Artykuły

L jak loża cesarska w Teatrze im. J. Słowackiego w Krakowie, G jak generalna próba, J jak Janda Krystyna, M jak Marzec '68. i Z jak zaangażowanie. Z okazji przypadającego 27 marca Międzynarodowego Dnia Teatru po raz drugi publikujemy Alfabet Teatru. Tym razem z wydarzeniami, którymi w tym sezonie żyje teatr i jego widzowie.

A Aktorska piosenka - trwa kilka minut, a czasami potrafi przekazać więcej niż kilkugodzinny spektakl. Każde pokolenie artystów dodaje do tego gatunku coś od siebie. Ich świętem jest trwający we Wrocławiu Przegląd Piosenki Aktorskiej. W tym roku Koncert Galowy (24 i 25 marca) poświęcony będzie twórczości Wojciecha Młynarskiego; reżyseruje Agnieszka Glińska, a kierownictwo muzyczne objął Jan Emil Młynarski.

B Balet - Zespołów baletowych jest w Polsce kilka, a na ich tle wyróżnia się działający w Teatrze Wielkim-Operze Narodowej Polski Balet Narodowy. Zespół pod dyrekcją Krzysztofa Pastora zbudował bogaty repertuar łączący klasykę i współczesność. W przyszłym roku będzie świętował 10-lecie istnienia jako PBN. W lutym wydarzeniem była Gala baletowa z udziałem gwiazd tańca z różnych stron świata. Polski Balet Narodowy urządził ją po raz pierwszy na głównej scenie i zamierza powtarzać regularnie.

C Centrum kultury - taką funkcję powinien spełniać każdy teatr: nie tylko pokazywać intrygujące spektakle, ale być jak najbardziej przyjazny i otwarty dla mieszkańców, działać przez cały dzień. Świetnym przykładem takiej sceny jest warszawski Nowy Teatr, który od świtu do nocy tętni życiem.

Dramaty dla dzieci - teatr dla dzieci rozwija się ciekawie w dużej mierze za sprawą nowych sztuk dla młodych widzów. Część z tekstów jest nie tylko wystawiana na scenach w całej Polsce, ale także wydawana w formie książek - można więc zabrać do domu teatralne opowieści autorstwa Maliny Prześlugi, Marty Guśniowskiej czy Julii Holewińskiej.

E "Ewelina płacze" - spektakl TR Warszawa według tekstu i w reżyserii Anny Karasińskiej, żart sceniczny, etiuda o teatrze od kulis, o micie gwiazdy, rzeczywistości wykreowanej przez media. Niskobudżetowe przedstawienie, które trwa zaledwie godzinę, a jednocześnie jeden z najbardziej błyskotliwych spektakli, który powstał w ostatnich sezonach. Hit, który objechał najważniejsze festiwale w Polsce od Boskiej Komedii po Open'era. Reżyserka Anna Karasińska pracuje właśnie w Nowym Teatrze nad spektaklem "2118", w którym zastanawia się nad teatrem przyszłości. Premiera w 27 marca na Dzień Teatru.

F Fotografia - teatr uważany jest za najbardziej ulotną ze sztuk, bo wraz z ukłonami przedstawienie mija bezpowrotnie. Jednak teatr ma też szczęście do świetnych fotografów, którzy przez swoją wrażliwość i oko aparatu zachowują spektakle dla kolejnych pokoleń. W ostatnich latach ukazały się albumy z fotografiami teatralnymi Krzysztofa Bielińskiego, Magdy Hueckel czy aktora Tomka Tyndyka.

G Generalna - w czasach, kiedy nadużywa się słowa "generalnie", warto przypomnieć, że jeden z najważniejszych momentów w teatrze to próba generalna, która odbywa się tuż przed premierą. Ale zdarza się, że nawet po "trzeciej generalnej" reżyserzy wprowadzają najważniejsze zmiany w swoim spektaklu.

H Hanoch Levin. Kto był jednym z najczęściej wystawianych autorów w teatrach w Polsce w ostatnich sezonach? Szekspir? Czechow? Słowacki? Oni na pewno też. Ale jednym z najczęściej pojawiających się nazwisk na afiszu był Levin. Sztuki zmarłego w 1999 r. izraelskiego pisarza oglądaliśmy m.in. w Lublinie, Toruniu, Kielcach, Warszawie. Nasza fascynacja jego dramaturgią zaczęła się od "Kruma", którego w 2005 r. w TR Warszawa wyreżyserował Krzysztof Warlikowski, a przetłumaczył z angielskiego grający tytułową postać Jacek Poniedziałek. Krzysztof Warlikowski pracuje nad nowym levinowskim spektaklem - tym razem według sztuki "Pakujemy manatki". Premiera przedstawienia "Wyjeżdżamy" w czerwcu w Nowym Teatrze w Warszawie.

