Artykuły

Sześć lat temu w Parku Kolibki w Gdyni, a następnie na dziedzińcu Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego odbyły się prezentacje performansu Zorki Wollny "Ofelie. Ikonografia szaleństwa". Spektakl doczekał się niedawno zapisu w formie publikacji książkowej.

Sześć lat temu w Parku Kolibki w Gdyni, a następnie na dziedzińcu Gdańskiego Teatru Szekspirowskiego odbyły się prezentacje performansu Zorki Wolny "Ofelie. Ikonografia szaleństwa". Wybrane aktorki, które wcześniej grały rolę Ofelii w teatralnych inscenizacjach Szekspirowskiego "Hamleta", w projekcie Zorki Wollny, odtwarzały finałowy monolog szaleństwa tragicznej bohaterki dramatu.

Spektakl doczekał się niedawno zapisu w formie publikacji książkowej: "Zorka Wollny. Ofelie". W opracowaniu zamieszczono teksty rozmów przeprowadzonych w roku 2017 przez autorkę z dwunastoma aktorkami, które brały udział w jej scenicznym projekcie. Do tomu dołączono kilka esejów krytycznych, edycję ubogacono kilkudziesięcioma zdjęciami.

Bezprecedensowy performans prapremierę miał w roku 2012 w Muzeum Sztuki w Łodzi. Zwięzłej interpretacji tego artystycznego wydarzenia dokonała jedna z recenzentek spektaklu Anka Herbut pisząc: "Szekspirowska Ofelia została sama. Mężczyźni, którzy dotąd stanowili dla niej układ współrzędnych - odchodzą. Hamlet zwodzi ją i odtrąca. Ojciec ginie z ręki jej ukochanego. Brat wyjeżdża. Ofelia zostaje sama. U Zorki Woliny zostaje sama nie tylko w sensie metaforycznym czy emocjonalnym, ale też w sensie formalnym i fizycznym".

Ofelia Andrzeja Wajdy

Dwie spośród aktorek wybranych przez Zorkę Wollny do interpretacji postaci Ofelii miały za sobą przedstawienia "Hamleta" w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku. Pierwsze z przedstawień wyreżyserował w roku 1960 Andrzej Wajda. Do zagrania Ofelii twórca zaprosił Krystynę Łubieńską. Wybitna aktorka występuje na scenie bez przerwy od roku 1958 (warto nadmienić, że w minionym sezonie aktorka miała w teatrze osiem premier), powiedziała: "Dzięki Zorce Wollny miałam możliwość powrotu do emocji sprzed ponad pół wieku. Poza teatrem nie ma drugiego takiego miejsca, w którym kobieta może być w pełni kobietą".

Gdańskie drugie przedstawienie "Hamlet, książę Danii" zainscenizował w roku 1996 Krzysztof Nazar. Rolę Ofelii powierzył Marcie Kalmus-Jankowskiej, aktorce później znanej z serialu telewizyjnego "Na Wspólnej". Oprócz kreacji w Teatrze Wybrzeże, w postać Ofelii wcieliła się ona w spektaklu "H." w reżyserii Jana Klaty, wystawionym w hali 42A Stoczni Gdańskiej (2006).

Kontakt z publicznością

Iwona Bielska, Ofelia z krakowskiego Teatru im. Juliusza Słowackiego w reżyserii Jerzego Krasowskiego (1978) wypowiedziała swoje artystyczne credo: "Na scenie zawsze staram się być Iwoną Bielską. Kontakt z widownią nawiązuję jako Iwona Bielska w relacji z Ofelią. W Muzeum Sztuki w Łodzi sytuacja była dość specyficzna, bo publiczność stała tak blisko, że postanowiłam jej się poskarżyć na swój los. Spróbować opowiedzieć o momencie, w którym znajduję się jako aktorka grająca Ofelie i zobaczyć, czy to zostawia jakiś ślad. I był to chyba nie tylko element improwizacji, ale i desperacji".

Bożena Stryjkówna, gwiazda "Seksmisji", która grała Ofelię u Jana Machulskiego w stołecznym Teatrze Ochota (1985) westchnęła: "Wielka szkoda, że nie powtórzymy tego spektaklu".

Wizualizacja filmowa

Zorka Wollny, artystka wizualna, zajmuje się tematyką feministyczną i dekonstruuje patriarchalne kody zachowań. Na podstawie projektu "Ikonografia szaleństwa" powstał zrealizowany przez Małgorzatę Mazur i Grzegorza Marta film pod tym samym tytułem.

"Zorka Wollny. Ofelie", praca wydana nakładem Muzeum Sztuki w Łodzi oraz Wydawnictwa Naukowego Wydziału Malarstwa i Nowych Mediów Akademii Sztuki w Szczecinie, 2018