Coś za coś
Znacie tę bajkę? No to posłuchajcie. Książe sługom oznajmia, że wyjeżdża, drze jakieś, papiery - pewnie tajne rządowe - wrzuca do kubła, i mianuje zastępcę na czas swej nieobecności. W rzeczywistości wcale nie opuści swego miasta, pozostanie w przebraniu mnicha. Kiedy zrzuca perukę i strój w historycznym stylu, odsłania tors nie pierwszej świeżości. Tak w praskim Divadlo pod Palmovkou Jan Klata otwiera "Miarkę za miarkę"; po czesku " Něco za Něco ". Wyrażenie to znaczy także "coś za coś" - dla e-teatru pisze Anna Schiller.
Za motto do spektaklu wybrał "Kto ma władzę, nie musi mieć prawa". Szekspir potężny pisarz, nie stawiał tez, w sztukach wspaniale opowiadał historie. Dzięki temu jest użyteczny w teatrze do dziś i do końca teatru; żadne "wariacje na temat" mu nie szkodzą.
W księstwie jest prawo surowe, lecz niestosowane. Książę, niczym przysłowiowy sułtan, w przebraniu mnicha krąży między swymi poddanymi, by na własne oczy, nie przez zauszników i lokajów, przekonać się, co się dzieje w państwie. Pełnomocnik, któremu powierza rządy, błyskawicznie przepoczwarza się z szarego garniturowca się w celebrytę w stroju usianym perłami. W powszechnej opinii człowiek uczciwy i nieposzlakowany, okazuje się tyranem i rozpustnikiem. Nadęty władzą drakońskie prawo wprowadza w życie.
Klata nie byłby Klatą, gdyby nie wyprowadził z tekstu Szekspira, który świętym nie był, dosadnych rozwiązań scenicznych. Klasztorna dziewica wije się erotycznych spazmach, jak Matka Joanna od Aniołów. Wraz z rozwojem akcji pokazuje drugie oblicze, kobiety walczącej o siebie i swój wybór życiowy; zrzuca kornet, odsłaniając długie, puszczone luzem włosy, nawet pali papierosa. Pełnomocnik księcia, bezwzględny macho, ma na nią chętkę; odgrywa pantomimą pojedynek sam z sobą, czy ulec seksualnej pokusie, czy ocalić wizerunek sprawiedliwego, na jaki nie zasłużył. Stawia dziewczynie propozycję nie do odrzucenia, która dla oblubienicy Chrystusa nie do przyjęcia: jej ciało za życie brata. Próżność, pycha, samowola, jednym słowem władza wzięła górę.
W pustej przestrzeni sceny ogrodzonej falistą blachą, znaczącą rolę grają w spektaklu znakomite kostiumy Justyny Łagowskiej. Są niejako pars toto dekoracji. Świetny kostium zakonnicy, w klasycznych białoczarnych barwach, zmodyfikowany, kobieco atrakcyjny. Wyzywający kolorami strój prostytutki Drag Queen. Historyczny ubiór Księcia wskazuje, że historia jest stara, garnitury innych mężczyzn, że wciąż aktualne. Innym świetnym pomysłem są upiorne kafkowskie dyby z dodatkiem otworu dla głowy, każą myśleć o gilotynie. Unieruchamiają więźniów podczas widzeń, symbolizując nie tylko niewolę, ale także tortury. Nałożone przez kobietę, z bezdusznej samczej kopulacji, czynią gwałt, co maluje się na jej twarzy.
Aktorzy w pełni wywiązują się z zadań proponowanych przez reżysera sztuki jak i reżysera ruchu, Maćko Prusaka. Akcja, zgodna z opowieścią Szekspira, toczy się dynamicznie, wartko, dzięki bogactwu reżyserii cały czas utrzymuje uwagę. Ksiądz vel Książę fortelem ocala cnotę zakonnicy. Książę przywraca prawdę i sprawiedliwość. Ułaskawia skazańców, kochanków łączy. Rozkazuje skompromitowanemu pełnomocnikowi poślubić kobietę, która ma z nim dziecko i którą porzucił. Teraz idzie za nią - pyszna to scena - na wpół zgięty, pognębiony, odarty z piórek, jak wleczony na męki przez skrzywdzoną kobietę; już ona mu pokaże! Nędza uszczęśliwiona, cnota zachowana.
A co z mottem: "Kto ma władzę, nie musi mieć prawa", skoro wszystko dobre, co się dobrze kończy. Bo to nie koniec. Dobry pan, Książę, chce się żenić z Zakonnicą. By zaciągnąć ją do łóżka, rozbiera się, kładzie i wymownie, bawiąc się fallusem z sex shopu, obleśnym spojrzeniem namawia, czyli rozkazuje, by spełniła jego zakusy. Na twarzy dziewczyny rozgrywa się straszliwy dramat. Księciu odmówić nie wolno, bo kto ma władzę...
***
Divadlo pod Palmovkou, Praha
William Shakespeare: Něco za Něco
Reżyseria Jan Klata
Scenografia: Justyna Łagowska
Choreografia: Maćko Prusak
premiera: 27 stycznia 2018
