Budapeszt. Kreacja Nowickiego w "Niepochowanym"
Na Węgrzech mocno dyskutowany jest film Márty Mészaros "Niepochowany" opowiadający o bohaterze węgierskiego Października '56 Imre Nagyu. Wybitną kreację stworzył w nim Jan Nowicki. Film do polskich kin trafi wiosną
Czy po tylu latach Węgrzy wiedzą, kim tak naprawdę był Imre Nagy? Od razu przychodzi na myśl cytat z kultowego już filmu "Plac Moskwy" Ferenca Töröka, gdzie wśród dialogów maturzystów z 1989 r. pada zdanie "A kto to jest do cholery Imre Nagy?!". I pewnie dlatego Márta Mészaros film "Niepochowany" dedykuje młodym ludziom, przedstawia Imre Nagya jako człowieka, który wypowiedział posłuszeństwo Moskwie, polityka wiernego swoim przekonaniom. Ale przede wszystkim jako człowieka z krwi i kości, który wspomina swoje dzieciństwo, jest mocno związany ze swoją rodziną i nie chce umierać. W filmie wydarzenia historyczne są tłem, a na pierwszym planie ukazana jest tragedia człowieka. Sama reżyserka określa swój film nie jako dramat ideologiczny czy kronikę polityczną, ale jako dramat jednostki.
Okoliczności śmierci Imre Nagya są znane większości, natomiast fakty z jego życia, powody takiej, a nie innej postawy były dotychczas osnute tajemnicą. Márta Mészaros postanowiła przybliżyć jego osobę współczesnemu człowiekowi. Reżyserka zna dobrze jego córkę - Elżbietę, a samego Nagya pamięta z dzieciństwa. Z zamiarem nakręcenia filmu o tej niezwykle ważnej dla historii Europy Środkowej postaci nosiła się od dawna. Zbieranie materiałów trwało cztery lata, postać bohatera została zbudowana na podstawie autobiografii, listów, zeznań i filmów archiwalnych. W końcu, gdy film powstał, okazał się bardzo personalnym spojrzeniem autorki na osobę Nagya, jego rodziny, ale także tych, którzy stali po drugiej stronie.
Fabuła jest przeplatana zdjęciami archiwalnymi oddającymi atmosferę i wydarzenia z lat 1956-58, przybliżającymi również postać Jánosa Kádára, który objął władzę na Węgrzech po 1956 r., jego postawy i wprowadzonej przez niego tzw. miękkiej dyktatury. Film rozpoczyna córka Imre współcześnie wspominająca ojca, kończy się współcześnie przy mogile Imre Nagya. Jesteśmy świadkami ostatniego półtora roku życia Nagya, począwszy od końca rewolucji, internowania wraz z rodziną do Rumunii, w końcu uwięzienia i skazania na śmierć. Dramat uwięzienia premiera w celi bez okien oddany jest świetnie dzięki znakomitym zbliżeniom kamery autorstwa syna reżyserki Nyika Jancsó, ale przede wszystkim dynamicznej grze Jana Nowickiego - odtwórcy głównej roli, którą aktor zalicza do jednych z najważniejszych w swojej karierze.
Węgrzy początkowo krzywili się na decyzję obsadzenia w tak ważnej dla nich roli aktora innego niż węgierskiego. Twórcy filmu, z Nowickim na czele, wybór taki tłumaczą tym, że historia poszczególnych państw w naszym regionie silnie na siebie oddziaływała, a Imre Nogy jest postacią symboliczną dla całej Europy Środkowej. Pochlebne recenzje zbierają też Jan Frycz w roli oficera prowadzącego przesłuchanie Nagya, a także odtwarzający rolę sędziego Mácsai Pál.
Na zdjęciu: kadr z filmu.
