Artykuły

Ankieta miesięcznika Teatr "Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 2018/2019". Opinie krytyków na temat minionego sezonu teatralnego.

W tym roku po raz pierwszy rozszerzamy naszą coroczną Ankietę o drugą część, dotyczącą teatru muzycznego, czyli operowego, musicalowego i wszelkiego innego, w którym muzyka stanowi najważniejszą wartość widowiska, a także teatru tańca, teatru lalek, który bywa teatrem dla dorosłych i nie zawsze mieści się w kategorii teatru dla dzieci i młodzieży, oraz tzw. offu, czyli teatrów pozainstytucjonalnych, tworzonych z potrzeby serca i na ogół za małe pieniądze, który doczekał się własnego przeglądu "The Best OFF" (Ogólnopolski Konkurs na Najlepszy Spektakl Teatru Niezależnego po raz pierwszy zaistniał w 2017 roku). Zaprosiliśmy do tej Ankiety krytyków, którzy specjalizują się w tych dziedzinach, rozrastających się obecnie w oddzielne kategorie, powtarzając jednak lub dołączając wypowiedzi krytyków z pierwszej części Ankiety, jeśli takie zgłosili, żeby skonfrontować stanowiska.

Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 2018/2019

cz. I

Oceniają:

Jacek Cieślak ("Teatr", "Rzeczpospolita")

Tomasz Domagała (domagalasiekultury.pl; selekcjoner konkursu "Klasyka Żywa")

Łukasz Drewniak (teatralny.pl)

Anna Jazgarska, Zbigniew Majchrowski (Pracownia Krytyki Artystycznej UG)

Jacek Kopciński ("Teatr", "Tygodnik Kulturalny" TVP Kultura; juror Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)

Jolanta Kowalska (stała współpracowniczka "Teatru")

Wiesław Kowalski (teatrdlawszystkich.eu)

Aneta Kyzioł ("Polityka")

Wojciech Majcherek (TVP Kultura)

Henryk Mazurkiewicz (teatralny.pl; selekcjoner Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)

Witold Mrozek ("Gazeta Wyborcza")

Jacek Sieradzki ("Dialog"; selekcjoner Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)

Przemysław Skrzydelski ("Sieci Prawdy", "Do Rzeczy")

Maciej Stroiński ("Przekrój")

Jacek Wakar (Polskie Radio, "Tygodnik Kulturalny" TVP Kultura)

Kalina Zalewska ("Teatr"; selekcjonerka konkursu "Klasyka Żywa")

Kategorie:

1. Najlepsze przedstawienie

2. Najlepszy teatr

3. Najlepsza nowa polska sztuka (ogłoszona drukiem lub wystawiona)

4. Najlepsza nowa sztuka obcojęzyczna (ogłoszona drukiem lub wystawiona)

5. Najlepsza reżyseria

6. Najlepsza rola kobieca

7. Najlepsza rola męska

8. Najlepsza rola epizodyczna

9. Najlepsza adaptacja teatralna (opracowanie tekstu)

10. Najlepsza scenografia

11. Najlepsza choreografia

12. Najlepsza muzyka

13. Najlepsze przedstawienie telewizyjne i/lub radiowe

14. Najciekawszy debiut

15. Najciekawsza książka o teatrze

16. Rozczarowanie sezonu

17. Skandal sezonu

Najlepsze przedstawienie

JACEK CIEŚLAK "BURZA" Williama Szekspira w reż. Pawła Miśkiewicza w T. Narodowym. Nieoczywista wypowiedź o erozji starych autorytetów w formie nawiązującej do najlepszych spektakli Jerzego Grzegorzewskiego. Niewiele przedstawień było porywających, dlatego kilka wydarzeń przesądzających o obliczu sezonu trzeba wymienić. To przede wszystkim "Cząstki kobiety" Kornéla Mundruczó, "Inni ludzie" Grzegorza Jarzyny, "Wojna polsko-ruska" Pawła Świątka i "Wałęsa w Kolonos" Bartka Szydłowskiego.

TOMASZ DOMAGAŁA "Cząstki kobiety" [na zdjęciu], reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa; "Trojanki", reż. Jan Klata, T. Wybrzeże; "Wyzwolenie", reż. Anna Augustynowicz, T. Polski w Warszawie; "Lwów nie oddamy", reż. Katarzyna Szyngiera, T. im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie; "Wałęsa w Kolonos", reż. Bartosz Szydłowski, Łaźnia Nowa w Krakowie; "Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną", reż. Paweł Świątek, T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; "Inni ludzie", reż. Grzegorz Jarzyna, TR Warszawa; "Blaszany bębenek", reż. Wojciech Kościelniak, T. Capitol we Wrocławiu.

ŁUKASZ DREWNIAK "Najmrodzki, czyli dawno temu w Gliwicach", reż. Michał Siegoczyński, T. Miejski w Gliwicach. "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa. "Panny z Wilka", reż. Agnieszka Glińska, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

NNA JAZGARSKA, ZBIGNIEW MAJCHROWSKI "Cząstki kobiety" w reż. Kornéla Mundruczó w TR Warszawa. A z końcówki ubiegłego sezonu: "Hańba" w reż. Marcina Wierzchowskiego w T. Ludowym w Krakowie, "Ślub" w reż. Eimuntasa Nekrošiusa w T. Narodowym w Warszawie.

JACEK KOPCIŃSKI "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa; "Najmrodzki, czyli dawno temu w Gliwicach", reż. Michał Siegoczyński, T. Miejski w Gliwicach.

JOLANTA KOWALSKA Eurypides, "Trojanki", reż. Jan Klata, T. Wybrzeże w Gdańsku; "Nic", reż. Krzysztof Garbaczewski, Narodowy Stary Teatr w Krakowie; Stanisław Wyspiański, "Wesele", reż. Anna Augustynowicz, T. Polski w Warszawie.

WIESŁAW KOWALSKI "Cząstki kobiety" w reż. Kornéla Mundruczó - TR Warszawa; "Trojanki" w reż. Jana Klaty - T. Wybrzeże w Gdańsku; "BURZA" Williama Szekspira w reż. Pawła Miśkiewicza - T. Narodowy w Warszawie.

ANETA KYZIOŁ "Mein Kampf", T. Powszechny w Warszawie; "Panny z Wilka", Narodowy Stary Teatr w Krakowie; "Hamlet", T. Polski w Poznaniu; "Rewolucja, której nie było", Teatr 21.

WOJCIECH MAJCHEREK "Cząstki kobiety" w reż. Kornéla Mundruczó, TR Warszawa.

HENRYK MAZURKIEWICZ "Wyzwolenia", reż. Piotr Cieplak, T. Modrzejewskiej w Legnicy; "Kwiat paproci", reż. Jakub Krofta, T. Słowackiego w Krakowie.

WITOLD MROZEK "Kowboje" Michała Buszewicza w reż. Anny Smolar, T. im. Juliusza Osterwy w Lublinie. Połączenie subtelnych gier z teatralnym medium, świetnego prowadzenia aktorów, ważnego i bardzo aktualnego tematu oraz "ekumenicznej" dostępności dla naprawdę zróżnicowanej widowni - Smolar potrafi zrobić to jak nikt inny. A zespół aktorski Osterwy pokazuje, że jest dziś jednym z najlepszych w Polsce.

JACEK SIERADZKI "Blaszany bębenek", T. Capitol, Wrocław; "Lwów nie oddamy", T. im. Wandy Siemaszkowej, Rzeszów; "Wyzwolenie", T. Polski, Warszawa; "Wyzwolenia", T. im. Heleny Modrzejewskiej, Legnica.

PRZEMYSŁAW SKRZYDELSKI "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa. "Płatonow", reż. Monika Strzępka, Akademia Teatralna w Warszawie. W obu przypadkach - samo życie i prawda na scenie, a to najtrudniej pokazać.

MACIEJ STROIŃSKI "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa.

JACEK WAKAR "Cząstki kobiety" Katy Wéber, reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa; "Blaszany bębenek" wg Güntera Grassa, reż. Wojciech Kościelniak, T. Muzyczny Capitol we Wrocławiu. Wyróżniam także spektakl z niezrozumiałych dla mnie względów niemal niezauważony - "Wyzwolenie" Stanisława Wyspiańskiego, reż. Anna Augustynowicz, T. Polski w Warszawie.

KALINA ZALEWSKA "Cząstki kobiety" Katy Wéber w reż. Kornéla Mundruczó, TR Warszawa (połączenie środków filmowych i teatralnych w taki sposób, że odsłaniają intymność bohaterów, granych zadziwiająco naturalnie); "Blaszany bębenek" Güntera Grassa w adaptacji i reż. Wojciecha Kościelniaka, T. Capitol we Wrocławiu (pastiszowy i ironiczny, nieprzewidywalny i błyskotliwy, opowiadany nowoczesnym językiem, ani grama musicalowej sztampy).

Najlepszy teatr

CIEŚLAK Najbardziej intrygujące premiery o wyrównanym poziomie dał TR Warszawa.

DOMAGAŁA TR Warszawa, T. Wybrzeże w Gdańsku. W podkategoriach: największy postęp - T. Słowackiego w Krakowie, największa nadzieja na przyszłość - T. Siemaszkowej w Rzeszowie.

DREWNIAK T. Miejski w Gliwicach za "Miłość w Leningradzie" Łukasza Czuja, "Najmrodzkiego" Michała Siegoczyńskiego i "Tchnienie" w reż. Rafała Szumskiego. T. Łaźnia Nowa za "Wałęsę w Kolonos" w reż. Bartosza Szydłowskiego i "Miłosną wojnę stuletnią" w reż. Evy Rysovej.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Nie tyle najlepszy teatr, ile najciekawsze miejsce teatralne: Kraków-Nowa Huta - z T. Ludowym (tu między innymi "Hańba"), Łaźnią Nową (tu "Wałęsa w Kolonos") i Krakowskim Centrum Choreograficznym (tu BalletOFFFestival).

KOPCIŃSKI TR Warszawa, T. Wybrzeże w Gdańsku.

KOWALSKA -

KOWALSKI T. Narodowy w Warszawie, T. im. Stefana Jaracza w Łodzi, T. Wybrzeże w Gdańsku.

KYZIOŁ T. Powszechny w Warszawie.

MAJCHEREK Nie wiem, czy najlepsze, na pewno wyróżniające się: Wybrzeże w Gdańsku, Modrzejewskiej w Legnicy, Miejski w Gliwicach.

MAZURKIEWICZ Wciąż podziwiam kondycję Wałbrzycha - zarówno T. Dramatycznego, jak i T. Lalki i Aktora. Wspaniałą różnorodnością - od Żywotów świętych osiedlowych granych w warunkach plenerowych i młodzieżowego Stasia i Złej Nogi po Dracha i Wiele demonów na Scenie Głównej - wykazał się T. Śląski w Katowicach.

