Artykuły

Hamlet jest jednym z niewielu bohaterów literackich żyjących niejako obok napisanego o nich dzieła. To imię. a także pierwsze słowa monologu "Być albo nie być" znaczą cos nawet dla ludzi, którzy nigdy dotąd Szekspira nie czytali.

Tragedie o młodym księciu Danii obejrzeliśmy przed kilku dniami w Toruniu, w reżyserii Jana Maciejowskiego i scenografii Zofii Wierchowicz - dwojga artystów. którzy już wcześniej dali się poznać jako wybitni interpretatorzy Szekspira, stosując do każdej realizacji kapitalne rozwiązanie formalno-stylistyczne. Po premierze "Ryszarda III" (znanego nam z FTPP i TV) nazwano ten sposób inscenizacji "maszyna do grania Szekspira".

Czwarta realizacja tego cyklu - toruński "Hamlet" frapuje nas przede wszystkich filozoficznym odczytaniem treści tego wieloznacznego dzieła, z którego można by wykroić przynajmniej trzy odrębne dramaty. Maciejowski wybrał z tego tragedię świadomości człowieka renesansu skazanego na własne siły. Jego bohaterowie nie spoglądają już w niebo nie oczekują już stamtąd żadnej pomocy Moment załamania się wiary u człowieka stał się punktem wyjścia tej inscenizacji

W toruńskim przedstawieniu nie ma kurtyny. Widz wchodzący na salę staje twarzą w twarz z ową "maszyną do grania". Po obydwu stronach sceny wznoszą się pionowe bryły z blachy - mury i ściany Elsynoru. Całą konstrukcję stanowią wielkie schody i górny podest przypominający rusztowanie.

Ta monumentalna scenografia została w przedstawieniu toruńskim ustawiona wprost na gołej ziemi. Na tym najniższym piętrze dramatu dzieją się tylko rzeczy prawdziwe, bądź zbliżone do prawdy. Tu rozpamiętuje swoje zbrodnie Król, tu przewraca się obłąkana Ofelia, na ziemi rozstrzyga większość swoich problemów Hamlet, tu wreszcie upadną w finale ciału wszystkich pomordowanych.

Przedstawienie kipi dynamiką zmiany sytuacji są błyskawiczne, zaskakują nieprzygotowanego widza, kute blachy murów uderzane rękami aktorów stwarzają co chwila nastrój niepokoju, paniki. Idealna funkcjonalność scenografii wpływa także na grę postaci ubranych w ciężkie szaty lub obcisłe spodnie i bluzy.

Nie ma w tej inscenizacji żadnych ładności i stylizacji. Hamlet skacze z podestu głową w piach, Król jednym kopnięciem zrzuca na dół swój tron, wszystko jest w nieustannym ruchu, okrutne, brutalne, ostre i nad wyraz współczesne.

Maciejowski sygnalizuje nam pewne problemy Krótkimi jak kadr filmowy, scenami - jak wtedy, gdy szpiedzy jednym szarpnięciem drzwi ukazują nam Króla i Gertrudę splecionych w namiętnych uścisku.

Nie ma w tym spektaklu rzeczy nieprawdopodobnych, nawet trudna scena z duchem rozwiązana została nadzwyczaj prosto - niemal w absolutnej ciemności ścigają się miedzy stopniami schodów dwie ręce. Trudno byłoby tu wymienić wszystkie znakomite pomysły i pointy, Jakimi nasycony jest toruński "Hamlet". Jest jednak wśród nich kilka, o których zapomnieć nie wolno -- sceny Hamleta z Ofelią, Królową oraz porywający finał i począwszy od świetnego pojedynku, poprzez śmierć Króla, któremu umierający już Hamlet zrywa płaszcz, aż do wejścia Fortynbrasa. Ostatnia scena spektaklu Jest gorzka i tragiczna - służalec Ozryk powtarza w niej to samo. co zrobił przed chwilą Hamlet.

Hamleta gra w toruńskim przedstawieniu MAREK BARGIEŁOWSKI i jest to postać prawdziwie szekspirowska. Nie ma w tej kreacji (bo tylko tak można tę rolę określić) momentu załamania, nie ma ani jednego fałszu, nutki zmęczenia głosu czy ciała. Bargiełowski nie boi się ostrych środków aktorskich - krzyku, gwałtownego ruchu i gestu.

Sekundują mu dzielnie inni aktorzy - TATIANA PAWŁOWSKA -mocna, oschła i ze sceny na scenę coraz bardziej dramatyczna Królowa, WITOLD TOKARSKI brutalny, prymitywny, gwałtowny Król oraz młodziutka TERESA MARCZEWSKA debiutująca rolą Ofelii, współczesnej dziewczyny, którą los wepchnął w tragiczną zasadzkę. Gorsi byli natomiast tym razem Poloniusz - CZESŁAW JAGIELSKI i Laertes - ANDRZEJ SALAWA.

Toruński "Hamlet" Jest przedstawieniem które trzeba koniecznie zobaczyć, jest to bowiem wydarzenie teatralne dużej miary.