I Iwan Wyrypajew. Rosyjski dramatopisarz, reżyser teatralny i filmowy, który pracuje u nas już od kilku lat, ma swoją wierną publiczność. I dobrą rękę do teatralnych przebojów. W Warszawie możemy oglądać teraz dwa jego hity: "Słoneczną linię" z Karoliną Gruszką i Borysem Szycem w Teatrze Polonia i ostatnie wydarzenie "Wujaszka Wanię" Czechowa z Maciejem Stuhrem w roli Astrowa w Teatrze Polskim. A kto miałby ochotę zobaczyć operowe dokonania Iwana Wyrypajewa, może wybrać się do Teatru Wielkiego w Poznaniu, gdzie grany jest jego "Borys Godunow".

J Janda Krystyna. Człowiek instytucja, aktorka, reżyserka, felietonistka, prezeska Fundacji Krystyny Jandy na Rzecz Kultury. Prowadzi dwie ważne sceny Warszawy - Polonię i Och-Teatr. I robi to z niezwykłym wyczuciem. Potrafi łączyć szlachetną rozrywkę (na najwyższym poziomie) z ważnymi tematami społecznymi i oryginalnymi projektami artystycznymi. Jej teatry działają pełną parą, mimo że czasy i władza nie są im szczególnie sprzyjające. A jak gra? To, co zrobiła w "Zapiskach z wygnania" według Sabiny Baral w reżyserii Magdy Umer, jest porażające.

K Komuna Warszawa - jedno z najciekawszych miejsc na teatralnej mapie stolicy, które nagrodziliśmy Wdechą - Nagrodą "Co Jest Grane 24" w kategorii Miejsce Roku 2017. Miejsce otwarte na eksperymenty i rodzące się nowe idee. To tu powstał "Cezary idzie na wojnę" Cezarego Tomaszewskiego, spektakl taneczny Marty Ziółek "Zrób siebie" czy cykle "Mikroteatr" i "Makroteatr", które pokazały, że spektakl może trwać zarówno 16 minut, jak i 16 godzin.

L Loża cesarska - w Teatrze im. Juliusza Słowackiego w Krakowie w trakcie II wojny światowej działał teatr niemiecki. W pięknie zdobionej loży, na wprost sceny, na wysokości balkonu, zasiadali odwiedzający Kraków przywódcy III Rzeszy. Ten wątek z historii teatru został wykorzystany w spektaklu "Kariera Artura Ui" według Bertolta Brechta w reżyserii Remigiusza Brzyka.

Ł Łotocki Lech - To jemu Grzegorz Jarzyna powierzył niełatwe zadanie - zastępstwo za niezastąpioną Danutę Szaf larską w "Między nami dobrze jest" - przeboju teatralnym, któ-ly powrócił właśnie na afisz TR Warszawa z nową siłą. Lech Łotocki w ostatnim sezonie zagrał m.in. poruszającą rolę Małego Powstańca w "Puppenhaus. Kuracja" w reżyserii Jędrzeja Piaskowskiego. Wystąpił też jako Król w "Dwóch mieczach" w reżyserii Grzegorza Jarzyny - przedstawieniu, którego premiera odbyła się w Chinach.

M Marzec '68 - jedno z bolesnych przeżyć powojennej historii Polski. Dziś, 50 lat później, teatry wracają do tych wydarzeń: Michał Zadara w spektaklu "Sprawiedliwość" w Teatrze Powszechnym szuka winnych wypędzenia Żydów, Anna Smolar w "Kilka obcych słów po polsku" na scenie Teatru Polskiego oddaje głos dzieciom marcowych emigrantów, a Krystyna Janda w Polonii opisuje marcową codzienność w monodramie na podstawie "Zapisków z wygnania" Sabiny Baral.

N Nagrody - przyznają je festiwale, czasopisma, miasta. Ale poza uznaniem w Polsce nasi twórcy doceniani są też na świecie. W ubiegłym roku Maja Kleczewska otrzymała na Biennale w Wenecji Srebrnego Lwa za -jak uzasadnili organizatorzy - "innowacje w teatrze". Na festiwalu pokazała spektakl "Wściekłość" ze stołecznego Teatru Powszechnego.

0 Otchłań. To tytuł spektaklu, który pojawi się na łódzkim afiszu 6 kwietnia. Przeniesiemy się w odległą przyszłość i świat wirtualny. Polską prapremierę "Otchłani" Jennifer Haley w Teatrze im. Jaracza przygotowuje Mariusz Grzegorzek. Poprzednie przedstawienie rektora Łódzkiej Filmówki "Czarownice z Salem", przyjęte entuzjastycznie, zdobyło większość nagród teatralnych w Łodzi.