MROZEK Nowy w Warszawie - otwarcie na nowe wrażliwości i języki teatralne jest już niepodważalnym faktem. Języki przyszłości Anny Nowak, Jezus Jędrzeja Piaskowskiego, Psychoza Tomasza Węgorzewskiego (koprodukcja z Kielcami) - powstaje tutaj sporo z najciekawszych spektakli twórców najmłodszego pokolenia. Kino moralnego niepokoju Borczucha dopełnia tego obrazu.

Dramatyczny w Wałbrzychu - fenomen trwa; to ciągle miejsce ważnych debiutów, ze świetnym zespołem aktorskim do zadań specjalnych.

SIERADZKI Mocny sezon miał T. im. Heleny Modrzejewskiej w Legnicy, świetny finisz T. Miejski w Gliwicach (więc od razu pozbyto się szefa artystycznego Łukasza Czuja). Gdzie indziej - normalna huśtawka sukcesów i niepowodzeń.

SKRZYDELSKI Wybrzeże.

STROIŃSKI T. Wybrzeże w Gdańsku.

WAKAR T. Wybrzeże w Gdańsku.

ZALEWSKA TR Warszawa ("Cząstki kobiety" Kornéla Mundruczó, "Inni ludzie" Grzegorza Jarzyny), T. Wybrzeże ("Fedra" Grzegorza Wiśniewskiego, "Trojanki" Jana Klaty, "Ruscy" Adama Orzechowskiego, "Śmierć komiwojażera" Radka Stępnia).

Najlepsza nowa polska sztuka (ogłoszona drukiem lub wystawiona)

CIEŚLAK "Cząstki kobiety" Katy Wéber. Polscy autorzy przegadali sezon.

DOMAGAŁA "Lwów nie oddamy" Katarzyny Szyngiery, Marcina Napiórkowskiego i Mirosława Wlekłego; "Wałęsa w Kolonos" Jakuba Roszkowskiego; "Wyzwolenia" Magdaleny Drab.

DREWNIAK "Polskie rymowanki albo ceremonie" Andrzeja Błażewicza.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI W oczekiwaniu na pełnospektaklowe premiery: "Polskie rymowanki albo ceremonie" Andrzeja Błażewicza z pakietu Gdyńskiej Nagrody Dramaturgicznej oraz "Pogłosy" Wita Szostaka z pakietu konkursu dramaturgicznego Wrocławskiego T. Współczesnego Strefy Kontaktu (obie sztuki opublikowane w Internecie).

KOPCIŃSKI "Mojżesz" Tomasza Mana w reż. autora w radiowej Trójce; "Siostry" Rafała Wojasińskiego w reż. Waldemara Modestowicza w radiowej Jedynce; "Wielka Improwizacj" Wojciecha Tomczyka w reż. Janusza Zaorskiego w radiowej Dwójce. Jak widać, domem nowego polskiego dramatu jest radio.

KOWALSKA Paweł Demirski "Rok z życia codziennego w Europie Środkowo-Wschodnie"j; Jakub Roszkowski "Wałęsa w Kolonos"; Jolanta Janiczak "O mężnym Pietrku i sierotce Marysi".

KOWALSKI "Fatalista" Tadeusza Słobodzianka w reż. Wojciecha Urbańskiego wystawiony w T. Dramatycznym w Warszawie; "Siostry" Rafała Wojasińskiego w reż. Waldemara Modestowicza w radiowej Jedynce; "Wracaj" Przemysława Pilarskiego w reż. Anny Augustynowicz - T. Powszechny w Łodzi / T. Współczesny w Szczecinie.

KYZIOŁ "Saturn i Mel" Michała Sufina, Klub Komediowy w Warszawie; "Rewolucja, której nie było", Teatr 21 - tekst na podstawie aktorskich improwizacji, dramaturgia Justyna Lipko-Konieczna.

MAJCHEREK Magdalena Drab - "Wyzwolenia" w T. Modrzejewskiej w Legnicy.

MAZURKIEWICZ "Wyzwolenia" Magdy Drab.

MROZEK Weronika Murek, "Wujaszki". Niech to ktoś szybko wystawi, i to naprawdę dobrze, bo autorka nie miała dotąd za bardzo szczęścia do reżyserów.

SIERADZKI "Wyzwolenia" Magdaleny Drab, "Wracaj" Przemysława Pilarskiego; oboje mieli też więcej prapremier w tym sezonie.

SKRZYDELSKI "Ironbound" i "Koszt życia", Martyna Majok.

STROIŃSKI "Ja jestem Hamlet", Agata Duda-Gracz.

WAKAR "Wracaj" Przemysława Pilarskiego.

ZALEWSKA "Ironbound" Martyny Majok, reż. Grzegorz Chrapkiewicz, T. Narodowy (polska z racji rodowodu autorki i bohaterki); "Znaki" Jarosława Jakubowskiego, reż. Artur Tyszkiewicz, Teatr Telewizji.

Najlepsza nowa sztuka obcojęzyczna (ogłoszona drukiem lub wystawiona)

CIEŚLAK "Cząstki kobiety" Katy Wéber. Ta powtórka to nie pomyłka! "Osy" Iwana Wyrypajewa.

DOMAGAŁA "Koniec miłości" Pascala Ramberta.

DREWNIAK Kata Wéber, "Cząstki kobiety".

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI "Koniec miłości" Pascala Ramberta.

KOPCIŃSKI "Osy" Iwana Wyrypajewa.

KOWALSKA Ulrike Syha, "Pani Schuster kupuje ulicę", tłum. Iwona Uberman. Martyna Majok, "Ironbound", tłum. Szymon Wróblewski.

KOWALSKI "Irańska konferencja" Iwana Wyrypajewa - Dom Artystyczny Weda; "Ironbound. Za torami, za mostem" Martyny Majok w reż. Grzegorza Chrapkiewicza w T. Narodowym w Warszawie; "I że cię nie opuszcz"ę Gérarda Watkinsa w reż. Aldony Figury w T. Dramatycznym w Warszawie.

KYZIOŁ "Irańska konferencja" Iwana Wyrypajewa, T. Dramatyczny w Warszawie.

MAJCHEREK -

MAZURKIEWICZ -

MROZEK Beniamin Bukowski (czerpiący z aktorów), "Staff Only", wystawione w Biennale Warszawa / TR Warszawa. Utkany z wielojęzycznych opowieści przybyszów do Polski sceniczny esej o obcości, społecznym zamknięciu, teatralnej hierarchii i sztywności formy oraz myślenia.

SIERADZKI "Dzieci radości" Mileny Marković w tłumaczeniu Doroty Jovanki Ćirlić.

SKRZYDELSKI "Rózga", Mark Ravenhill.

STROIŃSKI [prawie równo], Jonas Hassen Khemiri, tłum. Halina Thylwe.

WAKAR "Rechnitz. Anioł Zagłady" Elfriede Jelinek.

ZALEWSKA "Irańska konferencja" Iwana Wyrypajewa, T. Dramatyczny w Warszawie i Dom Artystyczny Weda; "Cząstki kobiety" Katy Wéber w reż. Kornéla Mundruczó, TR Warszawa.

Najlepsza reżyseria

CIEŚLAK Kornél Mundruczó, "Cząstki kobiety".

DOMAGAŁA Kornél Mundruczó, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; Piotr Cieplak, "Wyzwolenia", T. Modrzejewskiej; Cezary Tomaszewski, "Turnus mija, a ja niczyja", T. im. Juliusza Słowackiego; Anna Augustynowicz, "Wyzwolenie", T. Polski w Warszawie; Paweł Świątek, "Wojna polsko-ruska", T. Słowackiego.

DREWNIAK 1. Jan Klata za "Trojanki" w T. Wybrzeże; 2. Łukasz Czuj za "Miłość w Leningradzie" w T. Miejskim w Gliwicach; 3. Cezary Tomaszewski za "Turnus mija, a ja niczyja" w T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Szymon Kaczmarek, "Kupiec wenecki", Nowy Teatr im. Witkacego w Słupsku; Adam Nalepa, "Nasza klasa", T. im. Stefana Jaracza w Olsztynie; Bartosz Szydłowski, "Wałęsa w Kolonos", T. Łaźnia Nowa w Krakowie.

KOPCIŃSKI Kornél Mundruczó, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; Wawrzyniec Kostrzewski, "Wesele", Teatr Telewizji.

KOWALSKA "BURZA" Williama Szekspira, reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie.

KOWALSKI Kornél Mundruczó, "Cząstki kobiety" Katy Wéber w TR Warszawa; Jan Klata, "Trojanki" Eurypidesa w T. Wybrzeże w Gdańsku; Mariusz Grzegorzek, "Pomysłowe mebelki z gąbki" w T. Studyjnym w Łodzi.

KYZIOŁ "BURZA" Williama Szekspira, reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie; "Grotowski non-fiction", reż. Katarzyna Kalwat, Wrocławski T. Współczesny i T. im. Jana Kochanowskiego w Opolu; "Mein Kampf", reż. Jakub Skrzywanek, T. Powszechny w Warszawie.

MAJCHEREK Kornél Mundruczó - "Cząstki kobiety" w TR Warszawa, Anna Augustynowicz - "Wyzwolenie" w T. Polskim w Warszawie, Agnieszka Glińska - "Panny z Wilka" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie, Jan Klata - "Trojanki" w T. Wybrzeże w Gdańsku.

MAZURKIEWICZ Jakub Krofta za "Kwiat paproci", Magda Szpecht za "Rzeczy, których nie wyrzuciliśmy" oraz Michał Siegoczyński za "Najmrodzkiego, czyli dawno temu w Gliwicach".

MROZEK Paweł Miśkiewicz, "BURZA" Williama Szekspira, T. Narodowy w Warszawie. Z takich aktorskich legend, jak Benoit, Radziwiłowicz czy Frycz, Miśkiewicz wydobywa nowe, świeże jakości; ze sztuki Szekspira nowe sensy. Weronika Szczawińska, "Rozmowa o drzewach", Komuna Warszawa - perfekcja przemyślanej, minimalistycznej, "ubogiej" formy, zarówno tematyzującej samą siebie, jak i odsyłającej do ważnego tematu.

SIERADZKI Wojciech Kościelniak ("Blaszany bębenek", T. Capitol, Wrocław); Michał Siegoczyński ("Najmrodzki", T. Miejski, Gliwice, według własnego scenariusza); Paweł Miśkiewicz (przedziwna "BURZA" Williama Szekspira, T. Narodowy, Warszawa).

SKRZYDELSKI Kornél Mundruczó.

STROIŃSKI "[prawie równo]", reż. Una Thorleifsdottir, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. "Fedra", reż. Grzegorz Wiśniewski, T. Wybrzeże w Gdańsku.

