym gatunku scenicznym wydaje się dziś najlepszy.

JACEK WAKAR "Ślub" Witolda Gombrowicza, reż. Anna Augustynowicz, T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu, T. Współczesny w Szczecinie; "Idiota" wg Fiodora Dostojewskiego, reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy; "Sekretne życie Friedmanów" Daniela Sołtysińskiego i Marcina Wierzchowskiego, reż. Marcin Wierzchowski, T. Ludowy w Krakowie.

KALINA ZALEWSKA "Ślub" Witolda Gombrowicza w reż. Anny Augustynowicz, T. Współczesny w Szczecinie i T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu; "Iwona, księżniczka Burgunda" Gombrowicza w reż. Grzegorza Jarzyny, T. Narodów w Moskwie.

***

Najlepszy teatr

CIEŚLAK Najgłośniej było o T. Powszechnym w Warszawie, który po kasacji T. Polskiego we Wrocławiu w najbardziej wyrazisty sposób formował swój komunikat polityczny, bo z estetyką różnie bywało. "Klątwa" Olivera Frljicia rozwibrowała widzów, środowisko i polityków, ale cieniem na tym mocnym widowisku, a raczej na intencjach reżysera, kładzie się fakt, że poprzestał na fellatio z parodią pokracznych papieskich pomników, jakby poza wywołaniem skandalu nie interesowała go konkretna rozmowa na temat współczesnych problemów Kościoła (pedofila, łamanie celibatu), w nawiązaniu do Wyspiańskiego. Tak tworzy się de facto teatr dla "swoich", który naśladuje brak dialogu w polskiej polityce. Nie do końca wyszła parodia tej sytuacji w "Upadaniu" Árpáda Schillinga, który starał się pokazać, że jednostronność liberalnego modelu musi wywołać reakcję, a wręcz kontrreformację! Dlatego godne większej uwagi były spektakle "Wściekłość" Mai Kleczewskiej oraz "Chłopi" Krzysztofa Garbaczewskiego.

DREWNIAK Narodowy Stary Teatr w Krakowie - za "Kosmos" Garbaczewskiego, "Triumf woli" Strzępki/Demirskiego, "Szewców" Sobczyk.

KAZIMIERCZAK Wrocławski T. Lalek pod dyrekcją Jakuba Krofty. Rok pełen świetnych premier, pokazujący dojrzałość i nowatorstwo w komunikacji z widzem młodzieżowym, nie ignorując przy tym dorosłej publiczności.

KOPCIŃSKI Wrocławski T. Lalek.

KOWALSKI TR Warszawa.

KYZIOŁ T. Powszechny w Warszawie, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

MACIEJEWSKI Bez wahania Narodowy Stary Teatr - kolejny wybitny sezon. Wiele wskazuje na to, że to już ostatni taki sezon.

MAJCHROWSKI T. Powszechny w Warszawie, który sprawił, że teatr jako forma komunikacji obywatelskiej znalazł się w samym centrum uwagi.

MROZEK Z wciąż istniejących w swoim kształcie - T. Powszechny w Warszawie. Z wygaszanych - T. Polski w Bydgoszczy.

PUZYNA-CHOJKA W kategorii instytucji - Narodowy Stary Teatr w Krakowie i T. Powszechny w Warszawie, który stał się nieoczekiwanie przystanią dla "bezdomnych" aktorów i spektakli; w kategorii zespołu - T. Polski im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy, uformowany przez ideę teatralną Pawła Wodzińskiego i Bartosza Frąckowiaka (piszę te słowa w poczuciu głębokiej straty, z nadzieją na jakąś formę kontynuacji tej unikatowej wspólnoty artystycznej).

SIERADZKI Wrocławski T. Lalek.

SKRZYDELSKI Zapewne nadal T. Narodowy, bo to jedno z niewielu miejsc, w których widza traktuje się poważnie.

WAKAR W tym sezonie nie potrafię wskazać lidera. Wskażę za to wydarzenie bez precedensu: spektakl "Wieloryb The Globe" z krakowskiej Łaźni Nowej i lubelskiego T. Starego, a w nim wielkie zwycięstwo Krzysztofa Globisza, wspieranego przez swe dawne uczennice.

ZALEWSKA Narodowy Stary Teatr w Krakowie ("Triumf woli", "Wesele", "Kosmos", "Kopciuszek") i Wrocławski T. Lalek pod wodzą Jakuba Krofty.

***

Najlepsza nowa polska sztuka

(ogłoszona drukiem lub wystawiona)

CIEŚLAK "Triumf woli" Pawła Demirskiego.

DREWNIAK "Wieloryb The Globe" Mateusza Pakuły, "Słabi. Ilustrowany banał teatralny" Magdaleny Drab, "Triumf woli" Pawła Demirskiego.

KAZIMIERCZAK "Piekło - Niebo" Marii Wojtyszko oraz "Yemaya - królowa mórz" Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk.

KOPCIŃSKI Tym razem cały tom, co rzadkie na polskim rynku: Jarosław Jakubowski, "Prawda i inne dramaty" (ADiT, Warszawa 2017).

KOWALSKA Paweł Demirski, "Triumf woli".

KOWALSKI Magdalena Drab, "Słabi. Ilustrowany banał teatralny"; Maria Wojtyszko, "Piekło - Niebo".

KYZIOŁ "Klątwa": Agnieszka Jakimiak, Joanna Wichowska, Goran Injac na podstawie sztuki Stanisława Wyspiańskiego; "Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy" Jolanty Janiczak, T. Polski w Bydgoszczy.

MACIEJEWSKI Marcin Wierzchowski, Daniel Sołtysiński, "Sekretne życie Friedmanów", reż. Marcin Wierzchowski, T. Ludowy w Krakowie, Scena Stolarnia.

MAJCHEREK "Historia Jakuba" Tadeusza Słobodzianka; "Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy" Jolanty Janiczak w T. Polskim w Bydgoszczy.

MAJCHROWSKI "Historia Jakuba" Tadeusza Słobodzianka.

MROZEK Nie zarejestrowałem wybitnych tekstów, które zaistniałyby jako tradycyjnie rozumiane "sztuki". Radziłbym się jednak przyjrzeć wnikliwie twórczości Anny Karasińskiej ("Fantazja", "Wszystko zmyślone") - jako literaturze, poetyckiemu, minimalistycznemu i precyzyjnemu pisaniu dla sceny, pełnemu humoru i specyficznej wrażliwości.

PUZYNA-CHOJKA Z realizacji scenicznych wyróżniłabym "Reykjavík '74" Marty Sokołowskiej w reż. Katarzyny Kalwat w T. im. Wilama Horzycy w Toruniu oraz "Sekretne życie Friedmanów" Marcina Wierzchowskiego i Daniela Sołtysińskiego w T. Ludowym w Krakowie. Z lektur zapamiętałam sztukę "Słabi. Ilustrowany banał teatralny" Magdaleny Drab, której świetne czytanie przygotował Marcin Wierzchowski w ramach finału Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej.

SIERADZKI Artur Pałyga, "Rewizor. Będzie wojna!"; Małgorzata Sikorska-Miszczuk, "Yemaya - królowa mórz".

SKRZYDELSKI Nie mam przekonania.

WAKAR "Puppenhaus. Kuracja" Magdaleny Fertacz; "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk" Agaty Dudy-Gracz.

ZALEWSKA "Słabi. Ilustrowany banał teatralny" Magdaleny Drab. "Prawda" Jarosława Jakubowskiego, reż. Adam Wojtyszko, "Teatroteka".

***

Najlepsza nowa sztuka obcojęzyczna

(ogłoszona drukiem lub wystawiona)

CIEŚLAK "Plastiki" Mariusa von Mayenburga. Szkoda, że nikt w Polsce nie potrafi pisać w tak "mieszczański" sposób o rodzinie w zderzeniu ze współczesnością. Pomógł też Grzegorz Wiśniewski, jak zwykle artystycznie precyzyjny w swojej prapremierze w T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

DREWNIAK "Słoneczna linia" Iwana Wyrypajewa, przekład: Agnieszka Lubomira Piotrowska.

KOPCIŃSKI I znowu świetna książka: "Wróg publiczny i inne dramaty węgierskie" w wyborze Patrycji Paszt (ADiT, 2017).

KOWALSKA Martin Sperr, "Sceny myśliwskie z Dolnej Bawarii", przekład: Sława Lisiecka; Caryl Churchill, "Aby ci o tym donieść", przekład: Małgorzata Semil.

KOWALSKI Marius von Mayenburg, "Plastiki"; Simon Stephens, "Harper".

KYZIOŁ Nic mnie nie porwało. Ale "Sceny myśliwskie z Dolnej Bawarii" Martina Sperra (T. Polski w Poznaniu) - nowa sztuka w Polsce, stara w Niemczech - dają do myślenia.

MACIEJEWSKI Iwan Wyrypajew, "Słoneczna linia", przekład: Agnieszka Lubomira Piotrowska, T. Polonia w Warszawie.

MROZEK "Kopciuszek" Joëla Pommerata (Narodowy Stary Teatr w Krakowie).

PUZYNA-CHOJKA Żadnych objawień nie odnotowałam - to był zdecydowanie polski sezon. Wyróżniłabym "Kopciuszka" Joëla Pommerata w transkrypcji scenicznej Anny Smolar.

SIERADZKI Wolfram Lotz, "Śmieszna ciemność", przełożyła Sława Lisiecka; Yasmina Reza, "Bella figura", przełożyła Barbara Grzegorzewska.

SKRZYDELSKI "Plastiki" Mariusa von Mayenburga.

WAKAR "Plastiki" Mariusa von Mayenburga.

ZALEWSKA "Plastiki" Mariusa von Mayenburga, reż. Grzegorz Wiśniewski.

***

Najlepsza reżyseria

CIEŚLAK Monika Strzępka, "Triumf woli". To był też najlepszy rok Krzysztofa Garbaczewskiego, kiedy wybrzmiał "Robert Robur", a premierę mieli "Chłopi" i niedocenione "Wyzwolenie". Anna Augustynowicz z uwagą odczytała Gombrowicza w "Ślubie".

DREWNIAK Wiktor Rubin za "Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy", T. Polski w Bydgoszczy; Artur "Baron" Więcek za "Inne rozkosze" wg Jerzego Pilcha, Krakowski Teatr Scena STU; Eva Rysová za "Wieloryba The Globe" krakowskiej Łaźni Nowej i lubelskiego T. Starego.