P Polski w Poznaniu - teatr z tradycjami, którego kolejni dyrektorzy siedzą w tym samym pokoju od 1875 r. Jeden z nich zapisał się szczególnie w historii sceny, o czym świadczy trwająca do dziś legenda. Podobno Wilam Horzyca, po odwołaniu z funkcji dyrektora Teatru Polskiego w 1951 r., rzucił klątwę na miasto i prowadzoną scenę. Czy klątwa ciągle wisi nad teatrem? Poznaniacy twierdzą, że nie, miała utrzymać się przez 50 lat. Dziś to jedna z najciekawszych scen w Polsce, o której głośno przy okazji kolejnych premier. W tym sezonie pracowali tu m.in. Monika Strzępka i Paweł Demirski ("K.") i Ewelina Marciniak ("Odys"). Najbliższą premierę - 4 maja - przygotowuje Jan Klata. Będzie to "Wielki Fryderyk" według Adolfa Nowaczyńskiego.

R R@Port - Festiwal Polskich Sztuk Współczesnych w Gdyni. Jeden z najważniejszych festiwali teatralnych w Polsce, przegląd spektakli, które powstały w poprzednim roku na podstawie nowych polskich tekstów. Dyrektorem programowym R@Portu jest krytyk teatralny i redaktor naczelny pisma "Dialog" Jacek Sieradzki. Tegoroczna, trzynasta edycja odbędzie się od 13 do 20 maja. Program poznamy 11 kwietnia.

S Smartfon - urządzenie, które podczas spektaklu powinno być wyłączone, ale mimo tej zasady bywa przez widzów używane, np. do sprawdzenia, czy to, co na scenie, zgadza się z opisem sztuki w Wikipedii, do SMS-owe-go usprawiedliwienia nieobecności na kolacji czy do oglądania w czasie spektaklu... meczu piłki nożnej (wydarzenia autentyczne).

T Teatr w kinie - wydawałoby się, że do teatru przyciąga widzów możliwość oglądania sztuki bezpośrednio, w odległości kilku metrów od aktorów. Tymczasem ogromną popularnością cieszą się kinowe transmisje spektakli, które są pozbawione tego aspektu. Ich zaletą są za to aktorskie gwiazdy z całego świata jak Gillian Anderson, Benedict Cumberbatch czy Daniel Radcliffe i różnorodny repertuar.

U "Ułani" w Teatrze Narodowym. Jedna z najlepiej przyjętych premier teatralnych ostatnich tygodni. Napisana w latach 70. "komedia serio" Jarosława Marka Rymkiewicza w pomysłowej inscenizacji Piotra Cieplaka i w mistrzowskim wykonaniu m.in. Jerzego Radziwiłowicza, Anny Seniuk i Dominiki Kluźniak. Widzowie zachwyceni są Muzeum Wszech-Ulaństwa Polskiego stworzonym na scenie przy Wierzbowej przez scenografa Andrzeja Witkowskiego, a w przerwie niemałą atrakcją okazuje się bigos (w cenie biletu).

VR w teatrze - wirtualna rzeczywistość wkrada się do teatru nie po to, żeby podważyć teatralną sztukę, ale by dać widzom doświadczenia, których w realnej rzeczywistości nie mogą doznać. Z takim założeniem powstał "G.E.N VR" - spektakl w reżyserii Grzegorza Jarzyny, który został poddany rejestracji 360, dzięki czemu widz ma wrażenie, jakby był w centrum sceny. Przedstawienie miało premierę na Międzynarodowych Spotkaniach Sztuk Performatywnych TPAM 2018 w Jokohamie.

W Wałbrzych - zanim poszukiwacze bogactwa zaczęli szukać w Wałbrzychu złotego pociągu, teatromani szukali tam artystycznych doznań. Teatr Dramatyczny im. Jerzego Szaniawskiego to scena, która zwraca uwagę eksperymentami i przewrotnym spojrzeniem na klasyków. Najnowsza premiera to kolejna po rockowym, muzycznym spektaklu Anety Groszyńskiej o Zapolskiej próba zmierzenia się z literacką ikoną, tym razem jest to "Sienkiewicz Superstar".

Z Zaangażowanie - żyjemy w niespokojnym czasie, czego teatr nie boi się pokazywać na scenie. Ale spektakle dotyczące bieżących problemów politycznych i społecznych to nie wszystko; aktorzy, reżyserzy aktywnie angażują się w debatę publiczną. Krystyna Janda wezwała kobiety do wzięcia udziału w "czarnym proteście", w obronie sądów, zasad demokracji stawali m.in. Magdalena Cielecka, Maja Ostaszewska, Maciej Stuhr i Jacek Poniedziałek. Pewnie spotkamy ich też dziś, na protestach w Czarny Piątek.