WAKAR Kornél Mundruczó, "Cząstki kobiety"; wszystkie reżyserie Wojciecha Kościelniaka w tym sezonie: "Blaszany bębenek" w T. Muzycznym Capitol, Jutro zawsze będzie jutro w AST Wrocław, "Opera za trzy grosze" Bertolta Brechta i Kurta Weilla w T. Jaracza w Łodzi, "Śpiewak jazzbandu" w T. Żydowskim w Warszawie.

ZALEWSKA Kornél Mundruczó, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; Wojciech Kościelniak, "Blaszany bębenek", T. Capitol we Wrocławiu.

Najlepsza rola kobieca

CIEŚLAK Justyna Wasilewska w "Cząstkach kobiety" oraz skrajnie różne kobiece obsady "Panien z Wilka" Agnieszki Glińskiej i Wojny polsko-ruskiej Pawła Świątka.

DOMAGAŁA Justyna Wasilewska, Magdalena Kuta, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; Dorota Kolak, "Trojanki", T. Wybrzeże; Oksana Czerkaszyna, "Lwów nie oddamy", T. Siemaszkowej; Karolina Kazoń, Anna Paruszyńska, Marta Konarska, Natalia Strzelecka, Marta Waldera, Katarzyna Zawiślak-Dolny, "Wojna polsko-ruska", T. im. Juliusza Słowackiego; Katarzyna Herman, "Koniec miłości", T. Polski w Bydgoszczy; Alona Szostak, "Hamlet", T. Polski w Poznaniu.

DREWNIAK 1. Magdalena Kuta (Matka) w "Cząstkach kobiety", reż. Kornél Mundruczó; 2. Pola Błasik, Lidia Bogaczówna, Agnieszka Kościelniak, Katarzyna Zawiślak-Dolny w "Turnus mija, a ja niczyja" w reż. Cezarego Tomaszewskiego; 3. Dorota Kolak (Hekabe) w "Trojankach" w reż. Jana Klaty.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Katarzyna Dworak, "Wierna wataha" (T. Modrzejewskiej w Legnicy); Katarzyna Figura, "Fedra", reż. Grzegorz Wiśniewski, "Trojanki", reż. Jan Klata (T. Wybrzeże w Gdańsku); Katarzyna Herman, "Koniec miłości", reż. Dorota Androsz (T. Polski w Bydgoszczy); Monika Janik, "Kupiec wenecki", reż. Szymon Kaczmarek (Nowy Teatr im. Witkacego w Słupsku); Justyna Wasilewska, "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó (TR Warszawa).

KOPCIŃSKI Justyna Wasilewska jako Maja w "Cząstkach kobiety", TR Warszawa; Wiktoria Gorodeckaja jako Hedda Gabler w "Heddzie Gabler" Ibsena w reż. Kuby Kowalskiego, T. Narodowy w Warszawie.

KOWALSKA Katarzyna Figura - "Fedra" w Fedrze Jeana Racine'a, reż. Grzegorz Wiśniewski, T. Wybrzeże w Gdańsku; Dorota Kolak - Hekabe w "Trojankach" Eurypidesa, reż. Jan Klata, T. Wybrzeże w Gdańsku.

KOWALSKI Dorota Kolak jako Hekabe w "Trojankach" w reż. Jana Klaty - T. Wybrzeże w Gdańsku; Justyna Wasilewska jako Maja w "Cząstkach kobiety" w reż. Kornéla Mundruczó - TR Warszawa; Anna Sroka-Hryń jako Agrado w "Almodovarii" w reż. Anny Wieczur-Bluszcz - T. Polonia; Gabriela Muskała jako Felicja w "Jak być kochaną" w reż. Leny Frankiewicz - T. Narodowy w Warszawie.

KYZIOŁ Gabriela Muskała w "Jak być kochaną", Teatr Narodowy w Warszawie; Jaśmina Polak w "Erazmie", Nowy Teatr w Warszawie; Magdalena Kuta w spektaklu "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady", TR Warszawa; Oksana Czerkaszyna w "Lwów nie oddamy", T. im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie.

MAJCHEREK Justyna Wasilewska w "Cząstkach kobiety" w TR Warszawa, Magdalena Kuta w "Cząstkach kobiety" w TR Warszawa, Gabriela Muskała w "Jak być kochaną" w T. Narodowym, Dorota Segda i Anna Radwan w "Pannach z Wilka" w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie.

MAZURKIEWICZ Magda Drab w "Wyzwoleniach", Aleksandra Fielek w "Wielu demonach", Monika Kępka we "Wracaj", Izabela Baran w "Najmrodzkim, czyli dawno temu w Gliwicach".

MROZEK Oksana Czerkaszyna gościnnie jako Aktorka z Ukrainy w "Lwów nie oddamy" w reż. Katarzyny Szyngiery, T. im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie. Fenomenalna, charyzmatyczna i błyskotliwie inteligentna aktorka, rozrywająca na rzeszowskiej scenie ramy zarówno języka teatralnego, jak i narodowościowych stereotypów.

SIERADZKI Agata Kucińska (Oskar w "Blaszanym bębenku", T. Capitol, Wrocław); Dominika Kluźniak (Teatr Telewizji: Gospodyni w "Weselu", Maja w "Lecie", Barwińska w "Paradiso" plus Pani Elvsted w "Heddzie Gabler", T. Narodowy, Warszawa); zbiorowo: kobiecy zespół "Panien z Wilka" w Narodowym Starym Teatrze, z Ewą Kaim na czele.

SKRZYDELSKI Zuzanna Saporznikow - Anna, Płatonow. Wiktoria Gorodeckaja - tytułowa, "Hedda Gabler", reż. Kuba Kowalski, T. Narodowy. Katarzyna Figura - tytułowa, "Fedra", reż. Grzegorz Wiśniewski, T. Wybrzeże, lecz i jako frapujący kontrast: Helena, "Trojanki", reż. Jan Klata, T. Wybrzeże. Ewa Konstancja Bułhak - Daria, "Ironbound", reż. Grzegorz Chrapkiewicz, T. Narodowy. Joanna Kasperek - Matka, "Widnokrąg", reż. Michał Kotański, T. Żeromskiego w Kielcach.

STROIŃSKI Wiktoria Gorodeckaja jako Hedda Gabler, "Hedda Gabler", reż. Kuba Kowalski, T. Narodowy w Warszawie.

WAKAR Justyna Wasilewska w "Cząstkach kobiety"; Dorota Kolak (Hekabe) w "Trojankach" Eurypidesa w reż. Jana Klaty, T. Wybrzeże w Gdańsku; Katarzyna Figura (Fedra) w "Fedrze" Racine'a w reż. Grzegorza Wiśniewskiego, T. Wybrzeże w Gdańsku.

ZALEWSKA Justyna Wasilewska w "Cząstkach kobiety"! Gabriela Muskała, "Jak być kochaną" wg Brandysa, reż. Lena Frankiewicz; Ewa Konstancja Bułhak, "Ironbound" Majok, reż. Grzegorz Chrapkiewicz; Wiktoria Gorodeckaja i Dominika Kuźniak, "Hedda Gabler" Ibsena, reż. Kuba Kowalski - wszystko w Narodowym. Dorota Kolak (Hekabe) i Katarzyna Figura (Fedra) w Wybrzeżu, obsada "Panien z Wilka" w Starym - sezon kobiet!

Najlepsza rola męska

CIEŚLAK Jerzy Stuhr w "Wałęsie w Kolonos". Jerzy Stuhr przełamał swoją niechęć do nowego teatru, i to z jakim skutkiem! Marcin Dorociński w "Osach". Brawo za vis comica! Dobromir Dymecki w "Cząstkach kobiety". Andrzej Seweryn w "Deprawatorze" jako Witold Gombrowicz.

DOMAGAŁA Jerzy Stuhr, "Wałęsa w Kolonos", T. Łaźnia Nowa; Mirosław Baka, "Śmierć komiwojażera", T. Wybrzeże; Grzegorz Falkowski, "Wyzwolenie", T. Polski w Warszawie; Krzysztof Szczepaniak, "Hamlet", T. Dramatyczny w Warszawie; Juliusz Chrząstowski, "Koniec miłości", T. Polski w Bydgoszczy.

DREWNIAK 1. Andrzej Seweryn (Gombrowicz) w "Deprawatorze", reż. Maciej Wojtyszko; 2. Jerzy Stuhr (Lech Wałęsa) w "Wałęsie w Kolonos", reż. Bartosz Szydłowski; 3. Mariusz Ostrowski (Najmrodzki) w "Najmrodzkim", reż. Michał Siegoczyński.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Jerzy Stuhr (w Kolonos). Toutes proportions gardées, zwróciła naszą uwagę osobowość aktorska Wojciecha Marcinkowskiego z Nowego Teatru im. Witkacego w Słupsku.

KOPCIŃSKI Piotr Adamczyk jako Poeta w "Weselu" Wawrzyńca Kostrzewskiego w Teatrze Telewizji; Jerzy Stuhr jako "Wałęsa w Kolonos", T. Łaźnia Nowa.

KOWALSKA Mariusz Benoit - Ariel/Kaliban w "BURZY Williama Szekspira", reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie; Andrzej Seweryn - Gombrowicz w "Deprawatorze" Macieja Wojtyszki, reż. Maciej Wojtyszko, T. Polski w Warszawie; Mirosław Baka - Willy Loman w "Śmierci komiwojażera" Arthura Millera, reż. Radek Stępień, T. Wybrzeże w Gdańsku.

KOWALSKI Tomasz Tyndyk w spektaklu "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady" w reż. Katarzyny Kalwat - TR Warszawa; Piotr Polk w tytułowej roli w "Akompaniatorze" w reż. Adama Sajnuka - T. WARSawy (producent Kujawsko-Pomorski Impresaryjny T. Muzyczny w Toruniu); Marcin Franc jako Artysta w "Gwoździach" w reż. Cezarego Kosińskiego - T. Collegium Nobilium w Warszawie.

KYZIOŁ Jan Frycz w "Jak być kochaną" i "BURZY Williama Szekspira", T. Narodowy w Warszawie; Tomasz Tyndyk w spektaklu "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady", TR Warszawa; Grzegorz Falkowski w Wyzwoleniu, T. Polski w Warszawie.

MAJCHEREK Jerzy Trela w "Wyzwoleniu" w T. Polskim w Warszawie, Jerzy Stuhr w "Wałęsie w Kolonos" w T. Łaźnia Nowa w Krakowie, Dobromir Dymecki w "Cząstkach kobiety" w TR Warszawa.

MAZURKIEWICZ Mariusz Ostrowski w "Najmrodzkim, czyli dawno temu w Gliwicach", Andrzej Seweryn w "Deprawatorze", Jan Peszek w spektaklu "Pluton p-brane", Jerzy Stuhr w "Wałęsie w Kolonos".