KAZIMIERCZAK Agata Duda-Gracz w szczytowej formie. Premiery minionego sezonu - "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk" oraz "Śmierć przyjeżdża w środę z opolskiego" T. im. Jana Kochanowskiego - pokazują znakomity warsztat reżyserki, tworzącej w naszym krajobrazie osobny i wizjonerski teatr.

KOPCIŃSKI Anna Augustynowicz, "Ślub" Witolda Gombrowicza (T. Współczesny, Szczecin, T. im. Jana Kochanowskiego, Opole).

KOWALSKA Krzysztof Garbaczewski, "Chłopi" wg Władysława Reymonta, T. Powszechny w Warszawie.

KOWALSKI Oliver Frljić, "Klątwa" w T. Powszechnym w Warszawie; Grzegorz Jarzyna, "G.E.N" w TR Warszawa; Maja Kleczewska, "Malowany ptak" w koprodukcji T. Polskiego w Poznaniu i T. Żydowskiego w Warszawie.

KYZIOŁ Oliver Frljić, "Klątwa"; Maja Kleczewska, "Wściekłość", T. Powszechny w Warszawie.

MACIEJEWSKI Oliver Frljić, "Klątwa" na motywach dramatu Stanisława Wyspiańskiego, T. Powszechny w Warszawie; Mariusz Grzegorzek, "Czarownice z Salem" Arthura Millera, T. im. Stefana Jaracza w Łodzi; Marcin Wierzchowski, "Sekretne życie Friedmanów", T. Ludowy w Krakowie; Paweł Miśkiewicz, "Idiota" wg Fiodora Dostojewskiego, T. Narodowy.

MAJCHEREK Anna Augustynowicz - "Ślub"; Monika Strzępka - "Triumf woli" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie; Tadeusz Bradecki - "Sługa dwóch panów" w T. Dramatycznym w Warszawie.

MAJCHROWSKI Marcin Wierzchowski - "Sekretne życie Friedmanów"; Wiktor Rubin -"Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy"; Oliver Frljić - "Klątwa".

MROZEK Anna Karasińska - "Fantazja" - TR Warszawa; Krzysztof Garbaczewski - "Chłopi" wg Stanisława Reymonta - T. Powszechny w Warszawie.

PUZYNA-CHOJKA Anna Smolar, "Kopciuszek" Joëla Pommerata w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie; Marcin Wierzchowski, "Sekretne życie Friedmanów" w T. Ludowym w Krakowie.

SIERADZKI Agata Duda-Gracz ("Śmierć przyjeżdża w środę", T. im. Jana Kochanowskiego, Opole, Opolski T. Lalki i Aktora; "Będzie pani zadowolona", T. Nowy, Poznań); Anna Augustynowicz ("Ślub", T. Współczesny, Szczecin, T. im. Jana Kochanowskiego, Opole); Wiktor Rubin ("Żony stanu, dziwki rewolucji, a może i uczone białogłowy", T. Polski, Bydgoszcz).

SKRZYDELSKI Grzegorz Jarzyna, "Iwona, księżniczka Burgunda"; Grzegorz Wiśniewski, "Harper".

WAKAR Anna Augustynowicz - "Ślub"; Grzegorz Wiśniewski - "Harper" Simona Stephensa, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach; "Plastiki" Mariusa von Mayenburga, T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; Jan Klata - "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

ZALEWSKA Anna Augustynowicz, "Ślub" Gombrowicza, T. Współczesny w Szczecinie i T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu; Grzegorz Jarzyna, "Iwona, księżniczka Burgunda" Gombrowicza, T. Narodów w Moskwie; Grzegorz Wiśniewski, "Harper" Simona Stephensa, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach; Agata Duda-Gracz, "Będzie pani zadowolona", T. Nowy w Poznaniu.

***

Najlepsza rola kobieca

CIEŚLAK Magda Grąziowska w "Harper" Grzegorza Wiśniewskiego. Z rosnącym zaciekawieniem obserwuję Monikę Frajczyk z Narodowego Starego Teatru w Krakowie.

DREWNIAK Jaśmina Polak jako Witold w "Kosmosie" Krzysztofa Garbaczewskiego, Iwona Bielska ("Wiele demonów" Jerzego Pilcha, reż. Mikołaj Grabowski, T. IMKA w Warszawie i T. Nowy w Łodzi), Milena Lisiecka w "Arcydziele na śmietniku" T. Powszechnego w Łodzi, Karolina Gruszka jako Barbara w "Słonecznej linii" T. Polonia w Warszawie.

KAZIMIERCZAK Agata Kucińska za główne role w "Piekle - Niebie" i "Yemai - królowej mórz". To dobry rok dla tej artystki, która poza świetnymi rolami we Wrocławskim T. Lalek wróciła także do reżyserii - na deskach Opolskiego T. Lalki i Aktora im. Alojzego Smolki zrealizowała z sukcesem "Małą mysz i słonia do pary" Marty Guśniowskiej.

KOPCIŃSKI Magda Grąziowska jako Harper w "Harper" Simona Stephensa (reż. Grzegorz Wiśniewski, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach). Wiktoria Gorodeckaja jako Nastazja Filipowna Baraszkowa w "Idiocie" na podstawie powieści Fiodora Dostojewskiego (reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie).

KOWALSKA Magdalena Koleśnik - Jagna; "Chłopi", reż. Krzysztof Garbaczewski, T. Powszechny w Warszawie.

KOWALSKI Monika Frajczyk w "Triumfie woli" w reż. Moniki Strzępki i w "Weselu" w reż. Jana Klaty - Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Justyna Wasilewska w spektaklu "Puppenhaus. Kuracja" w reż. Jędrzeja Piaskowskiego w TR Warszawa; Julia Wyszyńska w "Chłopach" w reż. Krzysztofa Garbaczewskiego i w "Mewie" w reż. Wojciecha Farugi w T. Powszechnym w Warszawie; Wiktoria Gorodeckaja jako Nastazja Filipowna w "Idiocie" w reż. Pawła Miśkiewicza w T. Narodowym.

KYZIOŁ To był sezon kobiet. Julia Wyszyńska, Klara Bielawka, Barbara Wysocka, Karolina Adamczyk i Maria Robaszkiewicz w "Klątwie", T. Powszechny; Anna Paruszyńska w czterdziestominutowym monologu w "Wyzwoleniu", T. Studio w Warszawie; Dorota Segda jako Kathrine Switzer w "Triumfie woli", Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Iwona Bielska w dwóch wcieleniach wdów: Zofii Komedowej w "Komedzie" i Wzmożkowej w "Wielu demonach" - w koprodukcjach T. Nowego w Łodzi i IMKI w Warszawie; Wiktoria Gorodeckaja jako Nastazja Filipowna Baraszkowa w "Idiocie", T. Narodowy; Danuta Stenka jako tytułowa Matka Courage, T. Narodowy.

MACIEJEWSKI Danuta Stenka, "Matka Courage i jej dzieci" Bertolta Brechta, reż. Michał Zadara, T. Narodowy; Dorota Segda jako Kathrine Switzer, "Triumf woli" Pawła Demirskiego, reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Małgorzata Kochan, "Sekretne życie Friedmanów", T. Ludowy w Krakowie.

MAJCHEREK Dominika Biernat, Iwona Budner, Halina Rasiakówna, Monika Niemczyk, Marta Ojrzyńska, Ewelina Żak w spektaklu "Wszystko o mojej matce" w T. Łaźnia Nowa w Krakowie; Magda Grąziowska (Harper) w "Harper" w T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

MAJCHROWSKI Barbara Wysocka w rozmowie z Bertoltem Brechtem ("Klątwa" w T. Powszechnym).

MROZEK Indywidualnie Jaśmina Polak jako Kosia w "Kopciuszku" Joëla Pommerata z Narodowego Starego Teatru w Krakowie; zespołowo - kolektyw "Żon stanu, dziwek rewolucji, a może i uczonych białogłów" z Bydgoszczy: Beata Bandurska, Magdalena Celmer, Martyna Peszko, Sonia Roszczuk, Małgorzata Trofimiuk, Małgorzata Witkowska.

PUZYNA-CHOJKA Monika Frajczyk - Panna Młoda w "Weselu" i Yoga Śmiechu w "Triumfie woli" Pawła Demirskiego w reż. Moniki Strzępki w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie.

SIERADZKI Iwona Bielska ("Komeda", T. Nowy w Łodzi, T. IMKA w Warszawie); Agata Kucińska "(Piekło - Niebo" i "Yemaya - królowa mórz", Wrocławski T. Lalek); Anna Mierzwa ("Kalina" i "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk", T. Nowy, Poznań).

SKRZYDELSKI Magdalena Grąziowska w roli tytułowej w "Harper" w reż. Grzegorza Wiśniewskiego.

WAKAR Magdalena Grąziowska (Harper Regan) w "Harper"; Karolina Gruszka (Barbara) w "Słonecznej linii" Iwana Wyrypajewa, T. Polonia w Warszawie.

ZALEWSKA Dorota Segda, "Triumf woli" Pawła Demirskiego w reż. Moniki Strzępki; Monika Frajczyk jako Panna Młoda, "Wesele" Wyspiańskiego w reż. Jana Klaty, oba Stary T. w Krakowie; Magdalena Grąziowska, "Harper" Stephensa w reż. Grzegorza Wiśniewskiego, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach; Agnieszka Warchulska, "Harper" Stephensa w reż. Natalie Ringler, T. Dramatyczny w Warszawie.

***

Najlepsza rola męska

CIEŚLAK Grzegorz Falkowski - Henryk w "Ślubie" Anny Augustynowicz. Brawo!

DREWNIAK Krzysztof Globisz jako Krzysztof Globisz w "Wielorybie The Globe" Evy Rysovej; Marcin Czarnik (Człowiek-Pingwin) w "Triumfie woli" Moniki Strzępki; Radosław Krzyżowski jako Księżna w "Szewcach" Justyny Sobczyk; Piotr Pilitowski (Arnold) w "Sekretnym życiu Friedmanów" Marcina Wierzchowskiego; Ildefons Stachowiak (pan Idzik) w "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk" Agaty Dudy-Gracz.

