Artykuły

19 czerwca, w ramach Festiwalu Malta, w Collegium Maius UAM, odbędzie się konferencja o kolektywach, organizowana przez Zakład Teatru Instytutu Teatru i Sztuki Mediów WFPiK UAM w Poznaniu. Wśród gości: Jan Lauwers, Justyna Sobczyk, Anna Smolar i Michał Borczuch.

Jan Lauwers w próbach nazwania środowiska pracy swojego zespołu wymyślił termin "Needlapb" - miał on ujmować "potrzebę [stworzenia] laboratorium (ang. need lab), czyli chęć eksperymentowania i przekraczania granic łączącą się z potrzebą intymności i opieki (ang. lap)" [Nie widzę piękna..., s. 23], co było uściśleniem, po latach pracy, pierwotnego zawołania, które dało nazwę teatrowi: potrzebuję towarzystwa! Wielu krytyków i obserwatorów Needcompany pisało o tym, że współpracownicy Lauwersa dobierani są przezeń starannie i emocjonalnie, co wcale się nie wyklucza, ponieważ reżyser "musi ich pokochać", żeby móc razem z nimi tworzyć. Needcompany określany jest czasem jako modelowy zespół "kolektywny", tymczasem jednak w przywołanych opisach widać wyraźną strukturę - lidera i resztę. "Kolektyw" jednak w tym przypadku odnosi się nie tyle do struktury zespołu (skądinąd próbę uprawiania sztuki "bez lidera" Lauwers przeszedł już wcześniej i uznał ten etap za podobny do gry "dzieciaków tworzących grupę rockową"), ile do sposobu pracy, ponieważ Lauwers po pierwsze: konsekwentnie zaprasza artystów z różnych obszarów sztuki, a po drugie: działa dzięki systemowi grantów. Te dwa aspekty - różnorodność kompetencji twórców pracujących wspólnie oraz pozainstytucjonalne usytuowanie zespołu - wydały nam się interesującymi punktami wyjścia dla dyskusji o współczesnych kolektywach twórczych.

Chcielibyśmy więc zaprosić do namysłu nad kwestiami "kolektywności" w teatrze, działaniach artystycznych i badawczych. Słownikowo termin "kolektyw" występuje jako synonim "zespołu", ale nawet intuicyjnie czujemy, że to nie są te same gremia. Kolektyw - po latach zapomnienia - wrócił jako propozycja nowej organizacji, działającej na prawach innych niż zastane zasady instytucjonalne; może nawet wyrósł ze sprzeciwu wobec nich.

Polskie kolektywy teatralne, których historię i współczesność warto ponownie prześledzić, pod pewnymi względami są podobne, ale akurat wyróżnione wyżej dwa aspekty zasadniczo je od siebie różnią: stosunek do instytucjonalności jest zmienny (oczywiste dążenie do stałego finansowania, a więc - w naszych, polskich warunkach - ostateczna zgoda na instytucjonalizację), podobnie jak skład grup i tryb pracy (działanie w kolektywie jako jedyne, lub jako jedno z wielu zatrudnień). Równie ciekawa byłaby próba spojrzenia na kolektywy powstające w obrębie instytucji: czy rozsadzają je od środka proponując inny model działania, czy zdolne są przekształcić/wzbogacić dotychczasowy tryb pracy? Wreszcie niezwykle ważna wydaje się ocena efektów działań kolektywów - zarówno w teatrze, jak i innych środowiskach artystycznych bądź badawczych - co wiąże się z pytaniem o potrzebę zawiązywania takich grup: cel można bowiem lokować w "wytworze" (spektaklu), którego nie sposób zrealizować w innych warunkach, ale także w stworzeniu nowego, przyjaznego, bezpiecznego (może też: niehierarchicznego, równościowego?) środowiska pracy, które - uwalniając od rozmaitych zależności - daje jednocześnie energię i twórczą wolność, a także buduje inny rodzaj jednostkowej odpowiedzialności i zaangażowania.

***

PROGRAM KONFERENCJI

CZĘŚĆ PANELOWA

Panel 1 (godz. 9.30-11.00)

Jak to robią Flamandowie?

(panel w języku angielskim)

Goście: Joris Janssens (Kierownik działu badań i rozwoju / Kunstenpunt / Flanders Arts Institute), Jan Lauwers (reżyser, artysta wizualny / Needcompany), Lisaboa Houbrechts (reżyserka / Kuiperskaai)

Prowadzenie: dr Agata Siwiak (UAM), Katarzyna Tórz (programerka Malta Festival Poznań)

Panel 2: (godz. 11.30-13.00)

Jak to robią Polacy?

Goście: Justyna Sobczyk (pedagożka teatralna, reżyserka, współtwórczyni Teatru 21), Michał Borczuch (reżyser), Anna Smolar (reżyserka)

Prowadzenie: Stanisław Godlewski (UAM), dr Justyna Michalik (IS PAN)

Przerwa obiadowa (godz. 13.00-14.00)

CZĘŚĆ KONFERENCYJNA:

(godz. 14.00-17.45)

dr Piotr Morawski (UW): Kolektyw i instytucja. Państwowy Teatr Ziemi Mazowieckiej

dr Monika Kwaśniewska (UJ): Praca w kolektywie z perspektywy aktorów

Jakub Skrzywanek (AST): Możliwości pracy kolektywnej na uczelni artystycznej

prof. UAM dr hab. Agnieszka Jelewska i dr Michał Krawczak (UAM): Kolektywy badawczo-artystyczne a nowa humanistyka

dr Agata Siwiak (UAM): Kolektywy inkluzyjne - ziemia niczyja

Stanisław Godlewski (UAM), Zofia Smolarska (AT), Justyna Michalik (IS PAN), Małgorzata Jabłońska (UJ) międzyośrodkowy kolektyw badawczy: koncepcja i prowadzenie dyskusji podsumowującej w formule "stołu performatywnego": Kolektywy twórcze

***

Konferencja naukowa: Kolektywy teatralne, artystyczne i badawcze

Kiedy: 19 czerwca (wtorek), w ramach festiwalu Malta 2018, godz. 9.30 - 17.45.

Gdzie: Poznań, Collegium Maius, ul. Fredry 10, sala 119 (1 piętro)

Organizatorzy: Stanisław Godlewski, prof. UAM dr hab. Ewa Guderian-Czaplińska i dr Agata Siwiak z Zakładu Teatru (Instytut Teatru i Sztuki Mediów WFPiK UAM)

Instytucje: Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej UAM, Malta Festival