MROZEK Daniel Dobosz - jako Daniel-Mustang w "Kowbojach" w reż. Anny Smolar z T. im. Juliusza Osterwy w Lublinie. Kryzys nauczycielskiego zawodu łączy z urefleksyjnioną toksyczną męskością, komizm z przejmującym portretem depresji. To bardziej świadomy Adam Miauczyński roku 2019.

SIERADZKI Andrzej Seweryn jako Gombrowicz w "Deprawatorze" (T. Polski, Warszawa); Mirosław Baka jako Willy Loman w "Śmierci komiwojażera" (T. Wybrzeże, Gdańsk); zbiorowo Jerzy Radziwiłowicz, Mariusz Benoit, Jan Frycz, Mariusz Bonaszewski, koryfeusze "BURZY Williama Szekspira" (T. Narodowy, Warszawa).

SKRZYDELSKI Mirosław Baka - Loman, "Śmierć komiwojażera", reż. Radosław Stępień, T. Wybrzeże. Grzegorz Falkowski - Konrad, "Wyzwolenie", reż. Anna Augustynowicz, T. Polski w Warszawie. Dobromir Dymecki - Lars, "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa. Jerzy Stuhr - tytułowa, "Wałęsa w Kolonos", reż. Bartosz Szydłowski, Łaźnia Nowa w Krakowie. Wiesław Cichy - Baron, "Garbus", reż. Marek Fiedor, Wrocławski T. Współczesny.

STROIŃSKI Mirosław Baka jako Willy Loman, "Śmierć komiwojażera", reż. Radosław Stępień, T. Wybrzeże w Gdańsku.

WAKAR Mirosław Baka (Willy Loman) w "Śmierci komiwojażera" Millera w reż. Radosława Stępnia, T. Wybrzeże w Gdańsku.

ZALEWSKA Piotr Adamczyk, "Wesele" Wyspiańskiego, reż. Wawrzyniec Kostrzewski, Teatr Telewizji; Jerzy Stuhr, "Wałęsa w Kolonos" Roszkowskiego, reż. Bartosz Szydłowski, Łaźnia Nowa, Kraków; Dobromir Dymecki, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; świetne role Mirosława Baki, Szymona Czackiego, Tomasza Schuchardta i Krzysztofa Szczepaniaka.

Najlepsza rola epizodyczna

CIEŚLAK Monika Frajczyk w "Cząstkach kobiety". To dużo więcej niż epizod.

DOMAGAŁA Weronika Krówka, "Instytut Goethego", T. im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu; Anna Kociarz, "Śmierć komiwojażera", T. Wybrzeże; Artem Manuilov, "Jak ocalić świat na małej scenie", T. Powszechny w Warszawie; Dobromir Dymecki, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; Mateusz Michnikowski, "Ferdydurke", T. Powszechny w Radomiu; Elżbieta Zajko, "Anioły w Ameryce", PWSFTviT.

DREWNIAK 1. Joanna Rozkosz (Recha) i Paweł Tchórzelski (Bonafides) w "Natanie mędrcu" Lessinga, reż. Piotr Kurzawa; 2. Izabela Baran (Tola), Dominika Majewska (Grażyna), Mariusz Galilejczyk (Borewicz) w "Najmrodzkim", reż. Michał Siegoczyński; 3. Aleksandra Popławska (Justa) w "Innych ludziach", reż. Grzegorz Jarzyna.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Małgorzata Trofimiuk w rolach Matek w "Innej duszy" w reż. Michała Siegoczyńskiego (T. Polski w Bydgoszczy); Marcin Miodek - role w przedstawieniach T. Wybrzeże: "Damy i huzary", reż. Adam Orzechowski, "Śmierć komiwojażera", reż. Radek Stępień, Zaczarowana królewna, reż. Michał Derlatka; Paweł Palcat w roli Księdza w "Wiernej watasze", reż. Paweł Wolak i Katarzyna Dworak (T. Modrzejewskiej w Legnicy). A także: mieszkanki i mieszkańcy Torunia w przedstawieniu Darii Kopiec "Dziadek do orzechów. Nowe historie" (T. im. Wilama Horzycy w Toruniu).

KOPCIŃSKI Tomasz Tyndyk w spektaklu "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady", TR Warszawa; Tomasz Schuchardt jako Dziennikarz w "Weselu" w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego, Teatr Telewizji.

KOWALSKA Monika Frajczyk w "Cząstkach kobiety" Katy Wéber, reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa. Weronika Krówka - pani Gefuhl w "Instytucie Goethego" Cezarego Tomaszewskiego, T. Dramatyczny w Wałbrzychu.

KOWALSKI Anna Kociarz jako Linda w "Śmierci komiwojażera" w reż. Radka Stępnia - T. Wybrzeże w Gdańsku; Aleksandra Justa jako Juliane Tesman w "Heddzie Gabler" w reż. Kuby Kowalskiego - T. Narodowy w Warszawie; Monika Frajczyk jako Położna w "Cząstkach kobiety" w reż. Kornéla Mundruczó - TR Warszawa.

KYZIOŁ Maria Maj i jej role matek w "Innych ludziach" i w "Woyzecku", TR Warszawa. Bartosz Bielenia w "Kinie moralnego niepokoju" i "Jezusie", Nowy Teatr w Warszawie. Alona Szostak i Michał Kaleta w "Hamlecie", T. Polski w Poznaniu.

MAJCHEREK Monika Frajczyk w "Cząstkach kobiety" w TR Warszawa.

MAZURKIEWICZ -

MROZEK Dorota Głowacka jako p.o. dyrektora Instytutu Teatralnego, gdy minister Gliński brał środowisko na przeczekanie. Szkoda, że nie została na dłużej.

SIERADZKI Mariusz Bonaszewski (Stańczyk w "Weselu", Teatr Telewizji); Dawid Żłobiński (Wujek Władek w "Widnokręgu", T. im. Stefana Żeromskiego, Kielce); Filip Perkowski (Ojciec dyrektor w spektaklu "Wróg się rodzi", T. im. Wilama Horzycy, Toruń, scena demagogicznego uwodzenia widowni teatralnej przez wiadomego zakonnika).

SKRZYDELSKI Edward Janaszek - Ojciec, "Widnokrąg". Dawid Żłobiński - Władek, "Widnokrąg". Eliza Borowska - Harfiarka, "Wyzwolenie". Michał Staszczak - Peachum, "Opera za trzy grosze", reż. Wojciech Kościelniak, T. Jaracza w Łodzi. Agnieszka Skrzypczak - Jenny, "Opera za trzy grosze". Bronisław Wrocławski - Czebutkin, "Trzy siostry", reż. Jacek Orłowski, T. Jaracza w Łodzi. Artur Caturian - Matzerath, "Blaszany bębenek", reż. Wojciech Kościelniak, T. Capitol we Wrocławiu. Marcin Dorociński - Robert, "Osy" Iwana Wyrypajewa, reż. autor, Och-Teatr, oraz Marcin Dorociński, rola, "Cesarz", reż. Mikołaj Grabowski, T. Ateneum w Warszawie. Karol Biskup - Mikołaj, Płatonow.

STROIŃSKI Przemysław Chojęta, "Najmrodzki, czyli dawno temu w Gliwicach", reż. Michał Siegoczyński, T. Miejski w Gliwicach. Monika Frajczyk, "Cząstki kobiety", reż. Kornél Mundruczó, TR Warszawa. Ewelina Gronowska, "[prawie równo]", reż. Una Thorleifsdottir, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. Anna Langner, "Ja jestem Hamlet", reż. Agata Duda-Gracz, T. Nowy w Poznaniu. Michał Majnicz, "Rok z życia codziennego w Europie Środkowo-Wschodniej", reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie. Adam Woronowicz, "Inni ludzie", reż. Grzegorz Jarzyna, TR Warszawa.

WAKAR Magdalena Kuta w "Cząstkach kobiety", Magdalena Gorzelańczyk (Polyksena) w "Trojankach", Monika Frajczyk w "Cząstkach kobiety" i - choć to kategoria mistrzowska - Jerzy Trela w "Wyzwoleniu" Wyspiańskiego w reż. Anny Augustynowicz, T. Polski w Warszawie.

ZALEWSKA Monika Frajczyk i Magdalena Kuta, "Cząstki kobiety", TR Warszawa; Piotr Biedroń, "Śmierć komiwojażera" Millera, reż. Radek Stępień, T. Wybrzeże; Magdalena Gorzelańczyk, "Trojanki" Eurypidesa, reż. Jan Klata, T. Wybrzeże.

Najlepsza adaptacja teatralna (opracowanie tekstu)

CIEŚLAK Grzegorz Jarzyna - "Inni ludzie" i Mateusz Pakuła - "Wojna polsko-ruska"

DOMAGAŁA Paweł Świątek, "Wojna polsko-ruska", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; Grzegorz Jarzyna, "Inni ludzie", TR Warszawa; Anna Augustynowicz, "Wyzwolenie", T. Polski w Warszawie; Radek Stępień i Konrad Hetel, "Śmierć komiwojażera", T. Wybrzeże w Gdańsku.

DREWNIAK Radosław Paczocha za "Widnokrąg" Wiesława Myśliwskiego, reż. Michał Kotański.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI "Hańba" w reż. Marcina Wierzchowskiego; "Proces" w reż. Krystiana Lupy - w wersji skróconej w tym sezonie.

KOPCIŃSKI Małgorzata Anna Maciejewska, adaptacja "Jak być kochaną" w reż. Leny Frankiewicz - T. Narodowy w Warszawie.

KOWALSKA Dorota Masłowska, "Inni ludzie" - adaptacja i reż. Grzegorz Jarzyna, TR Warszawa.

KOWALSKI Olga Śmiechowicz - "Trojanki" w reż. Jana Klaty, T. Wybrzeże w Gdańsku; Konrad Hetel - "Śmierć komiwojażera" w reż. Radka Stępnia, T. Wybrzeże w Gdańsku; Monika Muskała - "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady" w reż. Katarzyny Kalwat, TR Warszawa.

KYZIOŁ "Mein Kampf", T. Powszechny w Warszawie, dramaturgia Grzegorz Niziołek; "Panny z Wilka", Narodowy Stary Teatr w Krakowie, oprac. i adaptacja Marta Konarzewska.

MAJCHEREK Radosław Paczocha - "Widnokrąg" wg Wiesława Myśliwskiego w T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

MAZURKIEWICZ "Wiele demonów" Jerzego Pilcha w adaptacji Katarzyny Knychalskiej oraz "Staś i Zła Noga" Katarzyny Błaszczyńskiej na podstawie komiksu autorstwa Tomasza "Spella" Grządzieli.

MROZEK Tomasz Śpiewak w "Kinie moralnego niepokoju" w reż. Michała Borczucha w Nowym Teatrze w Warszawie. Inkorporując w swój tekst zachowane zręby fabuły Amatora Kieślowskiego i Walden Thoreau, Śpiewak tworzy współczesną, melancholijną sztukę o depresji, przebodźcowaniu, potrzebie alternatywy.