KAZIMIERCZAK Z całego sezonu najlepiej pamiętam Krzysztofa Globisza w "Wielorybie The Globe" z krakowskiej Łaźni Nowej, w którym stworzył rolę na granicy prywatności i kreacji. Przejmujący powrót wielkiego aktora na scenę.

KOPCIŃSKI Grzegorz Falkowski jako Henryk w "Ślubie" Witolda Gombrowicza (reż. Anna Augustynowicz, T. Współczesny w Szczecinie i T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu). Mariusz Benoit jako Łukian Timofiejewicz Lebiediew w "Idiocie" na podstawie powieści Fiodora Dostojewskiego (reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie).

KOWALSKA Arkadiusz Brykalski - Boryna; "Chłopi", reż. Krzysztof Garbaczewski, T. Powszechny w Warszawie.

KOWALSKI Grzegorz Falkowski w "Ślubie" w reż. Anny Augustynowicz - T. Współczesny w Szczecinie, T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu; Danny Kearns w "Deadline" w reż. Piotra Borowskiego w Studium Teatralnym w Warszawie; Krzysztof Szczepaniak w "Słudze dwóch panów" w reż. Tadeusza Bradeckiego i w "Kinky Boots" w reż. Eweliny Pietrowiak, T. Dramatyczny w Warszawie; Grzegorz Artman w "Kuroniu. Pasji według św. Jacka" w reż. Pawła Łysaka w T. Powszechnym w Warszawie.

KYZIOŁ Autoironiczny Michał Czachor w "Klątwie", T. Powszechny w Warszawie; Jerzy Walczak jako Jerzy Kosiński w "Malowanym ptaku", T. Żydowski w Warszawie i T. Polski w Poznaniu; Jan Frycz jako Afanasij Iwanowicz Tocki w "Idiocie", T. Narodowy; Radosław Krzyżowski, Juliusz Chrząstowski, Roman Gancarczyk i Zbigniew W. Kaleta w "Weselu", Narodowy Stary Teatr w Krakowie; przejmujący Krzysztof Globisz w "Wielorybie The Glob"e, Łaźnia Nowa w Krakowie.

MACIEJEWSKI Ireneusz Czop, John Proctor, "Czarownice z Salem" Arthura Millera, reż. Mariusz Grzegorzek, T. im. Stefana Jaracza w Łodzi; Tomasz Schimscheiner, Kohoutek, "Inne rozkosze" Jerzego Pilcha, scen. i reż. Artur "Baron" Więcek, Krakowski Teatr Scena STU; Krzysztof Zawadzki, William Szekspir, "Triumf woli" Demirskiego, reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Kajetan Wolniewicz, Duży Tata, "Kotka na gorącym blaszanym dachu" Tennessee Williamsa, reż. Jacek Poniedziałek, T. Ludowy w Krakowie.

MAJCHEREK Grzegorz Falkowski (Henryk) w Ślubie w T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu/T. Współczesnym w Szczecinie; Łukasz Lewandowski (Marian/Jakub) w "Historii Jakuba" w T. Dramatycznym w Warszawie; Krzysztof Szczepaniak (Arlekino) w "Słudze dwóch panów" i jako Lola/Simon w "Kinky Boots" w T. Dramatycznym w Warszawie.

MAJCHROWSKI Piotr Pilitowski i Piotr Franasowicz ("Sekretne życie Friedmanów"), Paweł Tomaszewski ("Idiota" w reż. Pawła Miśkiewicza).

MROZEK Lech Łotocki jako Stary Mały Powstaniec w "Puppenhaus" Magdy Fertacz z TR Warszawa, reż. Jędrzej Piaskowski.

PUZYNA-CHOJKA Radosław Krzyżowski za role Pana Młodego w "Weselu" i kilka wcieleń w "Triumfie woli" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie; Piotr Pilitowski za rolę Arnolda Friedmana w "Sekretnym życiu Friedmanów" w T. Ludowym w Krakowie; Grzegorz Falkowski za rolę Henryka w "Ślubie" Gombrowicza w reż. Anny Augustynowicz w T. Współczesnym w Szczecinie.

SIERADZKI Radosław Krzyżowski ("Triumf woli", "Szewcy" i "Wesele", Narodowy Stary Teatr, Kraków); Grzegorz Falkowski ("Ślub", T. Współczesny w Szczecinie i T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu).

SKRZYDELSKI Jan Frycz jako Afanasij Iwanowicz Tocki w "Idiocie" w reż. Pawła Miśkiewicza, T. Narodowy (w tym świetnym przedstawieniu nie jest to rola formalnie główna, ale znaczeniowo i przez wykonanie do takiej rangi urasta).

WAKAR Jan Frycz (Tocki) i Mariusz Benoit (Lebiediew) w "Idiocie"; Andrzej Konopka jako Burdeltata w spektaklach "Pożaru w Burdelu".

ZALEWSKA Grzegorz Falkowski, Henryk w "Ślubie" Anny Augustynowicz; Rafał Gąsowski, Konrad w "Dziadach - Nocy Drugiej" w reż. Piotra Tomaszuka w T. Wierszalin; Marian Opania w "Ojcu Floriana Zellera" w reż. Iwony Kempy w warszawskim Ateneum.

***

Najlepsza rola epizodyczna

CIEŚLAK Nie wiem, czy to epizod, ale wspaniały jest Roman Garncarczyk jako Dziennikarz w "Weselu" Jana Klaty.

DREWNIAK Anna Tomaszewska, Marek Litewka, Jerzy Święch w "Innych rozkoszach", reż. Artur "Baron" Więcek, Krakowski Teatr Scena STU; Martyna Krzysztofik i Szymon Czacki jako Czeladnicy w "Szewcach", reż. Justyna Sobczyk, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

KAZIMIERCZAK Andrzej Konopka na fali wznoszącej - jego Burdeltata oraz Ksiądz Marek w ostatnich odcinkach Pożaru w Burdelu to dojrzałe, barwne kreacje. Gorąco namawiam teatralnych reżyserów do powierzania Konopce kolejnych ról na miarę jego talentu.

KOPCIŃSKI Roland Nowak jako Robespierre w "Żonach stanu, dziwkach rewolucji, a może i uczonych białogłowach" Jolanty Janiczak, reż. Wiktor Rubin (T. Polski im. Hieronima Konieczki w Bydgoszczy).

KOWALSKA Robert Wasiewicz - plejada pań lekkich obyczajów w "Berlin Alexanderplatz" Alfreda Döblina, reż. Natalia Korczakowska, T. Studio w Warszawie.

KOWALSKI Rafał Rutkowski w "Ceremoniach zimowych" w reż. Adama Sajnuka, T. WARSawy, T. Montownia; Robert Wasiewicz w "Wyzwoleniu" w reż. Krzysztofa Garbaczewskiego w T. Studio w Warszawie; Tomasz Błasiak w "Mężu i żonie" w reż. Jarosława Kiliana w T. Polskim w Warszawie.

KYZIOŁ Halina Rasiakówna jako herszt mafii w "Berlin Alexanderplatz", T. Studio w Warszawie. Może bardziej efekt czy myśl albo idea niż rola, ale ważny i naprawdę robiący wrażenie - Andrzej Kozak jako białowłosy Jasiek w "Weselu", Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Julian Świeżewski we "Wściekłości", T. Powszechny w Warszawie.

MACIEJEWSKI Kamilla Baar-Kochańska, "Matka Courage i jej dzieci" Bertolta Brechta, reż. Michał Zadara, T. Narodowy; Dominika Bednarczyk, żona Kohoutka, "Inne rozkosze" Jerzego Pilcha, scen. i reż. Artur "Baron" Więcek, Krakowski Teatr Scena STU; Zofia Uzelac, Rebeka Nurse, "Czarownice z Salem" Arthura Millera, reż. Mariusz Grzegorzek, T. im. Stefana Jaracza w Łodzi.

MAJCHEREK Krzesisława Dubielówna w "Nauce chodzenia" wg Różewicza we Wrocławskim T. Współczesnym.

MAJCHROWSKI Cała parada wspaniałych epizodów w "Weselu" przygotowanym na jubileusz 70-lecia krakowskiej PWST. Prawdziwa kreacja zbiorowa, przejmująco zwieńczona przez Marię Peszek w roli Chochoła.

PUZYNA-CHOJKA Szymon Mysłakowski - Pan Ciutek zwany Pierdzimordą w spektaklu "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk" w T. Nowym w Poznaniu. To nie jest rola epizodyczna w ścisłym tego słowa znaczeniu, choć postać grana przez Mysłakowskiego przez większość spektaklu jest częścią kreacji zbiorowej znakomitego poznańskiego zespołu - aż do błyskotliwej, mistrzowsko poprowadzonej solówki.

SIERADZKI Krzesisława Dubielówna ("Nauka chodzenia", Wrocławski T. Współczesny).

SKRZYDELSKI Waldemar Barwiński jako Floryndo w "Słudze dwóch panów" Carla Goldoniego w reż. Tadeusza Bradeckiego, T. Dramatyczny w Warszawie; Jerzy Światłoń jako Haulupa w Plastikach w reż. Grzegorza Wiśniewskiego, T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie (postać Haulupy decyduje o wymiarze dramatu, i przede wszystkim spektaklu Wiśniewskiego, więc może - znów - trzeba by mówić o roli głównej?).

WAKAR Dominika Kluźniak (generałowa Jepanczyn) w "Idiocie" w reż. Pawła Miśkiewicza.

ZALEWSKA Jan Frycz jako Tocki i Mariusz Benoit jako Lebiediew w "Idiocie" w reż. Pawła Miśkiewicza, T. Narodowy; Waldemar Barwiński jako Floryndo w "Słudze dwóch panów" Carla Goldoniego w reż. Tadeusza Bradeckiego, T. Dramatyczny w Warszawie.

***

Najlepsza adaptacja teatralna (opracowanie tekstu)

CIEŚLAK "Wesele" Jana Klaty. Do reżyserii miałbym uwagi, choć to mocny głos na temat polskiej miłości do śmierci.

DREWNIAK Justyna Lipko-Konieczna ("Szewcy", Narodowy Stary Teatr).

KAZIMIERCZAK Krzysztof Garbaczewski czytający prozę Mirosława Nahacza w "Robercie Roburze" z TR Warszawa. Reżyser znalazł w Nahaczu autora na swoją miarę, z którym nie musi mocować się tak, jak z klasykami. Spektakl co prawda z samego końca zeszłego sezonu, wymieniam go tutaj, gdyż nie zaistniał w zeszłorocznej ankiecie.

