Artykuły

Siedem polskich spektakli walczy w Lublinie o Złote Kieszenie podczas II edycji Festiwalu Scenografii i Kostiumów "Scena w Budowie". Uroczysta gala wręczenia nagród odbędzie się w sobotę, 21 kwietnia, dzień później w koncercie finałowym wystąpi izraelska piosenkarka Jaśmin Levy.

Jak podkreślają organizatorzy, "Scena w Budowie" otwiera przed widzem przestrzenie teatru i kulisy kreacji. Festiwal ma uświadamiać, że scenografia i kostiumy nie są ozdobą i tłem do gry aktorskiej, nie powstają też w oderwaniu od tekstu czy treści spektaklu. Scenograf i kostiumograf tworzą spektakl.

- Do tej pory spektakl zdobywał widownię poprzez reżysera, swój tytuł lub też wyjątkową aktorską grę. Warto tę sytuację poszerzyć i zwrócić uwagę na rolę scenografów. Mają oni niezwykły wpływ na to, co dzieje się w każdym przedstawieniu - tłumaczy Leszek Mądzik, pomysłodawca i dyrektor artystyczny festiwalu. To także przewodniczący Rady Programowej, która czuwa nad merytoryką programu. W jej skład wchodzą także: Ewa Braun, Lech Majewski i Janusz Kapusta i Boris Kudlićka. - Myślę, że to festiwal istotny dla twórców. Przede wszystkim scenografia jest częścią dramaturgii spektaklu i tak należy o niej myśleć. Dziś to bardzo szerokie pojęcie, które wykracza poza gatunkowe granice. Scenografowie przestali być tylko dekoratorami odpowiedzialnymi za stylizację przestrzeni. Dziś powstaje szeroka platforma do rozmowy np. o tym, czym jest obraz, czym jest metafora i przestrzeń - wyjaśnia Kudlićka.

Wizja świata wynaturzonego przez wojnę

W części konkursowej znalazło się w sumie siedem spektakli. Są to: "Wesele" Jana Klaty i "Triumf woli" Moniki Strzępki (oba z Teatru Starego w Krakowie), "Idiota" Pawła Miśkiewicza (Teatr Narodowy w Warszawie), "Do dna" Ewy Kaim (Teatr AST w Krakowie), "Robert Robur" i "Chłopi" Krzysztofa Garbaczewskiego (pierwszy z TR, drugi z Teatru Powszechnego w Warszawie) oraz "Malowany ptak" Mai Kleczewskiej (Teatr Żydowski w Warszawie i Teatr Polski w Poznaniu). Wszystkie powalczą o nagrody: Złotą Kieszeń - grand prix - przyznawaną wyłącznie na jednomyślną decyzję jury (jedynie w przypadku, gdy reżyser danego spektaklu pełni również funkcje scenografa i twórcy kostiumów, dbając tym samym o unikalny i spójny wymiar prezentowanego dzieła) w wysokości 10 tys. zł oraz nagrody w dwóch kategoriach: Złota Kieszeń dla najlepszej scenografii w wysokości 7,5 tys. zł, Złota Kieszeń dla najlepszego kostiumu w wysokości 7,5 tys. zł. Łączna pula nagród w konkursie wyniesie 25 tys. zł.

Dwa z nominowanych do nagród przedstawień zaproszono do Centrum Spotkania Kultur. W lutym widzowie zobaczyli "Malowanego ptaka" w reżyserii Mai Kleczewskiej i dramaturga Łukasza Chotkowskiego. Twórcy zestawili fragmenty głośnej książki Jerzego Kosińskiego, która prezentuje wizję świata wynaturzonego przez wojnę z materiałami dokumentalnymi oraz tekstami m.in. Jana Tomasza Grossa, Jana Błońskiego, Anny Bikont i Joanny Siedleckiej. Sięgnęli też do książki wydanej przez Fundację Shalom "Dzieci Żydowskie Oskarżają".