Grzegorz Niziołek w "Mein Kampf" w reż. Jakuba Skrzywanka w T. Powszechnym w Warszawie - montaż niezmienionych fragmentów książki Adolfa Hitlera w zestawieniu z sytuacją sceniczną i sytuacją pozateatralną epatuje nie tyle "niepoprawnością" czy "skrajnością" tekstu Hitlera, co jego porażającą "zwyczajnością".

SIERADZKI Małgorzata Sikorska-Miszczuk ("Popiół i diament" Jerzego Andrzejewskiego, T. im. Heleny Modrzejewskiej, "Legnica"); Jolanta Janiczak ("Proszę bardzo" Andy Rottenberg, T. Żydowski, Warszawa); Katarzyna Knychalska ("Wiele demonów" Jerzego Pilcha, T. Śląski, Katowice).

SKRZYDELSKI Kata Wéber, "Cząstki kobiety".

STROIŃSKI Mateusz Pakuła, "Wojna polsko-ruska pod flagą biało-czerwoną", reż. Paweł Świątek, T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie.

WAKAR Wojciech Kościelniak - "Blaszany bębenek".

ZALEWSKA Wojciech Kościelniak, "Blaszany bębenek"; Radosław Paczocha, "Widnokrąg" wg powieści Wiesława Myśliwskiego, reż. Michał Kotański, T. Żeromskiego w Kielcach.

Najlepsza scenografia

CIEŚLAK Barbara Hanicka - "BURZA Williama Szekspira".

DOMAGAŁA Małgorzata Szydłowska, "Wałęsa w Kolonos", T. Łaźnia Nowa; Zbigniew Libera, "Hamlet", T. Polski w Poznaniu; Mirek Kaczmarek, '"Koniec miłości", T. Polski w Bydgoszczy; Andrzej Witkowski, "Wyzwolenia", T. Modrzejewskiej w Legnicy.

DREWNIAK Barbara Hanicka za "BURZĘ Williama Szekspira", reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Matylda Kotlińska za "krajobraz wewnętrzny" w "Dziadku do orzechów. Nowych historiach" w reż. Darii Kopiec (T. im. Wilama Horzycy w Toruniu); Mirek Kaczmarek za "ziemię jałową" w "Trojankach" w reż. Jana Klaty (T. Wybrzeże w Gdańsku) oraz za "ziemię pierwszą" w przedstawieniu "Hen. O końcu" w reż. Macieja Podstawnego (spektakl dyplomowy studentów IV roku AST WTT w Bytomiu).

KOPCIŃSKI Barbara Hanicka za "BURZĘ Williama Szekspira", reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie.

KOWALSKA Barbara Hanicka w "BURZY Williama Szekspira", reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie; Mirek Kaczmarek w "Fedrze" Jeana Racine'a, reż. Grzegorz Wiśniewski, T. Wybrzeże w Gdańsku; Monika Wojciechowska w "Don Kichocie" Miguela Cervantesa, reż. Konrad Dworakowski, T. Pinokio w Łodzi, Grupa Coincidentia w Białymstoku.

KOWALSKI Mirek Kaczmarek - "Trojanki" w reż. Jana Klaty. T. Wybrzeże w Gdańsku, "Trzecia pierś" w reż. Jarosława Tumidajskiego, T. Współczesny w Warszawie; Agata Skwarczyńska - "Jak być kochaną" w reż. Leny Frankiewicz w T. Narodowym w Warszawie; Barbara Hanicka - "Tosca" w reż. Barbary Wysockiej w TW - ON w Warszawie.

KYZIOŁ Wideo w "Innych ludziach", TR Warszawa. Stara Rzeźnia, czyli grające kontekstami miejsce (plus jego adaptacja) w "Hamlecie", T. Polski w Poznaniu. VR w "Nietocie", T. Powszechny w Warszawie. Kostiumy Anny Marii Karczmarskiej i Mikołaja Małka w "Duchologii polskiej", T. Zagłębia w Sosnowcu i T. im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu.

MAJCHEREK Barbara Hanicka - "BURZA Williama Szekspira" w T. Narodowym.

MAZURKIEWICZ Michał Korchowiec, "Rzeczy, których nie wyrzuciliśmy", T. im. Aleksandra Fredry w Gnieźnie; Robert Rumas, "Trump i pole kukurydzy", T. Polski w Bydgoszczy; Fabien Lédé, "Magnolia", Wrocławski T. Współczesny.

MROZEK Fabien Lédé, "Magnolia", Wrocławski T. Współczesny. Francuski artysta buduje wielopoziomową konstrukcję z roślin i technologii; wciągający gąszcz, który sprawnie współtworzy sensy przedstawienia. Uznanie również dla kostiumografki Svenji Gassen i twórcy światła i wideo Michała Dymka.

SIERADZKI Agata Duda-Gracz ("Stary Testament według swojego scenariusza i swojej reżyserii", T. im. Juliusza Słowackiego, Kraków); Barbara Hanicka ("BURZA Williama Szekspira", T. Narodowy, Warszawa); Robert Rumas ("Trump i pole kukurydzy", T. Polski, Bydgoszcz).

SKRZYDELSKI Monika Pormale, "Cząstki kobiety".

STROIŃSKI Arek Ślesiński, "Rok z życia codziennego w Europie Środkowo-Wschodniej", reż. Monika Strzępka, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

WAKAR Monika Pormale - "Cząstki kobiety".

ZALEWSKA Barbara Hanicka, "BURZA Williama Szekspira" Pawła Miśkiewicza, T. Narodowy; Mirek Kaczmarek: "Trojanki" Jana Klaty i "Fedra" Grzegorza Wiśniewskiego, T. Wybrzeże; "Wyspiański. Koncert", reż. Ewa Kaim, T. Słowackiego w Krakowie; "Kordian", reż. Jakub Roszkowski, Śląski T. Lalki i Aktora "Ateneum" w Katowicach.

Najlepsza choreografia

CIEŚLAK Dominika Knapik - "BURZA Williama Szekspira".

DOMAGAŁA Dominika Knapik, "Baba dziwo", T. Szaniawskiego w Wałbrzychu; Cezary Tomaszewski, "Instytut Goethego", T. Szaniawskiego w Wałbrzychu, "Turnus mija, a ja niczyja", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie

DREWNIAK Cezary Tomaszewski za "Turnus mija, a ja niczyja i Miłosną wojnę stulecia".

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Ewelina Adamska-Porczyk, "Blaszany bębenek", reż. Wojciech Kościelniak. Za monumentalną, angażującą potężny zespół, inną ze sceny na scenę, a jednocześnie pełną dowcipu "machinę" choreograficzną. Wioleta Fiuk, "Nasza klasa", reż. Adam Nalepa. Za stworzenie precyzyjnej i niezwykle przejmującej konstrukcji ruchowej, która odważnie i wnikliwie interpretuje dramat Tadeusza Słobodzianka. Chcemy też zwrócić uwagę nie tyle na choreografię, ile na to, jak wspaniały pastisz taneczny wykonują Justyna Wasilewska i Agnieszka Żulewska w "Cząstkach kobiety" w TR.

KOPCIŃSKI Dominika Knapik, "BURZA Williama Szekspira", T. Narodowy w Warszawie.

KOWALSKA Dominika Knapik w "BURZY Williama Szekspira", reż. Paweł Miśkiewicz, T. Narodowy w Warszawie; Cezary Tomaszewski w "Instytucie Goethego", T. Dramatyczny w Wałbrzychu.

KOWALSKI Ewelina Adamska-Porczyk - "Śpiewak jazzbandu" w reż. Wojciecha Kościelniaka w T. Żydowskim w Warszawie i "Rodzina Addamsów" w reż. Jacka Mikołajczyka, T. Syrena w Warszawie; Paweł Sakowicz, Anna Smolar "Thriller" - Nowy Teatr w Warszawie; Dominika Knapik - "BURZA Williama Szekspira" w reż. Pawła Miśkiewicza, T. Narodowy w Warszawie.

KYZIOŁ "Tańce" w "Teorii smutnego chłopca" w reż. Cezarego Tomaszewskiego, Komuna Warszawa; choreografia Szymona Dobosika w "Jezusie", Nowy Teatr w Warszawie, szczególnie taniec wolnej krowy w wykonaniu Małgorzaty Bieli; ruch sceniczny autorstwa Maćko Prusaka w "Trojankach", T. Wybrzeże w Gdańsku, zwłaszcza Trojanki pływające w czarnej płachcie-kirze.

MAJCHEREK -

MAZURKIEWICZ -

MROZEK Dominika Knapik, "BURZA Williama Szekspira", T. Narodowy w Warszawie.

SIERADZKI Cezary Tomaszewski ("Turnus mija, a ja niczyja", T. im. Juliusza Słowackiego), wymieniam trochę pretekstowo, żeby odnotować to sympatyczne przedstawienie, którego choreograf jest też pomysłodawcą i reżyserem.

SKRZYDELSKI Ewelina Adamska-Porczyk, "Blaszany bębenek".

STROIŃSKI Szymon Dobosik, "[prawie równo]", reż. Una Thorleifsdottir, T. im. Stefana Żeromskiego w Kielcach.

WAKAR Ewelina Adamska-Porczyk - "Blaszany bębenek".

ZALEWSKA Dominika Knapik, "BURZA Williama Szekspira", T. Narodowy; Ewelina Adamska-Porczyk, "Blaszany bębenek", T. Capitol we Wrocławiu.

Najlepsza muzyka

CIEŚLAK Maja Kleszcz, Wojciech Krzak - "BURZA Williama Szekspira", Dominik Strycharski - "Wałęsa w Kolonos", Michał DJ B Olszański - "Inni ludzie".

DOMAGAŁA Cezary Duchnowski, "Hamlet", T. Polski w Poznaniu; Dominik Strycharski, "Wałęsa w Kolonos", T. Łaźnia Nowa w Krakowie, "Wojna polsko-ruska", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie; Weronika Krówka, Cezary Tomaszewski, "Turnus mija, a ja niczyja", T. im. Juliusza Słowackiego w Krakowie, "Instytut Goethego", T. im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu.

DREWNIAK Jakub Gawlik, "Oratorium o mleku", reż. Sławomir Narloch.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Mariusz Obijalski, "Blaszany bębenek", reż. Wojciech Kościelniak. Za zrealizowane z naddatkiem ambicje przekroczenia musicalowych trendów, za eklektyczne kompozycje, które "z pazurem" reinterpretują muzyczną klasykę z początku XX wieku. Tymek Bryndal, Natan Kryszk, Teo Olter, Rewolucja, której nie było, reż. Justyna Sobczyk. Za mocny i bezkompromisowy teatralny koncert.

KOPCIŃSKI Muzyka Wojciecha Blecharza do spektaklu "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady", TR Warszawa.