KOPCIŃSKI "Wściekłość" - tekst Elfriede Jelinek w opracowaniu Mai Kleczewskiej i Łukasza Chotkowskiego, T. Powszechny w Warszawie.

KOWALSKA Krzysztof Garbaczewski, "Kosmos" Witolda Gombrowicza, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Krzysztof Garbaczewski, "Chłopi" Władysława Reymonta, T. Powszechny w Warszawie.

KOWALSKI Michał Pabian, "Dziecię Starego Miasta" w T. WARSawy, Paweł Chynowski - nowe libretto do "Jeziora łabędziego" w choreogr. Krzysztofa Pastora w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej w Warszawie.

KYZIOŁ "Wściekłość" Elfriede Jelinek w oprac. Mai Kleczewskiej i Łukasza Chotkowskiego, T. Powszechny w Warszawie.

MACIEJEWSKI Jolanta Janiczak, "Każdy dostanie to, w co wierzy" na motywach Mistrza i Małgorzaty Michaiła Bułhakowa, reż. Wiktor Rubin, T. Powszechny, Warszawa; Jadwiga Juczkowicz, Krzysztof Czeczot, "Gwiazda Helmuta Kajzara", reż. Krzysztof Czeczot, Wrocławski T. Współczesny; Wawrzyniec Kostrzewski, "Listy z Rosji" Astolphe'a de Custine'a, reż. Wawrzyniec Kostrzewski, Teatr Telewizji.

MAJCHEREK Anna Augustynowicz - "Ślub".

MAJCHROWSKI Marcin Wierzchowski, Daniel Sołtysiński, "Sekretne życie Friedmanów".

MROZEK Sebastian Majewski, "Noce i dnie" wg Marii Dąbrowskiej, T. im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu; Paweł Wodziński, Piotr Grzymisławski, "Solidarność. Rekonstrukcja" wg stenogramów I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ "Solidarność", T. Polski w Bydgoszczy; Krzysztof Garbaczewski, "Chłopi" Władysława Reymonta, T. Powszechny w Warszawie.

PUZYNA-CHOJKA Magda Kupryjanowicz, "Listopad" wg Henryka Rzewuskiego w reż. Tomasza Węgorzewskiego w T. im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie. Tak jak w poprzednich sezonach ważną inspiracją dla teatru były też scenariusze filmowe - w tej kategorii wyróżniłabym "G.E.N" (na podstawie "Idiotów" Larsa von Triera) w adapt. i reż. Grzegorza Jarzyny w TR Warszawa oraz "Kieł" (na podstawie filmu Yorgosa Lanthimosa) w oprac. Marcina Cecki i reż. Bartosza Żurowskiego w T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. Traktując adaptację teatralną jako całościową kreację świata scenicznego, bez eksponowania pracy z tekstem, wskazałabym jeszcze na antropologiczną "fantazję" Krzysztofa Garbaczewskiego na fundamencie "Chłopów" Reymonta w T. Powszechnym w Warszawie.

SIERADZKI Michał Kmiecik i Remigiusz Brzyk, "Siódemka" Ziemowita Szczerka, T. Zagłębia, Sosnowiec; Weronika Murek i Robert Talarczyk, "Inwazja jaszczurów" Karela Čapka, T. im. Heleny Modrzejewskiej, Legnica.

SKRZYDELSKI Agnieszka Glińska, "Z biegiem lat, z biegiem dni [gdzie jest Pepi]"; Grzegorz Jarzyna, "Iwona, księżniczka Burgunda".

WAKAR Agnieszka Glińska - "Z biegiem lat, z biegiem dni [gdzie jest Pepi]", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

ZALEWSKA Agnieszka Glińska, "Z biegiem lat, z biegiem dni [gdzie jest Pepi]", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

***

Najlepsza scenografia

CIEŚLAK Martyna Solecka - "Triumf woli" i Marcin Chlanda - "Wieloryb The Globe".

DREWNIAK Agata Duda Gracz za "Śmierć przyjeżdża w środę i Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk".

KAZIMIERCZAK Świetne rozwiązania przestrzenne Mirka Kaczmarka podnoszą o poziom wyżej spektakle, co do których można mieć wiele zastrzeżeń: "Fuck Sceny buntu" z krakowskiej Łaźni Nowej czy "Zaucha. Welcome to the PRL" z T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

KOPCIŃSKI Barbara Hanicka, "Idiota" (T. Narodowy w Warszawie); Mirek Kaczmarek, "Harper" (T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach).

KOWALSKA Krzysztof Garbaczewski, Jan Strumiłło, "Chłopi" Władysława Reymonta, T. Powszechny w Warszawie.

KOWALSKI Barbara Hanicka, "Idiota" w T. Narodowym; Boris Kudlička, "Umarłe miasto" w reż. Mariusza Trelińskiego w Operze Narodowej; Michał Hirsulidis, "Dziecię Starego Miasta" w T. WARSawy; Mirek Kaczmarek, "Harper" w reż. Grzegorza Wiśniewskiego w T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

KYZIOŁ Justyny Łagowskiej do "Wesela", Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Maski w "Sonacie widm" autorstwa Julii Cieślak, Nowy Teatr w Warszawie; Krzysztofa Garbaczewskiego i Jana Strumiłły w "Chłopach", T. Powszechny w Warszawie.

MACIEJEWSKI Barbara Ferlak, "Sekretne życie Friedmanów", T. Ludowy w Krakowie; Mirek Kaczmarek, "Do dna", scen., reż. i opieka pedagogiczna: Ewa Kaim, PWST w Krakowie, dyplom studentów Wydziału Aktorskiego; Mirek Kaczmarek, "Każdy dostanie to, w co wierzy" na motywach Mistrza i Małgorzaty Michaiła Bułhakowa, T. Powszechny w Warszawie.

MAJCHEREK Mirek Kaczmarek - "Harper" w T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

MAJCHROWSKI Barbara Ferlak - "Sekretne życie Friedmanów".

MROZEK Anna Met - "Kopciuszek", Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

PUZYNA-CHOJKA W tej kategorii odnotowałam wiele olśnień, trudno zdecydować się tylko na trzy typy. Ostatecznie wskazałabym na scenografię Marty Kuligi i Doroty Nawrot w "Listopadzie" w T. im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie, Anny Met w "Kopciuszku" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie i El Bruzdy w "DyBBuku" Artura Pałygi w reż. Pawła Passiniego w T. Polskim w Bielsku-Białej (żałuję, że nie widziałam wrocławskiej "Panny Nikt" tego samego zespołu realizatorów). Oczywiście, nadal zachwycają mnie prace Katarzyny Borkowskiej ("Bzik. Ostatnia minuta Jana Czaplińskiego" w reż. Eweliny Marciniak w T. Współczesnym w Szczecinie) i Mirka Kaczmarka ("Do dna" w PWST w Krakowie). Chciałabym też zwrócić uwagę na mistrzowskie światła w wykonaniu Katarzyny Łuszczyk (na przykład w poznańskim spektaklu "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk" czy w bielskim "DyBBuku").

SIERADZKI Barbara Hanicka ("Idiota", T. Narodowy); Aleksandra Wasilkowska, Robert Mleczko, Sławomir Blaszewski, Bartosz Nalazek ("Robert Robur", TR Warszawa); Anna Met ("Kopciuszek", Narodowy Stary Teatr, Kraków).

SKRZYDELSKI Agnieszka Zawadowska, "Z biegiem lat, z biegiem dni [gdzie jest Pepi]", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; Piotr Łakomy, "Iwona, księżniczka Burgunda" w reż. Grzegorza Jarzyny (również ze względu na reżyserię światła Felice Ross).

WAKAR Mirek Kaczmarek, "Harper" Stephensa w reż. Grzegorza Wiśniewskiego, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

ZALEWSKA Mirek Kaczmarek, "Harper" Stephensa w reż. Grzegorza Wiśniewskiego, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach; Barbara Hanicka, "Idiota" Dostojewskiego w reż. Pawła Miśkiewicza, T. Narodowy; Anna Met, "Kopciuszek" Pommerata w reż. Anny Smolar, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

***

Najlepsza choreografia i/lub spektakl taneczny

CIEŚLAK Maćko Prusak za "Wesele" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie.

DREWNIAK Sławomir Narloch, "Wesele", T. Pijana Sypialnia.

KAZIMIERCZAK Dominika Knapik w "Leni Riefenstahl. Epizodach niepamięci" T. Śląskiego w Katowicach w reż. Eweliny Marciniak. Zajmujące choreografie Knapik ratują przedstawienie Marciniak przed totalną klęską.

KOPCIŃSKI Maćko Prusak, "Do dna", scen., reż. i opieka pedagogiczna: Ewa Kaim, PWST im. Ludwika Solskiego w Krakowie, spektakl dyplomowy studentów IV roku Wydziału Aktorskiego. "Darkness" w choreogr. Izadory Weiss (Teatr Wielki - Opera Narodowa w Warszawie).

KOWALSKA Najlepszy ruch sceniczny: Jarosław Staniek - "Triumf woli" Pawła Demirskiego, reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; najlepszy spektakl teatru tańca - "Olimpiada", reż. Sławek Bendrat, Dominik Krawiecki, Pink Mama Theatre/Bytomski Teatr Tańca i Ruchu Rozbark.

KOWALSKI "Darkness" w choreogr. Izadory Weiss w Operze Narodowej w Warszawie; Jarosław Staniek, "Triumf woli", reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Iván Pérez Aviles "Wyspa", reż. Grzegorz Bral, T. Pieśń Kozła we Wrocławiu.

KYZIOŁ "Zrób siebie" w choreogr. Marty Ziółek, Komuna // Warszawa; "Balet koparyczny", choreogr. Iza Szostak, produkcja Ośrodek Dokumentacji Sztuki Tadeusza Kantora Cricoteka w Krakowie.

MACIEJEWSKI Weronika Pelczyńska, "Z biegiem lat, z biegiem dni [gdzie jest Pepi]", adapt. i reż. Agnieszka Glińska; Maćko Prusak, "Do dna", reż., scenariusz i opieka pedagogiczna: Ewa Kaim, PWST w Krakowie, dyplom Wydziału Aktorskiego.