Odsłonięcie polskiej mentalności

Drugim przedstawieniem byli w marcu "Chłopi" Krzysztofa Garbaczewskiego. To zrealizowany z rozmachem i groteskowym humorem spektakl z pogranicza science fiction i wyprawy do skansenu. Garbaczewski mówi o chłopskim dziedzictwie, zarazem bliskim i egzotycznym. Kreśli przy rym ponury i aktualny obraz archaicznej wspólnoty. - To naprawdę nietypowy spektakl. Nie codziennie w końcu jest okazja, by publiczność mogła wejść na scenę i z takiej perspektywy śledziła akcję - rekomendowała Barbara Żarinow, koordynatorka festiwalu.

Wyboru nominowanych sztuk dokonali teatralni recenzenci: Aneta Kyzioł, współpracowniczka "Polityki", Jacek Cieślak z "Rzeczpospolitej", Jacek Kopciński, dyrektor naczelny miesięcznika "Teatr", Dariusz Kosiński, dyrektor Instytutu Teatralnego, Łukasz Maciejewski, autor książki o Krystianie Lupie oraz bloger Mike Urbaniak.

Program "Sceny w Budowie" uzupełniają m.in. "Księgi Jakubowe" Olgi Tokarczuk w reżyserii Eweliny Marciniak, czyli ubiegłoroczny laureat grand prix Złota Kieszeń za scenografię i kostiumy.

Tokarczuk uzupełnia "Księgami Jakubowymi" białe plamy historii Polski, portretując dzieje podolskich Żydów w XVIII wieku, w duchu dalekim od Sienkiewiczowskiej "Trylogii". Skupia się na postaci Jakuba Lejbowicza - samozwańczego mesjasza i jego heretyckiej sekty, a także ludzi ją zwalczających. - Olga zadaje pytanie o to, co i jak chcemy pamiętać. Wydaje mi się, że Rzeczpospolita Obojga Narodów, którą prezentuje, to nie jest bezpieczna przystań, to nie jest miejsce, gdzie inne narody i religie mogą się czuć swobodnie, a przede wszystkim godnie. Pierwszy raz pracuję nad książką, która pochłania mnie bez reszty - mówi reżyserka Ewelina Marciniak.

"Dobrze znać swoje korzenie"

Gala wręczenia nagród odbędzie się 21 kwietnia. Przyzna je jury w składzie: Dominika Łarionow, Marcin Mroszczak, Małgorzata Szczęśniak i Elżbieta Wernio. Dzień później w koncercie finałowym zaśpiewa izraelska piosenkarka Jaśmin Levy. Zafascynowana ladino - dialektem, którym posługiwali się Żydzi sefardyjscy po wygnaniu z Hiszpanii w XV w, od lat jest jedną z ciekawszych wokalistek world musie. Artystka urodziła się w Jerozolimie. Miłość do muzyki i szacunek do tradycji wyniosła z domu. - Myślę, że powinniśmy wiedzieć, skąd pochodzimy. To dobrze znać swoje korzenie i o nich pamiętać. To nie jest tylko dziedzictwo, to nasza krew. Życie, historia. Każdy powinien znać swoje korzenie. Musimy też pamiętać o historii nie po to by karać, nie po, to by być złym, ale by nie powtarzać błędów - tłumaczyła w jednym z wywiadów. Debiutowała czternaście lat temu albumem "Romance & Yasmin", do tej pory nagrała sześć płyt, w tym wydaną przed rokiem płytę "Rak Od Layla Echad".

***

"Scena w budowie". Od wielkiej mody i upadku Ikara po Szuflandię

Lubelski Festiwal Scenografii i Kostiumów "Scena w Budowie" to także wystawy. Uczestnicy zobaczą m.in. najciekawsze kostiumy ze zbiorów Teatru Wielkiego Opery Narodowej, najlepsze prace studentów Polskich Akademii Sztuk Pięknych z Łodzi, Krakowa, Gdańska, Wrocławia i Warszawy oraz elementy scenografii do filmu "Kingsajz".

