Miłosne gry
Rozmowa z TADEUSZEM BRADECKIM, reżyserem, przed premierą "Straconych zachodów miłości" w Teatrze im. J. Słowackiego.
- W "Straconych zachodach miłości" Szekspira mamy do czynienia z odwiecznym komediowym tematem: mężczyźni przysięgają sobie celibat. Jak łatwo się domyślić - przysięga zostaje złamana. Co kryje się pod pozorem tej niewinnej zabawy w miłość?
- Ona nie jest taka niewinna. Ta zabawa toczy się w ogrodzie ukształtowanym "przedziwnym kunsztem". Agon miłosny, gra zalotów i podchodów rozgrywa się w bardzo sztucznej scenerii parku króla Nawarry. To jest wykreowana arkadia odcinająca się od początku, programowo od rzeczywistego życia. A życie zastuka w zakończeniu tekstu, przywracając człowiekowi pełniejsze proporcje: z wąskiego, dworskiego agonu zabawy i wyścigu zalotów wszystko uzyska szerszą, bardziej egzystencjalną perspektywę. Nasze ludzkie zabawy w poezję, nasze gry miłosne Szekspir każe oglądać w szerszym kontekście życia człowieczego, które zaczyna się narodzinami, a kończy śmiercią.
- W pracy nad utworami Szekspira ich przekład ma szczególne znaczenie. Co spowodowało, że wybrał Pan tłumaczenie Stanisława Barańczaka?
- Wybrałem je po długich wahaniach, które wynikały z tego, iż Barańczak dokonuje przekładów dość swobodnie. Niektóre jego tłumaczenia w sposób istotny różnią się od oryginałów. W tej sztuce język jest jednym z głównych bohaterów, stąd też słowotwórstwo i fantazja rymotwórcza Barańczaka okazały się barwne i przydatne. Utwór składa się z sonetów, monologów, precyzyjnych ripost dialogowych. Wiele postaci mówi językiem wyrafinowanym, świadomie konstruowanym, sztucznym, poetyckim.
- Czym zatem jest ta komedia widziana z perspektywy języka?
- Jest tekstem o teatralności ludzkiego życia. Bo teatralność jest nierozerwalnie wpisana w nasze porozumiewanie się. I tym samym niewiarygodnie zręcznie wpasowuje się w gry, szczególnie miłosne. Na ten tekst warto spojrzeć poprzez Gombrowicza: ludzie nieustannie przed sobą coś grają, stwarzają się, przekształcają, paradują - człowiek człowiekowi widownią. Teatralność mamy wpisaną w nasz kod kulturowy. Ta gra w gry, która jest treścią życia społecznego, została przez Szekspira pokazana w sposób fascynujący. Bo wszystkie nasze gry, zwłaszcza miłosne, przedstawił w kontekście śmiertelności człowieka. I to jest podstawowy temat tej komedii.
- Jest nim także siła kobiet, które biorą górę nad mężczyznami.
- Kobiety mają w tej komedii władzę, więc dominują nad mężczyznami, którzy stają się ich bezradnymi ofiarami. Ale ich władza pokazana jest nie tylko na poziomie salonowych gier - ma również swoje źródło biologiczne. Przecież tak naprawdę tylko kobieta wie, kto jest ojcem dziecka, któremu daje życie. O tym też jest ta komedia.
- Premiera odbywa się i w karnawale. Słowo to nabiera w kontekście tej komedii chyba podwójnego znaczenia, sztuka ta jest bowiem również o karnawalizacji życia?
- Karnawalizacja życia jest bardzo mocno wpisana w ten tekst. Wszyscy bohaterowie ubierają maski - w sensie dosłownym i przenośnym. Jak w życiu i karnawale.