MAJCHEREK Iván Pérez Aviles - "Wyspa" w T. Pieśń Kozła.

MAJCHROWSKI Guilherme Botelho, "Antes" (polska premiera w ramach Międzynarodowego Festiwalu Tańca Współczesnego KRoki w Krakowie).

MROZEK "Gdyby Pina nie paliła, to by żyła" - T. Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu, reż. i choreogr. Cezary Tomaszewski; "Mothers of Steel" - Agata Siniarska, Mădălina Dan, koprodukcja: Art Stations Foundation by Grażyna Kulczyk (Poznań), Konfrontacje Teatralne (Lublin), Alfred ve Dvoře (Praga).

PUZYNA-CHOJKA Bardzo bawiła mnie koncepcja "ruchu scenicznego" w spektaklu "Gdyby Pina nie paliła, to by żyła" w reż. Cezarego Tomaszewskiego w T. im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu.

SIERADZKI -

SKRZYDELSKI Nie mam przekonania.

WAKAR Tomasz Wesołowski - "Śmierć przyjeżdża w środę", T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu, "Będzie pani zadowolona, czyli rzecz o ostatnim weselu we wsi Kamyk", T. Nowy w Poznaniu.

ZALEWSKA Maćko Prusak: "Wesele" w reż. Jana Klaty, Narodowy Stary Teatr i "Do dna" w reż. Ewy Kaim, dyplom krakowskiej PWST.

***

Najlepsza muzyka

CIEŚLAK "Wesele" w Narodowym Starym Teatrze. Nie tylko w wykonaniu Furii.

DREWNIAK Paweł Passini, "Pudełko", neTTheatre.

KAZIMIERCZAK Zuzanna i Antonis Skolias za oryginalną fonosferę w "Wielorybie The Globe" z krakowskiej Łaźni Nowej; podobna sytuacja w "K. albo wspomnienie z miasta" Agnieszki Jakimiak w reż. Weroniki Szczawińskiej - nie muzyka sensu stricto, ale spójna z narracją przedstawienia przestrzeń audialna autorstwa Krzysztofa Kaliskiego.

KOPCIŃSKI Jacek Hałas, "Dziady", reż. Piotr Tomaszuk (T. Wierszalin w Supraślu).

KOWALSKA Jean-Claude Acquaviva, Maciej Rychły - "Wyspa", reż. Grzegorz Bral, T. Pieśń Kozła.

KOWALSKI Jan Duszyński - "Kosmos" w reż. Krzysztofa Garbaczewskiego, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Krzysztof "Wiki" Nowikow - "Dziecię Starego Miasta" w reż. Ceziego Studniaka w T. WARSawy; Wojtek Blecharz - "Soundwork" w jego reż., TR Warszawa; Jean-Claude Acquaviva, Maciej Rychły - "Wyspa", reż. Grzegorz Bral, T. Pieśń Kozła we Wrocławiu.

KYZIOŁ Muzyka i opracowanie muzyczne Natalii Fiedorczuk-Cieślak, "Henrietta Lacks",Centrum Nauki Kopernik i Nowy Teatr w Warszawie; Bartek Rączkowski i zespół aktorski, "Myśli nowoczesnego Polaka", T. Polski w Poznaniu.

MACIEJEWSKI Adam Walicki, "Gwiazda" Helmuta Kajzara, reż. Krzysztof Czeczot, Wrocławski T. Współczesny; Piotr Lis, Michał Lis, "Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego, reż. Radosław Rychcik, T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; Daniel Pigoński, "Zła Matka", reż. Karolina Porcari, T. TrzyRzecze.

MAJCHEREK Dawid Sulej Rudnicki i aktorzy w dyplomie krakowskiej PWST "Do dna" w reż. Ewy Kaim.

MROZEK Natalia Fiedorczuk - "Kopciuszek", Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Karol Nepelski - "Solidarność. Rekonstrukcja", T. Polski w Bydgoszczy.

PUZYNA-CHOJKA Dominika Korzeniecka - "Kopciuszek" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie; Dawid Sulej Rudnicki - "Do dna" w PWST w Krakowie.

SIERADZKI Sambor Dudziński ("Śmierć przyjeżdża w środę", T. im. Jana Kochanowskiego, Opole); Antonis Skolias i Zuzanna Skolias (fonosfera spektaklu "Wieloryb The Globe", Łaźnia Nowa, Kraków).

SKRZYDELSKI Furia grająca na żywo w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Jana Klaty, Narodowy Stary Teatr im. Heleny Modrzejewskiej w Krakowie.

WAKAR Furia - "Wesele", Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

ZALEWSKA Muzyka zespołu Furia w "Weselu" Wyspiańskiego w reż. Jana Klaty, Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Dawid Sulej Rudnicki, "Do dna" w reż. Ewy Kaim, dyplom krakowskiej PWST.

***

Najlepsze przedstawienie teatru lalkowego

CIEŚLAK "Pomnik" we Wrocławskim T. Lalek.

DREWNIAK "Opowieści z niepamięci", reż. Duda Paiva, T. Animacji w Poznaniu.

KAZIMIERCZAK Najlepsze przedstawienia w tej kategorii pokazali w tym roku na polskich scenach zagraniczni artyści. "Dwa razy Holender" Duda Paiva: w poznańskim T. Animacji w "Opowieściach z niepamięci", potem podczas białostockiego festiwalu "Metamorfozy Lalek" w spektaklu "Monsters" Duda Paiva Company; ponadto "Pomnik" wg reportażu "Dowód miłości" Mariusza Szczygła w reż. Jiříego Havelki we Wrocławskim T. Lalek.

KOPCIŃSKI "Krzyżacy", reż. Jakub Roszkowski (T. Miniatura w Gdańsku).

KOWALSKI "Piekło - Niebo", reż. Jakub Krofta, Wrocławski T. Lalek; "Opowieści z niepamięci", reż. Duda Paiva, T. Animacji z Poznania.

KYZIOŁ Nic nie widziałam.

MAJCHROWSKI "Krzyżacy" w reż. Jakuba Roszkowskiego, T. Miniatura w Gdańsku.

PUZYNA-CHOJKA "Piekło - Niebo" Marii Wojtyszko w reż. Jakuba Krofty we Wrocławskim T. Lalek.

SIERADZKI Oryginalna animacja lalek i przedmiotów: "Odlot", reż. Janni Younge (T. Animacji, Poznań); "Pomnik", reż. Jiří Havelka (Wrocławski T. Lalek); "Mała mysz i słoń do pary", reż. Agata Kucińska (Opolski T. Lalki i Aktora).

SKRZYDELSKI Nie obserwuję na tyle dokładnie.

WAKAR Zbyt mało widziałem.

ZALEWSKA "Opowieści z niepamięci" w reż. Dudy Paivy, T. Animacji w Poznaniu; Krzyżacy w reż. Jakuba Roszkowskiego, T. Miniatura w Gdańsku.

***

Najlepsze przedstawienie dla dzieci/młodzieży

CIEŚLAK "Kopciuszek" Anny Smolar, choć młodzież może być dorosła.

DREWNIAK Dla dzieci: "Kolorowi ludzie" z Opolskiego T. Lalki i Aktora, reż. Honorata Mierzejewska-Mikosza.

KAZIMIERCZAK Wrocławski T. Lalek jest ponad tę kategorię. "Piekło - Niebo", podobnie jak "Yemaya - królowa mórz" z końca poprzedniego sezonu to spektakle raczej dla młodzieży i dorosłych. Dobrym adresem dla mniejszych widzów był natomiast Opolski T. Lalki i Aktora im. Alojzego Smolki, gdzie zobaczyliśmy "Małą mysz i słonia do pary" w reż. Agaty Kucińskiej oraz "Kolorowych ludzi" w reż. Honoraty Mierzejewskiej-Mikoszy.

KOPCIŃSKI "Piekło - Niebo" Marii Wojtyszko, reż. Jakub Krofta (Wrocławski T. Lalek).

KOWALSKA Maria Wojtyszko, "Piekło - Niebo", reż. Jakub Krofta, Wrocławski T. Lalek.

KOWALSKI "Trzej muszkieterowie", reż. Paweł Aigner, Opolski T. Lalki i Aktora.

KYZIOŁ Widziałam tylko Kopciuszka w reż. Anny Smolar, Narodowy Stary Teatr w Krakowie - spektakl poruszający, mądry i świetnie odbierany przez dziecięco-młodzieżową widownię.

MACIEJEWSKI Projekt "Wyspiański wyzwala" w T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie - wspaniały pomysł na nowoczesną, atrakcyjną edukację teatralną (nie tylko dla młodzieży); Joël Pommerat, "Kopciuszek", reż. Anna Smolar, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

MROZEK "Kopciuszek", Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

PUZYNA-CHOJKA "Kopciuszek" Joëla Pommerata w reż. Anny Smolar w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie.

SIERADZKI "Piekło - Niebo" Marii Wojtyszko (Wrocławski T. Lalek); "Yemaya - królowa mórz" Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk (Wrocławski T. Lalek); "Kolorowi ludzie", spektakl Honoraty Mierzejewskiej-Mikoszy dla najnajów (Opolski T. Lalki i Aktora).

SKRZYDELSKI Nie obserwuję na tyle dokładnie.

WAKAR "Piekło - Niebo" Marii Wojtyszko, reż. Jakub Krofta, Wrocławski T. Lalek.

ZALEWSKA "Yemaya - królowa mórz" Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk w reż. Martyny Majewskiej, Wrocławski T. Lalek; "Kopciuszek" Joëla Pommerata w reż. Anny Smolar, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

***

Najlepsze przedstawienie teatru muzycznego

CIEŚLAK "Notre Dame de Paris", T. Muzyczny im. Danuty Baduszkowej w Gdyni.

DREWNIAK T. Studentów PWST, "Do dna", reż. Ewa Kaim.

KAZIMIERCZAK "Miłość nie boli, kolano boli" z T. Animacji w Poznaniu. Dzieci improwizują teksty, dorośli nadają im dramaturgię (Malina Prześluga), tworzą muzykę (Piotr Klimek) i brawurowo wykonują (zespół T. Animacji) - dla dzieci. Ładna symbioza, prawda?

KOPCIŃSKI -

KOWALSKA Może nie najlepsze, ale ciekawe jako znalezisko - prapremiera światowa "Złotego runa" Aleksandra Tansmana, reż. Maria Sartova, T. Wielki w Łodzi; Władysław Żeleński, "Goplana", reż. Janusz Wiśniewski, T. Wielki w Warszawie.