Kingsajz,

20 kwietnia - 13 maja, cały budynek

Czy ktoś pamięta Szuflandię - krainę zamieszkaną przez krasnoludki, które za sprawą sekretnego eliksiru mogły powiększyć się do rozmiarów człowieka i przenieść się do świata rozkoszy, wolności i konsumpcji? Jeśli nie, to pomysłodawcy wystawy pomogą odświeżyć nieco pamięć albo zapoznać się z rym miejscem za sprawą rekwizytów, które zostały stworzone specjalnie na potrzeby filmu. Wystawa rekwizytów z komedii "Kingsajz" będzie rozlokowana w całym budynku.

Film Juliusza Machulskiego to pełna humoru i erotyki komedia fantasy, pokazująca w krzywym zwierciadle system komunistyczny, do dziś jest jednym z najbardziej kultowych polskich filmów. Na potrzeby filmu powstało w sumie ponad 200 makrorekwizytów, w tym m.in. trzymetrowa szpilka czy sztućce w skali 20:1, a także imbryk, z którego wygląda Kilkujadek, grany przez Jerzego Stuhra, ogromny telefon czy latarka. Wystawę będzie można oglądać od 20 kwietnia do 13 maja. Eksponaty pochodzą ze zbiorów Muzeum Kinematografii w Łodzi. Ekspozycji rekwizytów towarzyszy wystawa fotosów z filmu, autorstwa Jerzego Kośnika i Eugeniusza Gawrysiaka, pochodzących ze Studia Filmowego Kadr i Filmoteki Narodowej - Instytutu Audiowizualnego.

W piątek 27 kwietnia o godz. 18 zaplanowano też pokaz komedii "Kingsajz". Wstęp na wszystkie wydarzenia jest wolny. Wejściówki na film dostępne są w kasie CSK.

Opera Fashion,

21 kwietnia - 30 czerwca, Galeria Wystaw Czasowych (-1. +1)

Artystyczne kreacje, modystyczne rękodzieła, szykowne obuwie. Kostiumy, kapelusze, koturny. Wielka moda i wysokie krawiectwo. Największe tytuły operowe i najgłośniejsze nazwiska projektantów oraz kostiumogra-fów, których unikatowe dzieła sztuki krawieckiej od lat olśniewają widzów spektakli w repertuarze Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie. Kuratorski wybór najefektowniejszych eksponatów z trzech flagowych wystaw modowych Galerii Opera: "Opera Haute Couture" (2014-15), "Opera od stóp do stóp" (2016), "Cały teatr na naszej głowie" (2017). Oszałamiające zmysłowością materiały, fascynujące kroje, bogactwo wzornictwa i detali - podróż przez świat mody inspirującej najznakomitszych reżyserów teatralnych w specjalnie zaaranżowanej przestrzeni wystawienniczej Centrum Spotkania Kultur w Lublinie. Prezentowane na wystawie eksponaty pochodzą z kolekcji Muzeum Teatralnego oraz Galerii Opera Teatru Wielkiego - Opery Narodowej w Warszawie.

Upadek Ikara,

21 kwietnia -13 maja, Duża Kieszeń Sceny, Mała Kieszeń Sceny

Wystawa najlepszych prac studentów Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Krakowie, Łodzi, Gdańsku, Wrocławiu oraz Uniwersytetu Artystycznego w Poznaniu. Studenci wykonają projekty kostiumów i scenografii, inspirowane mitologicznym motywem upadku Ikara.

Opera Fashion

CYKL WARSZTATÓW TWORZENIA MASEK

w oparciu o przedstawienie teatru ilustracji Kamishibai

Warsztaty nawiązują do idei teatru Kamishibai, który wywodzi się z japońskiej sztuki głośnego czytania i opowiadania. Technika ta wykorzystuje kartonowe plansze z ilustracjami oraz drewnianą skrzynię, która przypomina teatr marionetkowy - parawan. Stanowi to nie tylko zapoznanie z odmienną kulturą, ale także nową formę teatru marionetkowego, obrazkowego. Opowiadana historia jest spektaklem obrazkowym, stanowiąc jednocześnie podstawę do dyskusji nad przedstawianą historią; jest też formą wyrazu artystycznego. Ilustracje opowiadają historie, a każda plansza przedstawia kolejny fragment opowieści.

