Wybór
Krawędź normalnej bojowej barykady bywa zazwyczaj bardzo wąska. Utrzymać się na niej przez dłuższy czas jest niewygodnie, a i niebezpiecznie, ponieważ można być wziętym w dwa ognie. Stąd też konieczność dokonania szybkiego wyboru i opowiedzenia się po tej, czy po tamtej stronie.
Natomiast krawędź barykady potraktowanej jako przenośnia, a oznaczającej linię, dzielącą dwie ideologie, czy dwa światy, jest bardziej szeroka i wygodna. Zmieści się na niej ogromna ilość "neutralnych", którzy - w imię zasady "byle nasza wieś spokojna" - nie mają zamiaru zaangażować się w niebezpiecznej często walce.
A jednak jest rzeczą słuszną i męską dokonać "wyboru dojrzałego i świadomego jak wyrok", określić swoje miejsce na tym świecie i nie czekać z założonymi rękami, aż inni wykonają za nas robotę - oto założenia nowej sztuki Jana Pawła Gawlika "Wybór", których zasadniczy sens wykazał i autor na tle dziejów skromnego nauczyciela ludowego Adama Majerskiego.
Trzeba pochwalić Gawlika za odwagę, z jaką - ażeby zaostrzyć wymowę swoich założeń - umiejscowił akcję sztuki w czasie dla nas bardzo twardym i trudnym. Jej pierwsza część rozgrywa się w ostatnich latach minionej wojny, tak tragicznej dla naszej młodzieży, która, wykrwawiając się za wolność ojczyzny, nie zawsze była w stanie dokonać właściwego wyboru, pod jakim ma walczyć sztandarem. Natomiast z częścią drugą sztuki wkraczamy w pierwsze lata powojenne - w okres wewnętrznych tarć i politycznego roznamiętnienia.
W ten wir dramatycznych często walk i przemian rzuca Gawlik swego bohatera i każe mu (jak nurkowi kosztowną perłę) odnaleźć istotną prawdę i dokonać właściwego wyboru: z kim maszerować dalej?
Adam Majewski kocha wprawdzie ponad wszystko swoją szkołę, niemniej nie chce stać na marginesie wydarzeń i przemian ogólnych. Inspirowany z jednej strony przez "Pułkownika", z drugiej przez "Gościa" i "Majora" wypośrodkować chce prawdę. Szuka jej z rozpaczliwym uporem. Wysłuchując racji obu stron, pragnie być przekonany bez reszty.
Gawlik, unikając schematu, nie pokazuje nam wprawdzie na scenie ostatecznego wyboru Majewskiego, niemniej dorozumiewamy się, która z tych racji zadecydowała, skoro bohatera sztuki spotykamy w finale wśród tych, którzy - sprawiedliwie ocenieni za swoją pracę - budują nową rzeczywistość Polski Ludowej.
Autor pokazuje pewne prawdy poprzez konkretne fakty, darujemy mu więc, że tu i tam słyszeć się daje w jego sztuce szelest publicystyki, że zmasował za dużo problemów, nie wyczerpawszy ich. Zbyt często posługuje się też chwytem "retrospekcja w retrospekcji". Niemniej zarzut ten nie będzie zasadniczy przy stwierdzeniu, że całość "Wyboru" - obok istotnie interesującej, aktualnej problematyki - ma dużo dynamiki i pasji dramatycznej.
Reżyser Tadeusz Minc dał spektaklowi zwartość dramatyczną i zręcznie wkomponował sceny retrospekcyjne. Dobrze też rozbudował akt trzeci, kolorytem swoim odbiegający od poprzednich Uproszczona, funkcjonalna scenografia Henri Poulaina pozwala rozgrywać akcję sztuki na paru płaszczyznach.
Zasadnicza dla założeń sztuki postać nauczyciela Adama jest niezwykle trudna do zinterpretowania. Jan Zdrojewski bardzo karygodnie oddał jego rozterki, szlachetny upór, bezkompromisowe szukanie prawdy i wierność dla samego siebie. Był jednak - chwilami - zbyt nerwowy (a może zbyt histeryczny?) w swoich zrywach; załamaniach i protestach.
Ludwik Benoit jako Major; a Bogusław Sochnacki jako porucznik Wierzba dali znakomicie skontrastowane typy dwóch oficerów Polski Ludowej. Przekonywające były wypowiedzi Zygmunta Malawskiego (sekretarz). Bolesław Nowak (Ksiądz) i Wanda Chwiałkowska (Dziewczyna), Zbigniew Józefowicz (Obersturmfuehrer), Wojciech Pilarski (Gość) stworzyli galerię bardzo różnorodnych typów i figur. Dużo humoru wnieśli wszyscy artyści w scenie konferencji nauczycielskiej itd.
W sumie dobry start Teatru Nowego; który nowy sezon teatralny rozpoczął od wystawienia wartościowej, współczesnej polskiej sztuki o niezwykle interesującej- a aktualnej problematyce społecznej.