KOWALSKI "Wyspa" w reż. Grzegorza Brala, T. Pieśń Kozła.

KYZIOŁ Za mało oglądam.

MACIEJEWSKI "Do dna", scen., reż. i opieka pedagogiczna: Ewa Kaim, dramaturgia: Włodzimierz Szturc, PWST w Krakowie, dyplom Wydziału Aktorskiego; Patrycja Babicka, "Pitawal - historie kryminalne Krakowa w piosenkach", reż. Anna Rokita, T. Bagatela w Krakowie; "Pibloktoq", scen. i reż. Wojciech Kościelniak, dyplom Wydziału Aktorskiego AT w Warszawie.

MAJCHROWSKI "Do dna" - dyplomowe przedstawienie w krakowskiej PWST.

MROZEK "Hymn do miłości", reż. Marta Górnicka, muzyka - Teoniki Rożynek, T. Polski w Poznaniu w koprodukcji z Fundacją Chór Kobiet, Ringlokschuppen Ruhr w Mülheim i Maxim Gorki Theater w Berlinie.

PUZYNA-CHOJKA Chciałabym poszerzyć tę kategorię o spektakle, których dramaturgia wyznaczona jest przez muzykę: "Do dna" wg scenariusza Włodzimierza Szturca w reż. Ewy Kaim w PWST w Krakowie oraz "Wyspę" wg Burzy Szekspira w reż. Grzegorza Brala w T. Pieśń Kozła.

SIERADZKI "Muzeum wolności", gala XXXVIII Przeglądu Piosenki Aktorskiej przygotowana przez zespół Pożaru w Burdelu z zaproszonymi gośćmi, oraz inne spektakle tego inteligentnego kabaretu.

SKRZYDELSKI Nie obserwuję na tyle dokładnie.

WAKAR Spektakle "Pożaru w Burdelu"; Marcin Januszkiewicz w piosenkach Agnieszki Osieckiej.

ZALEWSKA "Do dna" wg scenariusza Włodzimierza Szturca w reż. Ewy Kaim w PWST w Krakowie.

***

Najlepsze przedstawienie telewizyjne i/lub radiowe

CIEŚLAK "Posprzątane" Agnieszki Lipiec-Wróblewskiej. Ale i "Śluby panieńskie" Jana Englerta, przeniesione na ekran z T. Narodowego.

DREWNIAK Proszę o wybaczenie - odpadłem w tej kategorii.

KOPCIŃSKI W spektaklach telewizyjnych zabłysnął Wawrzyniec Kostrzewski, przypominam dwie jego realizacje: "Listy z Rosji", na podstawie książki Astolphe'a de Custine'a (Teatr Telewizji) i "Walizka" Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk (świetna seria "Teatroteka" WFDiF). W radiu chciałbym wyróżnić "Lento rubato" Marka Kochana w reż. Anny Wieczur-Bluszcz - przewrotne, bardzo inteligentne słuchowisko zainspirowane eksperymentalną muzyką Aleksandra Kościowa, który zagrał w nim samego siebie.

KOWALSKI "Listy z Rosji" w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego

KYZIOŁ Świetny - jako całość - jest cykl "Teatroteka", ponad dwadzieścia realizacji młodej polskiej dramaturgii wyprodukowanych przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie we współpracy z Instytutem Teatralnym; najlepsza trójka: "Walizka" Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk, reż. Wawrzyniec Kostrzewski, "Zakład doświadczalny "Solidarność" Szymona Bogacza, reż. Adam Sajnuk i "Dolce Vita" Julii Cholewińskiej i Kuby Kowalskiego, reż. Lena Frankiewicz, ale wiele innych też jest wartych obejrzenia.

MACIEJEWSKI Astolphe de Custine, "Listy z Rosji", reż. Wawrzyniec Kostrzewski, Teatr Telewizji; Anna Wakulik, "Krzywy domek", reż. Anna Wieczur-Bluszcz, projekt "Teatroteka".

MAJCHEREK "Posprzątane" Ruhl w reż. Agnieszki Lipiec-Wróblewskiej, "Krzywy domek" Wakulik w reż. Anny Wieczur-Bluszcz (projekt "Teatroteka").

PUZYNA-CHOJKA Bardzo cenię sobie cykl "Teatroteka" firmowany przez Wytwórnię Filmów Dokumentalnych i Fabularnych w Warszawie. Szczególnie ciekawa wydała mi się realizacja sztuki Szymona Bogacza "Zakład doświadczalny "Solidarność" w reż. Adama Sajnuka jako przykład twórczego wykorzystania obcego teatrowi medium i gatunku (telewizyjnego reportażu). Bardzo podobało mi się również przeniesienie na mały ekran spektaklu "Dzieje grzechu" wg Żeromskiego w reż. Michała Kotańskiego z teatru kieleckiego.

SIERADZKI "Zakład doświadczalny "Solidarność" Szymona Bogacza w reż. Adama Sajnuka, cykl "Teatroteka" realizowany w Wytwórni Filmów Dokumentalnych i Fabularnych.

SKRZYDELSKI" Listy z Rosji" wg Astolphe'a de Custine'a, reż. Wawrzyniec Kostrzewski (z zaskakującą rolą Piotra Adamczyka).

WAKAR Telewizja - "Rachela" wg "Racheli Auerbach", reż. Iwona Siekierzyńska; radio - "Lento rubato" Marka Kochana, reż. Anna Wieczur-Bluszcz.

ZALEWSKA "Zakład doświadczalny "Solidarność" Szymona Bogacza w reż. Adama Sajnuka, "Teatroteka"; "Listy z Rosji" Astolphe'a de Custine'a w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego; "Posprzątane" Sarah Ruhl w reż. Agnieszki Lipiec-Wróblewskiej. Słuchowiska: "Lento rubato" Marka Kochana, reż. Anna Wieczur-Bluszcz; "Lilla Weneda" Słowackiego w reż. Dariusza Błaszczyka; "Nie jestem wielbłądem" Marcina Trońskiego w reż. autora.

***

Najlepsze przedstawienie offowe

CIEŚLAK Offu było za dużo na głównych scenach.

DREWNIAK T. Krzyk z Maszewa, "To Face", reż. Marek Kościółek; Scena Robocza z Poznania, "Nie mów nikomu", reż. Adam Ziajski; Scena Plastyczna KUL, "Gorset", reż. Leszek Mądzik.

KAZIMIERCZAK "BUM" T. Realistycznego; "Rokcy Babloa" T. Alatyr z Warszawy - mocne wypowiedzi dotykające m.in. kondycji niezależnych twórców teatralnych. Ponadto - mam nadzieję, że offowcy wybaczą mi nieścisłość gatunkową - wymienię licznych polskich twórców impro, którzy ogniskują się głównie wokół warszawskiego Klubu Komediowego, realizując wiele wydarzeń opartych na rozmaitych formatach i technikach improwizacji, ale też coraz świadomiej wykorzystując ich społeczny potencjał.

KOPCIŃSKI Improwizowane i nieimprowizowane spektakle Klancyka w Klubie Komediowym w Warszawie.

KOWALSKA "Witaj w moim domu. Medytacja o kobiecie z wydm", reż. Przemysław Błaszczak, Instytut Grotowskiego/Studio Dwóch Ścieżek.

KOWALSKI "Deadline" w reż. Piotra Borowskiego w Studium Teatralnym w Warszawie; "Rokcy Babloa" w reż. Jakuba Kasprzaka w T. Alatyr; "Cezary idzie na wojnę" w reż. Cezarego Tomaszewskiego, Komuna // Warszawa.

KYZIOŁ Podobały mi się spektakle wymienione w dziale choreografia: "Zrób siebie" i "Balet koparyczny", oraz zrealizowane w ramach cyklu Mikro Teatr "Urodziny" w reż. Anny Karasińskiej. Tylko czy Komuna // Warszawa to jeszcze off? O Cricotekę nawet nie pytam. Albo odlotowy "Welcome Home Boys" Kinoteatru Mumio?

MACIEJEWSKI Krzysztof Szekalski, "Zła Matka", reż. Karolina Porcari, T. TrzyRzecze.

MAJCHEREK "Welcome Home Boys" - T. Mumio.

MAJCHROWSKI Paradoksalnie, za najlepsze przedstawienie offowe uznałbym transmitowane internetowo "jubileuszowe" "Wesele" w krakowskiej PWST.

MROZEK "Urodziny" Anny Karasińskiej i Mikro Teatr Agnieszki Jakimiak - w ramach cyklu Mikro Teatr Komuny // Warszawa.

PUZYNA-CHOJKA Nie potrafię zdefiniować tej kategorii. Jeśli działalność Komuny // Warszawa wciąż mieści się w tym obszarze, to wskazuję cykl Mikro Teatr, którego kuratorem był Tomasz Plata.

SIERADZKI "Wbrew swej woli", dwa monodramy w reż. Małgorzaty Głuchowskiej i Jarosława Tumidajskiego, w wykonaniu Jakuba Kamieńskiego i Modesta Rucińskiego, Grupa Supermarket, Warszawa.

SKRZYDELSKI Jeśli zaliczyć do tego efemeryczność i niedostępność dyplomów aktorskich i reżyserskich w akademiach, to wskazałbym generalnie sceny szkół teatralnych jako najciekawszy off.

WAKAR "Zła matka", reż. Karolina Porcari, premiera w T. TrzyRzecze w Warszawie.

ZALEWSKA "Herosi transformacji i miecz Chrobrego Michała" Walczaka i Macieja Łubieńskiego, trzydziesty odcinek kabaretu Pożar w Burdelu; "Kolorowa, czyli biało-czerwona" Piotra Przybyły w reż. Bartłomieja Miernika i wykonaniu Dominika Rybiałka, Grupa Banina.

Najciekawszy debiut

DREWNIAK Sławomir Narloch - debiut reżyserski ("Wesele", T. Pijana Sypialnia). Profesor Jacek Kopciński jako egzegeta poezji i życia Białoszewskiego w "Pudełku" Pawła Passiniego; Kopciński ma naprawdę miły, męski głęboki głos, usadzony na widowni mówi do mikrofonu swoje eseje o Mironie lepiej niż aktor Passiniego wiersze Białoszewskiego na scenie. Dominika Feiglewicz (Żileta) w "Księżniczce na opak wywróconej" Remigiusza Brzyka, PWST Kraków. Wszyscy (!) młodzi aktorzy z obsady spektaklu "Český díplom", reż. Piotr Ratajczak, Wydział Lalkarski krakowskiej PWST, oddział we Wrocławiu.

