Artykuły

Zajęcie, udział publiczności i entuzyazm jaki wywołuje "Kościuszko pod Racławicami", porównać się dadzą jedynie z temi, które przed dziesięciu, jeśli się nie mylimy, laty budzili "Konfederaci barscy", kiedy po raz pierwszy a prawdziwie po mistrzowsku wystawionemi zostali na tutejszej scenie. Pamiętamy, iż Konfederatów grano z rzędem dwanaście razy w przepełnionym teatrze. Kościuszko równo liczną jeśli nie liczniejszą ściąga publiczność. Wczoraj znowu teatr był szczelnie napełniony, a że większa niemal liczba osób odeszła od kasy nie dostawszy biletów, więc jutro powtórzonem będzie przedstawienie tego utwora, co ma w sobie siłę magnezu. Dziś rano, aczkolwiek afisze dopiero na czwartek ogłaszają przedstawienie, pełno osób przechadzało się koło teatru przed otwarciem bramy dla zakupu i zamawiania biletów. Dużo rodzin z bliższej i dalszej okolicy przybyło umyślnie na przedstawienie "Kościuszki...", a napływ zamiejscowych przybywających w tym celu, zwiększa się coraz więcej. Słowem niepamiętne od "Konfederatów barskich" powodzenie, które objawia się codziennie wielkim ruchem koło teatru, a niesłychanem ściskiem w teatrze. Wczoraj piękne opowiadanie Lenartowicza wygłoszone doskonale przez p. Stępowskiego, publiczność przerywała pięćkrotnie pełnemi zapału oklaskami.

Wobec tak wielce rozbudzonego zajęcia nowym utworem, zamierzamy podaćstopniowo tutaj główne monumenta dramatu i nacechować przytoczeniem najpiękniejszych ustępów myśl i tendencyę autora, które tak wielki pozyskały już na scenie poklask.

Obraz ten historyczny podzielony jest na pięć oddziałów. Pierwszy nosi tytuł "Przysięga" rzecz dzieje się w Krakowie po wyjściu z niego Rosyan pod dowództwem Łykoszyna. Pierwsza część obrazu dzieje się w mieszkaniu prezydenta miasta Lichockiego. (...) wieści zapowiadają wypadki polityczne oraz przybycie Kościuszki. Prezydent Lichocki z przerażeniem dowiaduje się o tem i nie wierzy, w tem wchodzi Wasilewski i w imieniu Kościuszki wzywa prezydenta, aby się do niego udał. Druga część obrazu odbywa się na rynku krakowskim. Wyborna scena ludowa przygotowująca do dalszych wypadków, wiele ruchu i charakterystyczny chór; między mieszczanami znajduje się włościanin, nieświadomy tego co się dzieje i nie rozumiejący ani odczuwający ważności chwili, jest tam także Brandyska, przekupka, nie o wiele odmienna od dzisiejszych z placu Szczepańskiego. Lud łapie praporszczyka rosyjskiego Łunina, pozostałego po wyjściu Łykoszyna; posądza go o szpiegostwo i chce wydać na sąd doraźny; wchodzi na to Lichocki prezydent, którego posądzają o sprzyjanie Rosjanom; nad jednym i nad drugim lud chce wywrzeć zemstę, lecz jeden z obecnych patryotów wstrzymuje go słowy: "Stójcie mości panowie! Ojczyzna się odradza, a wy chcecie się plamić zbrodnią. Katowskie rzemiosło nie przystoi wolnemu narodowi. Sądzić ma prawo tylko naczelnik Kościuszko!". Echodzi też Kościuszko ze sztabem, w którym znajdują się najcnotniejsi w narodzie: Wodzicki, Czapski, Wasilewski itd. itd; naczelnik przemawia do ludu i kończy mówiąc: że ufa w Boga "i w tę Królową naszą z Jasnej Góry, która wybawiła ojców naszych z rąk Szwedów". Kościuszko zwracając się do włościan mówi: "Oto jeden z braci naszych zapomniany przez resztę narodu. Nie nasza w tem wina, ani ojców naszych, do dziś dnia w całej Europie włościanie są w niewoli, ale w tem nasze szczęście, żeśmy pierwsi dostrzegli tę niesprawiedliwość, gdy sejm czteroletni choć w części wrócił prawa chłopkom; dokończmyż jego wielkiego dzieła." Następnie Kościuszko nakazuje Łunina odprowadzić do najbliższej komendy moskiewskiej, a na oskarżenia rzucane przeciw prezydentowi Lichockiemu odpowiada szlachetnie: "Że kto nie ma wiary, karać go za to nie można. Jesteś wolnym. Polska dziś nie ma zdrajców a tylko wiernych synów". Jenerał Wodzicki odczytuje akt niepodległości, a Kościuszko składa znaną przysięgę. Na tem kończy się obraz pierwszy.

Dowiadujemy się, że dla dogodności zamiejscowych "Kościuszko pod Racławicami" nietylko jutro, ale w sobotę i w niedzielę będzie przedstawionym.