Spotkania będą prowadzone w 10-osobowych grupach dzieci, z pomocą ich rodziców. Podczas warsztatów uczestnicy będą wykonywali maski, lalki i pióropusze nawiązujące do omawianych wcześniej bajek. W tym celu zostaną wykorzystane różnego rodzaju materiały - od bibuły, szmatek i papieru, przez koraliki i cekiny, po wielobarwne pióra. Spotkania mają na celu pokazanie dzieciom innej formy teatru poprzez zabawę i tworzenie ciekawych form plastycznych i użytkowych. Zajęcia zostaną uzupełnione o dyskusję dotyczącą funkcji masek w życiu i twórczości człowieka.

Warsztaty poprowadzi Kalina Patek. Magister animacji kultury, na co dzień pracownica Regionalnego Centrum Animacji Kultury w Zielonej Górze, zajmuje się edukacją kulturową. Propagatorka teatru ilustracji Kamishibai w Lubuskiem. Po pracy prowadzi projekt "Bajeczki ze skrzyneczki", z którym odwiedza dzieci, młodzież i dorosłych w przedszkolach, szkołach, ośrodkach kultury, bibliotekach, świetlicach i muzeach, fundacjach i stowarzyszeniach, a także w Lubuskim Teatrze.

Warsztat I dla dzieci 3-5 lat wraz z rodzicami, 21 kwietnia, godz. 10-12

Opowiadana bajka aborygeńska "O gąsienicy, która zamieniła się w motyla oraz o tym, dlaczego ptaki wiją gniazda" jest punktem wyjścia do tworzenia masek. W trakcie warsztatu powstaną maski aborygeńskie z grubszego papieru w aborygeńskie kropki. Uzupełnieniem będzie rozmowa z dziećmi o tym, dlaczego rdzenni mieszkańcy Australii malowali kropkami także swoje ciało, pojawi się nawiązanie do bajki - dlaczego Dobry Duch Barabaj malował zwierzęta na różne kolory (np. dlatego, żeby mogły się schronić i być niewidoczne, czyli ich skóra również stanowi pewnego rodzaju maskę) oraz o tym, jaką funkcję pełni maska w życiu codziennym człowieka - nie tylko, w przedstawieniu, na scenie, w filmie...

Warsztat II dla dzieci 6-8 lat wraz z rodzicami, 21 kwietnia, godz. 12.30-14.30

Na podstawie bajki indiańskiej "0 orle, który myślał, że jest kogutem". Warsztat tworzenia pióropuszy i masek z elementami charakterystycznymi dla Indian Ameryki Północnej połączony z rozmową o tym, dlaczego Indianie używali pióropuszy i czy nosili maski, a także nawiązanie do morału bajki i rozmowa o tym, czy jeśli wżyciu robimy to, czego nie chcemy i jesteśmy tym, kim nie chcemy być, to czy tym samym nosimy maskę? Warsztaty będą traktować o tym, jaką funkcję pełni maska wżyciu codziennym człowieka.

Warsztat III dla dzieci 9-12 lat wraz z rodzicami, 21 kwietnia, godz. 15-17

Spotkanie prowadzone w odniesieniu do bajki indonezyjskiej "Mahameru i olbrzym z wyspy wulkanów". Podczas zajęć tworzone będą maski-lalki teatru cieni, który jest charakterystycznym teatrem azjatyckim, m.in. indonezyjskim. Rozmowa o tym, jakie emocje może pokazywać maska, nawiązanie do emocji bohaterów bajki, do tego, jak postrzegamy słowo "maska" w życiu codziennym, a jak na scenie czy w filmie. Warsztaty stanowić będą próbę stworzenia papierowych masek teatru cieni oraz pokazu mechanizmu, tzn. wyświetlenie postaci-masek na ścianie lub w teatrze Kamishibai.