KOWALSKA Piotr Kurek/Krzysztof Kaliski/Michał DJ B Olszański w "Innych ludziach" Doroty Masłowskiej, reż. Grzegorz Jarzyna, TR Warszawa; Kondensator Przepływu (Qba Janicki, Bartłomiej Chmara) w "Teraz każdy z was jest Rzeczpospolitą" Sebastiana Majewskiego, reż. Maciej Podstawny, T. Dramatyczny w Wałbrzychu, Wrocławski T. Współczesny; Cezary Duchnowski w "Poskromieniu", reż. Monika Pęcikiewicz, T. Polski w Podziemiu, T. Śląski w Katowicach.

KOWALSKI Mariusz Obijalski - "Śpiewak jazzbandu" w reż. Wojciecha Kościelniaka w T. Żydowskim w Warszawie; aranżacje Michała Lamży do "Kobiety, która wpadła na drzwi" w reż. Adama Sajnuka w T. WARSawy; aranżacje Mateusza Dębskiego w "Almodovarii" w reż. Anny Wieczur-Bluszcz w T. Polonia.

KYZIOŁ "Rechnitz. Opera - Anioł Zagłady", TR Warszawa, muz. Wojtek Blecharz; "Woyzeck", TR Warszawa, muz. Bartosz Dziadosz, grane i śpiewane przez aktorów piosenki zespołu Gówno; muzyka Cezarego Duchnowskiego w "Hamlecie", T. Polski w Poznaniu; trio Pokusa w "Rewolucji, której nie było", Teatr 21.

MAJCHEREK Zuzanna Wrońska i Marcin Macuk - "Święta Kluska" w Komunie Warszawa.

MAZURKIEWICZ -

MROZEK Jan Duszyński, "Nic", reż. Krzysztof Garbaczewski, Narodowy Stary Teatr w Krakowie.

SIERADZKI Krzysztof Kaliski ("O mężnym Pietrku i sierotce Marysi", T. Polski, Poznań; "Inni ludzie", TR Warszawa; "Rzeczy, których nie wyrzuciliśmy", T. im. Aleksandra Fredry, Gniezno).

SKRZYDELSKI Mateusz Dębski, "Płatonow"; Jacek Jędrasik, Osy.

STROIŃSKI Radosław Duda, "Hedda Gabler", reż. Kuba Kowalski, T. Narodowy w Warszawie.

WAKAR Mariusz Obijalski - "Blaszany bębenek".

ZALEWSKA Mariusz Obijalski, "Blaszany bębenek", T. Capitol we Wrocławiu; Maja Kleszcz i Wojciech Krzak, "BURZA Williama Szekspira", T. Narodowy.

Najlepsze przedstawienie telewizyjne i/lub radiowe

CIEŚLAK "Paradiso" Macieja Wojtyszki.

DOMAGAŁA Dołęga-Mostowicz. "Kiedy zamykam oczy", reż. Marek Bukowski, choć ogólnie w teatrze telewizji panuje niestety mizeria intelektualna i artystyczna.

DREWNIAK Proszę o wybaczenie - nie oglądam telewizji z wiadomych względów.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI -

KOPCIŃSKI "Wesele" w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego w Teatrze Telewizji, "Mojżesz. Remiks" Tomasza Mana w reż. autora w T. Polskiego Radia.

KOWALSKA -

KOWALSKI "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego.

KYZIOŁ Trzy produkcje "Teatroteki": "Widok z mojego balkonu", reż. Ewa Małecki; "Falowiec", reż. Jakub Pączek i "Niesamowici bracia Limbourg", reż. Beniamin M. Bukowski.

MAJCHEREK -

MAZURKIEWICZ -

MROZEK Wciągający film VR Krzysztofa Garbaczewskiego i Aleksandry Wasilkowskiej "APORIA" na Quadriennale w Pradze. Chciałbym bardzo gdzieś też odnotować w tym zestawieniu "Nietotę" Garbaczewskiego z Powszechnego w Warszawie - z pogranicza teatru partycypacyjnego, wystawiania klasyki i sztuki VR - ale brak tu kategorii.

SIERADZKI "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego w reż. Wawrzyńca Kostrzewskiego.

SKRZYDELSKI Mimo błędów - "Wesele", reż. Wawrzyniec Kostrzewski, Teatr Telewizji. Psychologiczne rozegranie aktu I jest wydarzeniem.

STROIŃSKI "Inni ludzie", reż. Agnieszka Glińska, Wydawnictwo Literackie. Jest to, co prawda, audiobook, ale bardzo teatralny.

WAKAR "Znaki" Jarosława Jakubowskiego, reż. Artur Tyszkiewicz, radiowych nie śledzę.

ZALEWSKA "Wesele" Stanisława Wyspiańskiego, reż. Wawrzyniec Kostrzewski; "Znaki" Jarosława Jakubowskiego, reż. Artur Tyszkiewicz; "Cena" Waldemara Łysiaka, reż. Jerzy Zelnik, Teatr Telewizji.

Najciekawszy debiut

CIEŚLAK Grzegorz Jaremko, reżyser "Woyzecka" w TR Warszawa.

DOMAGAŁA Radek Stępień, "Śmierć komiwojażera" (T. Wybrzeże) i zeszłosezonowa Panna Julia (T. Ludowy); Elżbieta Zajko, "Anioły w Ameryce" (PWSFTviT); Oksana Czerkaszyna (T. Siemaszkowej w Rzeszowie); Artem Manuilov (T. Powszechny w Warszawie) oraz Roman Lutskiy (T. Polski w Poznaniu).

DREWNIAK Piotr Kurzawa za koncepcję i reżyserię "Natana mędrca" Lessinga w T. Horzycy w Toruniu.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Debiut reżyserski Doroty Androsz - "Koniec miłości" (T. Polski w Bydgoszczy). Tytułowy "koniec" wpisany w każdy zakamarek scenicznej przestrzeni, w każdy obecny tu poziom narracyjny. Przedstawienie emanujące zarówno dystansem wobec teatralnej sztuki, jak i ogromną pokorą wobec niej. Debiut aktorski - studenci IV roku AST WTT w Bytomiu w przedstawieniu dyplomowym "Hen. O końcu" w reż. Macieja Podstawnego.

KOPCIŃSKI Oksana Czerkaszyna, "Lwów nie oddamy", T. Siemaszkowej.

KOWALSKA Debiut reżyserski Grzegorza Małeckiego w "Tchnieniu" Duncana Macmillana, T. Narodowy w Warszawie.

KOWALSKI "Śmierć komiwojażera" Arthura Millera - debiut reżyserski Radka Stępnia w T. Wybrzeże w Gdańsku; "Natan mędrzec" Lessinga - debiut reżyserski Piotra Kurzawy w T. im. Wilama Horzycy w Toruniu; Vanessa Aleksander - Pazyfae w spektaklu "Każdy musi kiedyś umrzeć Porcelanko, czyli rzecz o Wojnie Trojańskiej" w reż. Agaty-Dudy Gracz w T. Collegium Nobilium w Warszawie.

KYZIOŁ Mateusz Górski jako Woyzeck w "Woyzecku", TR Warszawa.

MAJCHEREK Reżyserski: Ewa Małecki - "Widok z mojego balkonu" - spektakl zrealizowany w ramach cyklu "Teatroteka".

MAZURKIEWICZ Katarzyna Błaszczyńska jako autorka tekstów do spektakli "Staś i Zła Noga" oraz Krawcowa. Maciej Rabski jako reżyser i autor scenariusza "W stronę słońca".

MROZEK Paweł Soszyński - "Duchologia polska" w reż. Jakuba Skrzywanka w T. im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu i T. Zagłębia w Sosnowcu. Adaptacja bez adaptacji - surrealistyczna opowieść o latach dziewięćdziesiątych, poprowadzona z fantazją i rozmachem kulturowymi ikonami.

Agnieszka Smoczyńska ("Święta Kluska", Komuna Warszawa) i Krzysztof Skonieczny ("Magnolia", Wrocławski T. Współczesny). Reżyserzy filmowi wnoszą do teatru grę z tęsknotą za opowieścią, błyskotliwą rozgrywkę z teatralną umownością, afektami widza, zręczne manewrowanie między scenicznym ubóstwem a wizualno-muzycznym barokiem.

SIERADZKI Radek Stępień (reżyseria "Śmierci komiwojażera", T. Wybrzeże, Gdańsk).

SKRZYDELSKI To nie debiut sensu stricto, ale trzeba zwracać uwagę na Radosława Stępnia jako reżysera. Także aktorka Zuzanna Saporznikow.

STROIŃSKI Aktor Jakub Klimaszewski, reżyser Radosław Stępień. To dla obu drugi sezon, więc można powiedzieć, że z ławki dobrze się zapowiadających przeszli do obiecujących. Z tego, co słyszałem, mieli w planach wspólny spektakl, zmówię w tej intencji koronkę różańca, tajemnice chwalebne!

WAKAR Ewelina Zajko w "Pomysłowych mebelkach" z gąbki oraz "Aniołach w Ameryce" w PWSFTviT w Łodzi, reżyserski - Radosław Stępień - "Panna Julia" wg Strindberga, T. Ludowy w Krakowie, "Śmierć komiwojażera", T. Wybrzeże w Gdańsku.

ZALEWSKA Radek Stępień, reżyser "Śmierci komiwojażera". Paulina Walendziak, Otchłań Jennifer Haley, reż. Mariusz Grzegorzek, T. im. Stefana Jaracza w Łodzi, debiut na WST i główna nagroda festiwalu "Pierwszy Kontakt" w Toruniu. Daniel Namiotko, "BURZA Williama Szekspira" Pawła Miśkiewicza, T. Narodowy.

Najciekawsza książka o teatrze

CIEŚLAK "Szekspir bez cenzury" profesora Jerzego Limona. Lektura obowiązkowa dla każdego reżysera, który chce adaptować lub reżyserować Szekspira.

DOMAGAŁA "Jerzy Grzegorzewski, Rekonstrukcje. Wybrane adaptacje prozy z lat 1963-2005" pod red. Ewy Bułhak i Mateusza Żurawskiego, Wydawnictwo IT; Konstanty Stanisławski, "Partytura teatralna "Mewy" Czechowa", Wydawnictwo AST Kraków.

DREWNIAK Bezkonkurencyjnie - Jacek Sieradzki, "Widok przez scenę".

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI "Teatr a Kościół" pod red. Agaty Adamieckiej-Sitek, Marcina Kościelniaka i Grzegorza Niziołka, ze szczególnym wskazaniem na studium Leszka Kolankiewicza "Świntuch, bluźnierca, Pantokrator, guru, heretyk, Grotowski".

KOPCIŃSKI Jerzy Grzegorzewski "Rekonstrukcje. Wybrane adaptacje prozy z lat 1963-2005" pod red. Ewy Bułhak i Mateusza Żurawskiego; Piotr Augustyniak, "Wyspiański. Burzenie polskiego kościoła. Studium o "Wyzwoleniu".