KAZIMIERCZAK Wskażę debiuty dramaturgiczne: dzięki zeszłorocznej, dramaturgicznej edycji konkursu "Polowanie na motyle" T. Ochoty wybiło się trzech obiecujących dramatopisarzy: Grzegorz Staszak z "Rocznicą" (druk w "Dialogu" nr 4/2017), Alicja Kobielarz z "Makbetem" i później "Żyjemy w najlepszym z możliwych światów" (wystawienie w T. Soho w Warszawie) oraz Beniamin M. Bukowski z "Polowaniem na motyle", a wcześniej z "Niesamowitymi braćmi Limbourg" (druk w "Dialogu" nr 12/2015).

KOPCIŃSKI Młodzi aktorzy w spektaklu "Do dna" w PWST w Krakowie: Dominika Guzek, Agnieszka Kościelniak, Weronika Kowalska, Jan Marczewski, Łukasz Szczepanowski.

KOWALSKA Cała obsada aktorska spektaklu "Český díplom" Piotra Rowickiego w reż. Piotra Ratajczaka, dyplom Wydziału Lalkarskiego PWST we Wrocławiu.

KOWALSKI "Puppenhaus. Kuracja" w reż. Jędrzeja Piaskowskiego - debiut reżyserski w TR Warszawa; pierwsza rola Wiktora Logi-Skarczewskiego na scenie T. Powszechnego w Warszawie w "Upadaniu" w reż. Árpáda Schillinga; "Cezary idzie na wojnę" w reż. Cezarego Tomaszewskiego w Komunie // Warszawa; Dominika Guzek, Agnieszka Kościelniak, Weronika Kowalska, Jan Marczewski, Łukasz Szczepanowski w "Do dna" w reż. Ewy Kaim w PWST Kraków.

KYZIOŁ Aktorski - Anna Paruszyńska, świetna w "Berlin Alexanderplatz" i w "Wyzwoleniu".

Taneczno-performerski - Paweł Sakowicz, z koparką i bez. Bez reżyserskich olśnień.

MACIEJEWSKI Maciej Musiałowski, Huw Prosser, "Diabeł, który" na motywach dramatu Johna Osborne'a, adapt., reż. i scenogr. Mariusz Grzegorzek, dyplom Wydziału Aktorskiego Szkoły Filmowej w Łodzi; Barbara Wypych, Marta, "Krzywy domek", reż. Anna Wieczur-Bluszcz, projekt "Teatroteka".

MAJCHEREK Dominika Guzek, Agnieszka Kościelniak, Weronika Kowalska, Jan Marczewski, Łukasz Szczepanowski - studenci krakowskiej PWST występujący w dyplomie "Do dna" w reż. Ewy Kaim.

MAJCHROWSKI Magdalena Gorzelańczyk w dyplomie "Szantaż" (PWST we Wrocławiu), Dominika Guzek w dyplomowym "Do dna" (PWST w Krakowie).

MROZEK Teoniki Rożynek - autorka muzyki - "Hymn do miłości", T. Polski w Poznaniu.

PUZYNA-CHOJKA Zespół aktorski spektaklu "Do dna" w PWST w Krakowie: Dominika Guzek, Agnieszka Kościelniak, Weronika Kowalska, Jan Marczewski, Łukasz Szczepanowski.

SIERADZKI Beniamin M. Bukowski (prapremiery trzech sztuk: "Polowania na motyle", "Niesamowitych braci Limbourg" i "Mosdorfa - rekonstrukcji", ta ostatnia we własnej reżyserii); Oskar Stoczyński (wyjście z tarczą z ultratrudnej dla niedoświadczonego aktora roli Jacka Kuronia w spektaklu T. Powszechnego w Warszawie).

SKRZYDELSKI Aktorki Lidia Pronobis i Michalina Łabacz.

WAKAR Reżyserski - Jakub Skrzywanek, "Cynkowi chłopcy" wg Swietłany Aleksijewicz, T. Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu; aktorski - Mateusz Bieryt w spektaklu "Z biegiem lat, z biegiem dni [gdzie jest Pepi]", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

ZALEWSKA Jędrzej Wielecki, Władzio w Ślubie Anny Augustynowicz, T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu; Lidia Pronobis, Krystyna w "Zabawie z ogniem" Augusta Strindberga w reż. Jana Englerta, dyplom AT; Weronika Kowalska, Dominika Guzek, Agnieszka Kościelniak, Jan Marczewski, Łukasz Szczepanowski w "Do dna" Ewy Kaim, dyplom krakowskiej PWST. Jako zespół: "Český díplom" Piotra Rowickiego w reż. Piotra Ratajczaka, dyplom PWST we Wrocławiu.

***

Najlepsza książka o teatrze

CIEŚLAK Magdalena Raszewska, "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista".

DREWNIAK Zmieniłbym tytuł tej rubryczki na "Najbardziej chwalebnie kontrowersyjna książka sezonu": Joanna Krakowska, "PRL. Przedstawienia".

KAZIMIERCZAK Książka co prawda nie o teatrze, ale wskażę rozdział rewelacyjnego "Miasta Archipelag" Filipa Springera, poświęcony losom T. Realistycznego ze Skierniewic. Odpowiada on bowiem na pytanie, nad którym często głowią się krytycy: jak pisać o teatralnym offie? Z punktu widzenia reportera - z zewnątrz, ale spędzając czas na miejscu, znając szeroki społeczny, polityczny i lokalny kontekst działania niezależnych grup.

KOPCIŃSKI Magdalena Raszewska, "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista" (Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza, 2016).

KOWALSKA Dorota Jarząbek-Wasyl, "Za kulisami. Narodziny przedstawienia w teatrze polskim XIX wieku"; Joanna Krakowska, "PRL. Przedstawienia".

KOWALSKI Jacek Kopciński, "Powrót "Dziadów"; Tomasz Mościcki, "Warszawskie sezony teatralne 1944-1949"; Magdalena Raszewska, "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista"; Hanna Baltyn-Karpińska, "W teatrze lalek"; Anna Dymna, Wojciech Szczawiński, "Warto mimo wszystko. Pierwszy wywiad rzeka".

KYZIOŁ Świetny jest cykl "Teatr publiczny 1765-2015" (Instytut Teatralny, PIW i IS PAN), wyszły dotąd dwie pozycje: "PRL. Przedstawienia" Joanny Krakowskiej i "Wiek XIX. Przedstawienia" Ewy Partygi. Z ciekawością przeczytałam też "Pośmiertne życie romantyzmu Tomasza" Platy (seria wydawnicza Instytutu Teatralnego i Wydziału Wiedzy o Teatrze warszawskiej AT).

MACIEJEWSKI Max Frisch," Dramaty zebrane", tom I i II, wydawca: ADiT Agencja Dramatu i Teatru; Magdalena Raszewska, "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista", Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza.

MAJCHEREK "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista" Magdaleny Raszewskiej, "Warszawskie sezony teatralne 1944-1949" Tomasza Mościckiego.

MAJCHROWSKI "Za kulisami" Doroty Jarząbek-Wasyl, "Nekroperformans" Doroty Sajewskiej.

MROZEK "PRL. Przedstawienia" Joanny Krakowskiej - Instytut Teatralny/PIW/Instytut Sztuki PAN.

PUZYNA-CHOJKA "Nekroperformans" Doroty Sajewskiej oraz "Za kulisami. Narodziny przedstawienia w teatrze polskim XIX wieku" Doroty Jarząbek-Wasyl.

SIERADZKI Joanna Krakowska, "PRL. Przedstawienia", pierwszy tom ważnej serii "Teatr publiczny. Przedstawienia" realizowanej w Instytucie Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego.

SKRZYDELSKI "Systemy organizacji teatrów w Europie", red. Karolina Prykowska-Michalak.

WAKAR Tomasz Mościcki - "Warszawskie sezony teatralne 1944-1949", wydawca: Fundacja Historia i Kultura; Joanna Krakowska - "PRL. Przedstawienia", wydawcy: Instytut Teatralny, Państwowy Instytut Wydawniczy, Instytut Sztuki PAN.

ZALEWSKA "PRL. Przedstawienia" Joanny Krakowskiej; "Wiek XIX. Przedstawienia" Ewy Partygi; "Ryszarda Hanin. Historia nieoczywista" Magdaleny Raszewskiej; "Pośmiertne życie romantyzmu" Tomasza Platy.

***

Rozczarowanie sezonu

CIEŚLAK "Punkt Zero: Łaskawe". Jak można zrobić z najlepszej książki ostatnich dwóch dekad spektakl disco polo? Punkt zero

DREWNIAK Odejście Pawła Wodzińskiego, Bartka Frąckowiaka i większości zespołu z T. Polskiego w Bydgoszczy po przegranej w konkursie dyrekcyjnym. Szkoda ludzi, pomysłu, miejsca.

KAZIMIERCZAK Rozczarowujący sezon. Zaskakująco słabe przedstawienia artystów głównego nurtu, z którymi wiąże się zwykle nadzieje. Niedobra kondycja repertuarów teatrów z większych i mniejszych miast. Chałturniczy charakter wielu przedstawień dla dzieci w mniejszych miastach. Ale - by nieco osłodzić rozczarowanie - w tym przygnębiającym krajobrazie lepiej widać tegoroczną ekstraklasę.

KOPCIŃSKI Nowe, infantylne inscenizacje "Wyzwolenia" Stanisława Wyspiańskiego w Krakowie i Warszawie. Może powinniśmy powierzyć ten wielki polski dramat obcemu reżyserowi?

KOWALSKI "Czas barbarzyńców" w reż. Jarosława Tumidajskiego w T. Współczesnym w Warszawie, "Wyzwolenie" w reż. Krzysztofa Garbaczewskiego w T. Studio.

KYZIOŁ Przyjmowanie przez samorządy i dyrektorów (nie tylko) teatrów dotacji z Ministerstwa Kultury w zamian za "współprowadzenie" instytucji. Czym to się kończy, można sobie obejrzeć we wrocławskim Polskim, gdzie ostatni gwóźdź do trumny wbił właśnie minister Gliński.

