Warsztatu Teatralnego pokaz trzeci
Teatr Nowy "Zwiastowanie", napisał Paul Claudel, przekład Jarosława Iwaszkiewicza. Grano prolog, akt II sc. 3, akt III w reżyserii Erwina Axera. Dekoracje: Zenobiusz Strzelecki.
Istnieją dwie wersje tego dramatu idei poświęcenia. Pierwsza "La jeune fille Violaine" powstała w roku 1892 (polski przekład Romana Kołonieckiego "Młodość Violany", Biblioteka Dramatyczna Drogi Nr. 11) i grana była w paryskim teatrze "Vieux Colombier". W dziewiętnaście lat po tym Paul Claudel wydał drugą wersję tego dramatu i nazwał ją "L'annonce faite a Marie" ("Zwiastowanie" - przekład Jarosława Iwaszkiewicza). Akcja "Zwiastowania" została przeniesiona w średniowiecze - w średniowiecze, jak powiada autor, takie właśnie "jak sobie poeci średniowieczni wyobrażali Starożytność".
W pierwszej redakcji - Mary również odbiera siostrze swej, Violanie, narzeczonego. Violana opuszcza dom nie chowając w sercu nienawiści, a chrześcijańskie przebaczenie. Violana zostaje zamordowana przez siostrę, ale przed śmiercią, uświęcona cierpieniem, czyni cud - przywraca wzrok niewidomemu dziecku Mary.
"Zwiastowanie" jest wersją znacznie pogłębioną i poetycko piękniejszą. Życie Violany, miłość Violany, samotność Violany i cud Violany są już tutaj symbolem pięknym i wzruszającym. Kiedy trędowatej Violanie zrozpaczona Mara przynosi swe martwe dziecko i blaga "Zwróć mi je żywe!" - Violana odpowiada: "Ten tylko, który je wziął, może ci je oddać...". Biją dzwony kościelne zwiastujące Boże Narodzenie. Grają trąby: to król Francji udaje się do Rheims, by się koronować. Violana bierze na ręce żywe dziecię i oddaje siostrze swej Marze. Dziecię, które w tej chwili przyszło na świat z trędowatej Matki-Dziewicy.
Pisząc o pierwszym pokazie Warsztatu i o krzywdzie jaką kierownictwo Instytutu wyrządziło Erwinowi Axerowi, powierzając mu do reżyserii starą operę, wykonanie ról zaś powierzając aktorom niezawodowym - wspomniałem, że dopiero po obejrzeniu "Zwiastowania" w reżyserii Axera będzie można dać właściwą ocenę jego możliwości reżyserskich.
Nie należałoby się dziwić, gdyby ocena ta wypadła dla Axera źle, gdyż "Zwiastowanie" jest utworem bardzo trudnym i dla aktora i dla reżysera, a tym bardziej dla reżysera młodego, debiutującego. Istnieje w tym dramacie wiele niebezpieczeństw, a umiejętne ominięcie ich jest sprawdzianem poziomu kultury realizatora. Erwin Axer umiał nadać utworowi odpowiedni ton, nie dał się opanować efektownym łatwiznom i - jak to się mówi - utrzymał w cuglach całe przedstawienie.
Jest w "Zwiastowaniu" jeden moment (akt III), kiedy Violena i Mary milczą dłuższą chwilę, a tylko z bardzo daleka, daleka, słychać bicie dzwonów i głosy śpiewu. Moment ten jest tak długi, a śpiew i dzwony tak daleki, że na scenie powstaje luka. Sprawdziłem, jak jest w egzemplarzu. To Paul Claudel dał się uwieść wizji poetyckiej, nie licząc się z wymaganiami sceny. Pisze: "Pauza", po tym: "Cisza. Dzwony z oddali - prawie niesłyszalne".
Erwin Axer zrealizował fragment zgodnie z intencją autora i trzeba przyznać, że złudzenie dalekości osiągnął znakomicie.
Doskonale wykonanie aktorskie "Zwiastowania" uzupełniło triumf Erwina Axera.
Grali: pp. Zofia Mysłakowska (Violana), Józef Maliszewski (Piotr z Craon), Feliks Żukowski (Jakub Hury).