KOWALSKA Dariusz Kosiński, "Farsy-misteria. Przedstawienia Jerzego Grotowskiego w Teatrze 13 Rzędów (1959-1960)"; Joanna Krakowska, "Demokracja. Przedstawienia"; Elżbieta Konieczna, "Jerzy Jarocki. Biografia".

KOWALSKI Elżbieta Konieczna, "Jerzy Jarocki. Biografia" - Wydawnictwo Znak; Marina Abramović, "Pokonać mur. Wspomnienia" - Dom Wydawniczy REBIS; Gabriela Michalik, Danuta Szaflarska. Jej czas" - Wydawnictwo Agora.

KYZIOŁ Tym razem nie książka, a pisma zebrane - o współczesnym polskim teatrze, autorstwa Aliny Czyżewskiej, członkini Stowarzyszenia Sieć Obywatelska Watchdog Polska: zapytania o podstawy prawne decyzji podejmowanych w sprawach związanych z teatrami przez urzędników czy opisy sytuacji w instytucjach, jak ten dotyczący dyplomu Słaby rok we wrocławskiej filii AST.

MAJCHEREK "Zagram ci to kiedyś" Stanisław Radwan w rozmowie z Jerzym Illgiem; "Plewiński. Na scenie" pod red. Wojciecha Nowickiego i Joanny Targoń.

MAZURKIEWICZ Olga Śmiechowicz," Didaskalia do historii. Teatr starożytnej Grecji i jego kontekst polityczny", Universitas. Zadziwiająco aktualne, rzetelne i wszechstronne dzieło o kryzysie demokracji, związkach teatru i władzy oraz o tym, jak powstają i dlaczego giną imperia.

MROZEK "Egoiści. Trzecia droga w kulturze polskiej lat 80". Marcina Kościelniaka - wspaniała, napisana z eseistycznym rozmachem kronika zdobywania przez Kościół wpływów w Polsce lat osiemdziesiątych, flirtu duchownych z artystami, a także historia tych, którzy od początku wiedzieli, że to się źle skończy.

SIERADZKI Joanna Krakowska, "Demokracja. Przedstawienia", Instytut Teatralny, Warszawa 2019.

SKRZYDELSKI Mimo błędów redakcyjnych i krążenia wokół tych samych tematów kosztem innych, a także pomijania w opisie ważnych przedstawień - "Jerzy Jarocki. Biografia" Elżbiety Koniecznej. Również Józef Kelera, "Krótka historia teatru w Europie". Tom 1.

STROIŃSKI Nie czytam książek o teatrze.

WAKAR "Nic-nic. Ontologia na marginesach Leśmiana" Janusza Palikota (choć to nie tylko o teatrze).

ZALEWSKA Jacek Sieradzki, "Widok przez scenę. Felietony teatralne 2007-2018", Instytut Teatralny 2019; Jacek Kopciński, "Wybudzanie. Dramat polski / Interpretacje", IBL 2018.

Rozczarowanie sezonu

CIEŚLAK Brak konkursowego rozwiązania sprawy dyrekcji Instytutu Teatralnego.

DOMAGAŁA Martwy sezon w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Po koszmarnej dyrekcji Morawskiego miało być lepiej. Nie jest. Teatru Polskiego po prostu nie ma.

Dyrekcja Natalii Korczakowskiej w STUDIO teatrgalerii. Jeden dobry spektakl Borczucha przez trzy lata wiosny nie czyni, sezon zamknięto jednym z najgorszych spektakli ostatnich lat w Polsce, adaptacją "Romea i Julii" w reż. Michała Zadary, niezbyt dobrze to wróży na przyszłość

Kolejny przeciętny sezon w T. Powszechnym w Warszawie z nieudaną próbą przebicia "Klątwy" Frljicia przez spektakl "Mein Kampf" w reż. Jakuba Skrzywanka. W światowych mediach było wiele szumnych publikacji o Powszechnym, nie przełożyło się to jednak na dobry spektakl. Góra urodziła mysz. Martwi przede wszystkim syndrom oblężonej twierdzy, który dotknął znakomitych przecież artystów TP.

Katowicki Festiwal Sztuki Reżyserskiej "Interpretacje" 2018, zarówno w kwestii selekcji spektakli, jak i nagród. Tak słabej edycji nie było od lat.

DREWNIAK Życie: brak solidarności środowiska w sprawie bojkotu konkursu na nowego dyrektora Instytutu Teatralnego. Spektakl: "Rok z życia codziennego w Europie Środkowo-Wschodniej" Pawła Demirskiego i Moniki Strzępki.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Przykro wymieniać.

KOPCIŃSKI "Romeo i Julia" Williama Szekspira w T. Studio w Warszawie w reż. Michała Zadary (nie uchodzi, panie Michale) i w ogóle sezon (nie pierwszy zresztą) w tym teatrze. "Miłość od ostatniego wejrzenia" w reż. Iwony Kempy, która postanowiła przebić wszystkie feministki i urządziła na scenie zbiorowy, kobiecy lincz na nieobecnym bohaterze. Ciekawy przypadek skrajnego seksizmu w teatrze pod pretekstem walki z przemocą domową.

KOWALSKA -

KOWALSKI "Romeo i Julia" Williama Szekspira w T. Studio w Warszawie i "Cud albo Krakowiaki i Górale" w T. Muzycznym w Gdyni - obydwa w reż. Michała Zadary.

KYZIOŁ TR Warszawa w obliczu ostatniego kryzysu finansowego i krytyki wziął się wreszcie do pracy, co doceniam. Mimo to uważam, że scenie przydałoby się solidne przewietrzenie i stąd moje rozczarowanie wynikiem konkursu na jej dyrektora.

MAJCHEREK Brak decyzji w sprawie dyrekcji T. Polskiego we Wrocławiu.

MAZURKIEWICZ Żaden spektakl w tym sezonie tak ostro mnie nie zawiódł i tak okrutnie nie wymęczył jak "Inni ludzie". Naraz prysnął czar TR-u, reżyserii Grzegorza Jarzyny oraz prozy Masłowskiej. Potrójne rozczarowanie.

MROZEK "Wiele hałasu o nic", czyli konkurs na dyrektora TR Warszawa. Nie dość, że został ogłoszony za późno, to mowa stołecznej władzy nie przekonała środowiska, że zmiana w TR naprawdę jest możliwa, a nie chodzi tylko o formalność mającą przedłużyć dwudziestoletnie już rządy Grzegorza Jarzyny. Stąd małe zainteresowanie konkursem i - możliwe do przewidzenia - zachowanie status quo, okraszone kuriozalnymi zaklęciami o "niehierarchicznej instytucji" czy zabawnie nazwaną linią "nowych talentów", gdzie znalazły się m.in. artystki koło czterdziestki, aktywne od dekady, mające na koncie około trzydziestu spektakli - czyli tyle samo, co Jarzyna.

SIERADZKI Muzeum Petera Steina, czyli "Borys Godunow" w T. Polskim w Warszawie. Nie uchodzi robić takich przykrości tym, co przed czterdziestu z górą laty widzieli w Warszawie - oszołomieni - "Księcia Homburgu", a później "Oresteję".

SKRZYDELSKI "Borys Godunow", reż. Peter Stein, T. Polski w Warszawie. Definicja martwego teatru, pomyłek obsadowych i wystawiania tekstu bez odpowiedzi na pytania "dlaczego" i "po co". Także "Inni ludzie", reż. Grzegorz Jarzyna, TR. Reżyser tak bardzo chce wszystko pokazać, że zabija poezję Masłowskiej i przy okazji jej humor, chyba większą frajdę niż w teatrze odnajdując w wielkich ekranach i blue boksie. Aktorzy nie mają co robić.

STROIŃSKI Feminizm w teatrze. Z walki o kobiety stał się walką z mężczyznami. Feminizm obecnej fali to systemowa dyskryminacja ze względu na płeć i kiedy moralizuje na temat seksizmu, jest tak wiarygodny jak księża Kościoła, gdy moralizują o etyce seksualnej.

WAKAR "Borys Godunow" w reż. Petera Steina w T. Polskim w Warszawie - wobec oczekiwań.

ZALEWSKA Postępująca ideologizacja, przynosząca coraz gorsze efekty na scenie i poza sceną.

Skandal sezonu

CIEŚLAK Dokonująca się w kulisach katastrofa T. Polskiego we Wrocławiu, niegdyś jednej z kilku najważniejszych scen w kraju.

DOMAGAŁA Operetka w Instytucie Teatralnym, związana z wyborem przez MKiDN nowego dyrektora, który faktycznie został wybrany (jako p.o.), ale wciąż oficjalnie go nie ma

Środowiskowa nienawiść, przejawiająca się w medialnych połajankach, oświadczeniach na e-teatrze, złośliwych, nic niewnoszących listach przedstawicieli jednych gremiów do członków innych. "Teatr to zawieszenie broni" - mówił Eugenio Barba. W Polsce to wciąż wołanie na puszczy

DREWNIAK Prezydent Rzeszowa Tadeusz Ferenc usiłujący zablokować premierę spektaklu "#chybanieja" Pawła Passiniego i Artura Pałygi w T. "Maska". Kilka miesięcy później zajął bodaj siódme miejsce w rankingu najlepszych prezydentów miast tygodnika "Polityka", co chyba oznacza, że redaktorowi Jerzemu Baczyńskiemu nie przeszkadza cenzura prewencyjna, bo po takim numerze powinno się karnie przesunąć prezydenta na pozycję ostatnią.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI -

KOPCIŃSKI Próba zablokowania premiery spektaklu "#chybanieja" Pawła Passiniego i Artura Pałygi w T. "Maska" przez prezydenta Rzeszowa.

KOWALSKA -

KOWALSKI Wciąż nieznana przyszłość T. Polskiego we Wrocławiu i jego zespołu artystycznego; może nie skandalem, ale swoistym kuriozum była publikowana korespondencja Doroty Buchwald do Patryka Kenckiego dotycząca nierozstrzygniętego konkursu na stanowisko dyrektora IT; wydarzenia wokół próby odwołania Aleksandry Gajewskiej ze stanowiska dyrektora T. Rozrywki w Chorzowie.

KYZIOŁ Próba zwolnienia, z pominięciem prawa, dyrektorki T. Rozrywki w Chorzowie przez wojewodę śląskiego. Oraz "Borys Godunow" w reż. Petera Steina z T. Polskiego w Warszawie, o którego monstrualnym koszcie krążą legendy, a który okazał się kopią jeden do jednego słabego przedstawienia Steina zrealizowanego przed kilku laty w podrzędnym moskiewskim teatrze.

MAJCHEREK Zmiana dyrekcji w Instytucie Teatralnym w Warszawie.