Miejsce warsztatów:

Mediateka OKO (poziom 0). Bilety w cenie 10 zł (rodzice nie płacą)

***

Kontaktować się z widzem bez słów

- Scenografia bardzo często jest aktywna, oddziałująca na widza i wpływająca na to, jak odbiera spektakl. Nadszedł w końcu odpowiedni moment, by znaleźć dla niej miejsce - Leszek Mądzik, pomysłodawca "Sceny w Budowie" przedstawia ideę festiwalu oraz wyjaśnia, dlaczego jest on ważny dla artystów:

- Od początku pracy w teatrze pragnąłem skontaktować się z widzem bez słów. Plastyka w spektaklu potrafi zasadniczo przybliżyć myśl dramatu. Polski teatr żywi się obrazem. Doświadczenie takich twórców jak Tadeusz Kantor, Józef Szajna czy Jerzy Grzegorzewski jest obecne we współczesnym teatrze. Pragnąłem, by znalazło się miejsce do konfrontacji różnych kierunków myślenia i wrażliwości. CSK w Lublinie wzięło pod swoje skrzydła coroczną edycję tę nie zawsze docenianą część spektaklu, a integralnie z nią związaną.

Obraz w teatrze to integralna część spektaklu. To, co zobaczone, zawsze wyzwala emocje i zdobywa widza. Świat przedstawiony przez scenografa i kostiumologa potrzebował konfrontacji nie tylko z widzem, ale także z tym, jak czytają scenariusz, reżysera w tej wspólnej symbiozie. Potrzebne było miejsce do tych spotkań. Centrum Spotkania Kultur stworzyło taką szansę dla tych artystów, którzy wierzą w siłę obrazu.

Warto uczestniczyć w festiwalu, bo jest to spotkanie z teatrem, który wzbogaca przeżycia widza w ten uwodzący nas środek, który obok reżysera, muzyki potwierdza przekonanie, że to co zobaczone, dostrzeżone, jest ważne. To uczestnictwo to także wiedza, jak różnorodny jest język plastyki dzisiaj. Jak współczesna technika ma wpływ na myślenie artysty, jakim jest scenograf i projektant kostiumów.

Festiwal skierowany jest też do młodych artystów. To oni tworzyć będą pojęcie polskiej scenografii, tak silne w poprzednich okresach. Język tych twórców jest odważny, czasem ryzykowny. Żywi się silnie współczesnością, ale dzięki temu mamy obraz zróżnicowanych postaw, koncepcji i wizji. Obecność studentów scenografii szkół artystycznych owocuje nie tylko konfrontacją, ale jest testem na przyszłość teatru żywiącego się plastyką.

DYREKTOR ARTYSTYCZNY FESTIWALU

Leszek Mądzik

Scenograf i reżyser teatralny, malarz, fotograf, profesor sztuk plastycznych. W 1969 r. założył Scenę Plastyczna. KUL, gdzie zaczął wystawiać przedstawienia. W inscenizacjach Mądzika dominuje ruch, obraz, a nadrzędną rolę pełni światło. Jego interpretacjom towarzyszy także warstwa dźwiękowa, nie ma natomiast słowa. Sztuki przedstawiane na deskach Sceny Plastycznej KUL prezentują filozoficzną refleksję o życiu i przemijaniu.

RADA PROGRAMOWA

Ewa Braun

Scenografka i dekoratorka wnętrz. Laureatka Oscara za dekorację do filmu "Lista Schindlera" w reżyserii Stevena Spielberga. Członkini przyznającej Oscary Amerykańskiej Akademii Filmowej w Los Angeles. Nagrodzona Brązowymi Lwami za film "Cudowne dziecko" na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdańsku. Pracowała przy realizacji około 60 filmów fabularnych i wieloodcinkowych filmów telewizyjnych w charakterze kostiumologa, dekoratora wnętrz, scenografa.

Boris Kudlićka

Scenograf teatralny i filmowy. Jego debiut to scenografia do dzieła Oskara Nedbala "Od bajki do bajki". Od 1995 r. pracuje w Warszawie. Początkowo był współpracownikiem Andrzeja Kreutza Majewskiego w Teatrze Wielkim - Operze Narodowej w Warszawie. W trakcie swojej kariery miał okazję regularnie współpracować z uznanymi europejskimi reżyserami, a w szczególności z Mariuszem Trelińskim czy Keithem Warnerem, z którymi wystawił kilka operowych arcydzieł, takich jak "Madame Butterfly", "King Roger" czy "Otello".