MACIEJEWSKI "Upadanie" w reż. Árpáda Schillinga w T. Powszechnym - wiele hałasu o marną telenowelę.

MAJCHROWSKI Trudno zliczyć.

MROZEK Decyzje samorządowców (z PO) z Wielkopolski i z Bydgoszczy, którzy ucięli w chwili rozkwitu, po ledwo trzech latach, dyrekcje wiodących polskich teatrów: Magdy Grudzińskiej, która w Kaliszu zręcznie godziła artystyczne ambicje i misję jedynego teatru w mieście, oraz Wodzińskiego i Frąckowiaka w Bydgoszczy - inicjatorów odważnego i konsekwentnego programu, współtworzonego przez zespół świetnych artystów. Nie wymawiajcie się trybem konkursowym, kto w to jeszcze wierzy?

Oportunizm szefów festiwali, gremialnie niezapraszających Klątwy, zastraszonych zapewne przez ministra Glińskiego. Po co festiwale, skoro nie pokazują ludziom spoza Warszawy tego, co najgorętsze i najostrzej dyskutowane? Wyrazy uznania dla dyrektora Dariusza Miłkowskiego z T. Rozrywki w Chorzowie, który - stan na 8 lipca - jako jedyny w Polsce nie bał się zaprosić Klątwy.

PUZYNA-CHOJKA Rozczarowań artystycznych było wiele, mimo dobrze zapowiadającego się sezonu, zdominowanego przez powrót do Wyspiańskiego. W porządku pozaartystycznym zawstydza mnie bezradność (często podszyta konformizmem) środowiska, które nie jest w stanie powstrzymać dewastacji teatru publicznego w Polsce. Szczególnie boli mnie cios zadany zespołowi T. Polskiego w Bydgoszczy, który był dla mnie zjawiskiem absolutnie wyjątkowym.

SIERADZKI Banalna ludzka małość, która nie pozwoliła szukać kompromisowego ratunku dla T. Polskiego we Wrocławiu, gdy nawet dla najbardziej zapiekłych musiało stać się jasne, że dyrektor Cezary Morawski jest żałosnym nieporozumieniem.

SKRZYDELSKI Przedłużanie ogłoszenia konkursu na dyrektora Narodowego Starego Teatru w Krakowie (miałby sens ogłoszony co najmniej pół roku wcześniej albo najlepiej od razu po przejęciu Ministerstwa Kultury przez nową ekipę w 2015 roku). Poza tym, biorąc pod uwagę kontekst sytuacji z tym konkursem oraz de facto brak prawnych ograniczeń w kształtowaniu komisji konkursowych ministerialnych (w przeciwieństwie do samorządowych), lepiej by się stało, gdyby Marek Mikos i Michał Gieleta zostali po prostu powołani przez Ministerstwo Kultury, które wzięłoby pełną odpowiedzialność za swoje spojrzenie na sceny narodowe.

WAKAR Sezon w T. Studio w Warszawie - moda nie zawsze idzie w parze z jakością i znaczeniem.

ZALEWSKA Wojna do krwi ostatniej w sprawie T. Polskiego we Wrocławiu, która podzieliła zespół i spowodowała artystyczny upadek instytucji. Nikomu nie zależało na porozumieniu: ani władzy, ani środowisku. Każdy ciągnął w swoją stronę.

***

Skandal sezonu

CIEŚLAK Dyrekcja Cezarego Morawskiego w T. Polskim i sabotaż związany z wycinaniem "Wycinki" z zagranicznych wojaży.

DREWNIAK Nieprzemyślana nominacja i chora działalność Cezarego Morawskiego w T. Polskim we Wrocławiu; brak zdecydowanej reakcji, a nawet pochwały polityków partii rządzącej po akcjach ONR-u pod T. Powszechnym; upokorzenie Jana Klaty w ministerialnym konkursie na dyrektora Narodowego Starego Teatru w Krakowie.

KAZIMIERCZAK Kryzys relacji urzędników i artystów. Ten dramat miał w minionym sezonie wiele aktów i scen, które - mimo radykalnych zwykle ocen obu stron sporu - wymykają się jednoznacznej diagnozie. Trudno w tej sztuce wskazać szwarccharakter, ale zjawisko niepokoi.

KOPCIŃSKI Coraz bardziej przygnębia mnie sytuacja, w której na scenach dochodzi do kolejnego linczu (Jan Paweł II w "Klątwie", widz-ochotnik w "Żonach stanu, dziwkach rewolucji"), a pod teatrami do kolejnej manifestacji, podczas której wymachuje się różańcami i hajluje. To nie jest mój świat.

KOWALSKA Zniszczenie T. Polskiego we Wrocławiu.

KOWALSKI Postępująca destrukcja T. Polskiego we Wrocławiu; medialna burza wokół "Klątwy" w T. Powszechnym w Warszawie i drastyczne próby oprotestowania spektaklu; wycofanie się MKiDN z dotacji dla festiwalu Malta w Poznaniu.

KYZIOŁ Zniszczenie T. Polskiego we Wrocławiu. Oraz minister kultury nie tylko niepotępiający neofaszystowskich wyrostków i ich kolegów z ław poselskich blokujących wejście do T. Powszechnego twórcom i widzom "Klątwy", ale nawołujący władze Warszawy do obcięcia Powszechnemu dotacji.

MACIEJEWSKI T. Polski, Narodowy Stary Teatr, T. Polski w Bydgoszczy, "Klątwa" Na zakończenie najtrudniejszego od lat sezonu teatralnego, pod rozwagę: 24 I 1982 roku, Andrzej Wajda w prywatnym dzienniku zacytował słowa ówczesnego wicepremiera, Mieczysława Rakowskiego, skierowane do dyrektorów teatrów: "Jeżeli nie chcecie brać udziału w życiu artystycznym kraju, trudno, udział wezmą inni. Cóż z tego, że będą to zera". Cóż z tego

MAJCHEREK Oczywiście to, co się stało w T. Polskim we Wrocławiu. Osobny problem, który nawet trudno nazwać skandalem: histeryczne, a wręcz niebezpieczne reakcje na "Klątwę" w T. Powszechnym w Warszawie.

MAJCHROWSKI "Modlitwa wynagradzająca".

MROZEK Piotr Gliński (i Wanda Zwinogrodzka). Nie wiadomo, od czego zacząć - bezprecedensowe odebranie dotacji przyznanej Malcie, po podpisaniu umowy, ze względu na osobę kuratora? Desant na Narodowy Stary Teatr i akceptacja kuriozalnej aplikacji konkursowej Mikosa i Gielety, negującej dorobek poprzednich dyrekcji i kształt artystyczny najważniejszej narodowej sceny? Sabotaż - przy współudziale administracji terenowej w osobie wojewody - i tak spóźnionej próby uratowania T. Polskiego we Wrocławiu? Gliński to bezkonkurencyjnie najgorszy minister kultury w III RP.

PUZYNA-CHOJKA W tej kategorii konkurencja jest ogromna, ale wskazuję ostatecznie decyzję ministra Glińskiego o odstąpieniu od współfinansowania festiwalu Malta.

SIERADZKI Oświadczenie Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które po próbie siłowego (z użyciem rac) zablokowania wejścia na "Klątwę" w T. Powszechnym zasugerowało władzom Warszawy wyciągnięcie konsekwencji wobec teatru, a prokuraturze sprawdzenie, czy w spektaklu nie są łamane odpowiednie paragrafy kodeksu karnego. Agresja pikietujących, którzy usiłowali uniemożliwić posiadaczom biletów obejrzenie przedstawienia - czyli zablokować obywatelom możliwość uczestnictwa w kulturze w zgodzie z indywidualnymi upodobaniami i z prawem wolnego wyboru - nie spotkała się z żadnym potępieniem. Jedynie z "ubolewaniem" - ogólnikowym i nieskierowanym do nikogo.

SKRZYDELSKI Marksistowska w teorii, w praktyce zaś w wielu fragmentach bolszewicka, "Klątwa" w reż. Olivera Frljicia z warszawskiego T. Powszechnego i żenujący poziom dyskusji, w której ogromna liczba komentatorów, dziennikarzy czy ludzi teatru określiła dziełem tandetę mającą na celu obrażanie, krzywdzenie i konfliktowanie ludzi.

WAKAR Wybór dyrektora Narodowego Starego Teatru w Krakowie - jego tryb i termin; pat w T. Polskim we Wrocławiu, który sprawia, że będzie on nie do odbudowania; poziom dyskusji wokół "Klątwy" w T. Powszechnym w Warszawie (po obu stronach sporu) oraz represje wobec aktorów grających w spektaklu; wycofanie, przyznanej już, ministerialnej dotacji dla festiwalu Malta.

ZALEWSKA "Klątwa" w reż. Olivera Frljicia w T. Powszechnym w Warszawie. Manipulacja, złość, szyderstwo i eskalowanie sytuacji. Czy warto używać tak radykalnych środków? Wchodząc do teatru, zostawiamy na ogół broń w szatni i usiłujemy się porozumieć. Tymczasem artyści wypalili do nas z armaty. Nie najważniejsze, ale też nie najmniej ważne: nie przybliżyło nas to nawet na jotę do zrozumienia mechanizmów problemu.

***

JACEK CIEŚLAK ("Teatr", "Rzeczpospolita")

ŁUKASZ DREWNIAK (teatralny.pl)

SZYMON KAZIMIERCZAK ("Teatr")

JACEK KOPCIŃSKI ("Teatr")

JOLANTA KOWALSKA (teatralny.pl, stała współpracowniczka "Teatru")

WIESŁAW KOWALSKI (teatrdlawas.pl)

ANETA KYZIOŁ ("Polityka")

ŁUKASZ MACIEJEWSKI ("Wprost", "Gazeta Krakowska")

WOJCIECH MAJCHEREK (TVP Kultura)

ZBIGNIEW MAJCHROWSKI (teatralny.pl)

WITOLD MROZEK ("Gazeta Wyborcza")

JOANNA PUZYNA-CHOJKA (Uniwersytet Gdański, teatralny.pl)

JACEK SIERADZKI ("Dialog")

PRZEMYSŁAW SKRZYDELSKI ("wSieci")

JACEK WAKAR (Polskie Radio)

KALINA ZALEWSKA ("Teatr")