MAZURKIEWICZ Jako wrocławianina smutkiem napawa mnie "sytuacja" wokół T. Polskiego. Chciałbym, żeby ten smutek zdecydowanie wyparła nadzieja na odrodzenie tej sceny. Czyżbym był niepoprawnym optymistą?

MROZEK Kuriozalna i bezczelna próba ocenzurowania spektaklu "#chybanieja" w T. "Maska" w Rzeszowie w wykonaniu prezydenta Tadeusza Ferenca. W dodatku próba wyraźnie inspirowana działaniami ministra Glińskiego. Dobrze, że w końcu lewica nie ma z panem Ferencem już nic wspólnego.

SIERADZKI Tyrada pani minister od teatrów przekonującej mnie i kilkoro innych osób, że z górą 1 200 podpisów poparcia środowiska scenicznego dla Doroty Buchwald jako szefowej Instytutu Teatralnego było w istocie presją, która uniemożliwiła przeprowadzenie nieskrępowanej debaty o przyszłości IT. Pół roku minęło, a ja wciąż nie mogę wyjść ze zdziwienia, jak łatwo przychodzi kuglarskie odwracanie znaczeń najprostszych słów.

SKRZYDELSKI Nieustannie od dłuższego czasu warszawskie dyrekcje: Natalii Korczakowskiej w T. Studio oraz Pawła Łysaka w Powszechnym. Również kontynuacja dyrekcji Marka Mikosa we współpracy z Radą Artystyczną w Narodowym Starym Teatrze.

STROIŃSKI "Nic", reż. Krzysztof Garbaczewski, Narodowy Stary Teatr w Krakowie. To przedstawienie jest miarą upadku tzw. środowiska, które hołubi i chroni hochsztaplerów i nierobów.

WAKAR Tzw. konkurs na dyrektora Instytutu Teatralnego w Warszawie, jego finał i dalsze konsekwencje.

Łatwe i niezrozumiałe żegnanie się z dyrektorami, którzy zapewnili i wciąż mogli zapewniać swoim teatrom artystyczny, komercyjny i wizerunkowy sukces - Łukaszem Czujem w Gliwicach, Zbigniewem Rybką w Radomiu.

ZALEWSKA -

Najlepszy, najlepsza, najlepsi w sezonie 2018/2019

cz. II

Oceniają:

Justyna Czarnota (Instytut Teatralny)

Adam Drozdowski (stały współpracownik "Teatru")

Teresa Fazan (publikuje w "Didaskaliach", "Teatrze", na portalach dwutygodnik.com i taniecpolska.pl)

Dominik Gac (publikuje w "Teatrze" i na portalu teatralny.pl; selekcjoner Ogólnopolskiego Konkursu na Wystawienie Polskiej Sztuki Współczesnej)

Szymon Kazimierczak ("Teatr")

Tadeusz Kornaś ("Teatr Lalek"; publikuje w "Didaskaliach" i "Teatrze")

Dariusz Kosiński ("Polish Theatre Journal", "Tygodnik Powszechny", "Performer"; juror konkursu "The Best OFF")

Dorota Kozińska (atorod.pl, blog "Upiór w operze"; stała współpracowniczka "Teatru")

Anna Królica (publikuje w "Didaskaliach", "Kontekstach", "Teatrze", na portalach dwutygodnik.com i kulturaenter.pl)

Jadwiga Majewska (współpracuje z "Teatrem" i "Didaskaliami")

Jacek Marczyński ("Rzeczpospolita"; "Tygodnik Kulturalny" TVP Kultura)

Alicja Müller (współpracuje z "Teatrem" oraz portalami teatralia.pl i taniecpolska.pl)

Piotr Sobierski (prowadzi audycję Ten cały musical, współpracuje z "Teatrem")

Karol Suszczyński (publikuje w "Scenie" i "Teatrze Lalek")

Marzenna Wiśniewska (publikuje w "Teatrze")

Marek Żurawski ("Presto")

oraz niektórzy krytycy z pierwszej części Ankiety.

Najlepsze przedstawienie dla dzieci/młodzieży

JUSTYNA CZARNOTA W sezonie 2018/2019 dwa spektakle są unikatowe: _"on_line"__ Kolektywu Holobiont w reż. Aleksandry Bożek-Muszyńskiej i Hanny Bylki-Kaneckiej - taneczny projekt międzypokoleniowy, w którym widzowie niepostrzeżenie stają się performerami i współtwórcami, oraz "Morze ciche" w reż. Łukasza Zaleskiego z T. Nowego w Zabrzu - przedstawienie w całości grane jednocześnie w językach polskim i migowym (i oba te języki są traktowane jako zupełnie naturalne środki scenicznego wyrazu).

TOMASZ DOMAGAŁA "Zaczarowana królewna", reż. Michał Derlatka, T. Wybrzeże w Gdańsku - baśń Artura Oppmana w zapierającej dech w piersiach, inteligentnej i niezwykle pomysłowej inscenizacji Michała Derlatki. "Ojczyzna", reż. Agnieszka Błaszczak, T. Banialuka w Bielsku Białej - oszczędna, ale niezwykle kreatywna i pobudzająca wyobraźnię adaptacja sztuki Krystyny Miłobędzkiej.

ŁUKASZ DREWNIAK T. Animacji w Poznaniu, "La la lalki" Maliny Prześlugi, reż. Artur Romański; Wrocławski T. Lalek, "Odd i Luna", reż. Przemysław Jaszczak.

ANNA JAZGARSKA, ZBIGNIEW MAJCHROWSKI "Zaczarowana królewna", reż. Michał Derlatka, T. Wybrzeże w Gdańsku. Błyskotliwe w formie i sensach namawianie młodych widzów do teatralnej, ale przede wszystkim życiowej "niegrzeczności", czyli do sprzeciwu wobec mód i konwenansów. "Motyle", reż. Natalia Piech, T. Polski w Bydgoszczy. Piękne i mądre przedstawienie o odchodzeniu i o stracie, godne zauważenia tym bardziej, że to debiut reżyserski.

SZYMON KAZIMIERCZAK "Jeremi się ogarnia. Lol". To kolejne wystawienie tekstu Szymona Jachimka, tym razem w reż. Tomasza Valldala-Czarneckiego w T. im. Stefana Jaracza w Olsztynie. Przedstawienie mądre, efektowne, czułe na problemy współczesnych nastolatków, choć ani przez moment się do nich nie mizdrzące. Warto wyróżnić opartą na komiksie Tomasza "Spella" Grządzieli "Stasia i Złą Nogę" z T. Śląskiego im. Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Reżyser Bartłomiej Błaszczyński w nietuzinkowy, poruszający sposób opowiada o problemach niepełnosprawności dziecka i samotnego macierzyństwa. Z repertuaru dla młodszej widowni wypada odnotować Karolcię wystawioną przez Judytę Berłowską w nieco zapomnianym T. Dzieci Zagłębia im. Jana Dormana w Będzinie.

JACEK KOPCIŃSKI "Pod adresem marzeń", reż. Marek Zákostelecký, T. Lalki i Aktora "Kubuś" w Kielcach.

JOLANTA KOWALSKA "Zorro", scenariusz i reż. Paweł Aigner, Opolski T. Lalki i Aktora.

WOJCIECH MAJCHEREK "Don Kichot" w reż. Konrada Dworakowskiego w T. Pinokio w Łodzi, Daszeńka w reż. Marka Zákosteleckiego w T. Powszechnym w Radomiu.

HENRYK MAZURKIEWICZ "Kwiat paproci", reż. Jakub Krofta, T. Słowackiego w Krakowie; "Rzeczy, których nie wyrzuciliśmy", reż. Magda Szpecht, T. im. Fredry w Gnieźnie; "Staś i Zła Noga", reż. Bartłomiej Błaszczyński, T. Śląski w Katowicach.

JACEK SIERADZKI "Kwiat paproci" Marii Wojtyszko w reż. Jakuba Krofty, T. im. Juliusza Słowackiego, Kraków; "Staś i Zła Noga" Katarzyny Błaszczyńskiej według komiksu Tomasza "Spella" Grządzieli, reż. Bartłomiej Błaszczyński, T. Śląski, Katowice; "Motyl" Małgorzaty Sikorskiej-Miszczuk w reż. Marcina Libera, Wrocławski T. Lalek.

MACIEJ STROIŃSKI "Pod adresem marzeń", reż. Marek Zákostelecký, T. "Kubuś" w Kielcach.

MARZENNA WIŚNIEWSKA Performanse dla najnajów: "LABirynt 2.0", reż. Alicja Morawska-Rubczak, T. Animacji w Poznaniu. Świetnie zrealizowane słuchowisko na żywo: "Nic, Dzika Mrówka, Adam i Ewa - Zmysłowisko" Maliny Prześlugi, reż. Ewa Maria Wolska, T. Animacji w Poznaniu. Dla coraz większych: "Gniazdo" Marii Wojtyszko, reż. Robert Drobniuch, TLiA "Kubuś" w Kielcach; "Morze ciche", reż. Łukasz Zaleski, T. Nowy w Zabrzu; wizualny i muzyczny teatr Konrada Dworakowskiego: "Don Kichot", T. Pinokio w Łodzi & Grupa Coincidentia. Niestety nie widziałam kilku interesująco zapowiadających się przedstawień z końcówki sezonu.

KALINA ZALEWSKA "Kordian" Słowackiego w ujęciu Jakuba Roszkowskiego i Mirka Kaczmarka, Śląski T. Lalki i Aktora "Ateneum" w Katowicach; "Karolcia" wg powieści Marii Krüger w reż. Judyty Berłowskiej, T. Dzieci Zagłębia w Będzinie; "Zaczarowana królewna" Artura Oppmana w reż. Michała Derlatki, T. Wybrzeże w Gdańsku.

Najlepsze przedstawienie teatru lalek

DOMAGAŁA "Circus Funestus" Sofie Krog Teater - za odkrycie, że teatr lalek może poruszać w człowieku najbardziej delikatne i wrażliwe struny, w efekcie czego okazuje się, iż jedna paczka chusteczek to za mało na jedno przedstawienie.

DREWNIAK "Don Kichot", reż. Konrad Dworakowski, Grupa Coincidentia i T. Pinokio w Łodzi.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI "Szwejk", reż. Joanna Zdrada, T. Lalki "Tęcza" w Słupsku. Wnikliwa interpretacja tekstu, odcinająca się od kulturowych klisz oraz forma, która całym swoim kształtem oddaje przewrotność powieści Jaroslava Haška.

KOPCIŃSKI "Don Kichot", reż. Konrad Dworakowski, Grupa Coincidentia i T. Pinokio w Łodzi.

KOWALSKA Miguel Cervantes, "Don Kichot", reż. Konrad Dworakowski, T. Pinokio w Łodzi, Grupa Coincidentia w Białymstoku.

MAJCHEREK "Ptak Zielonopióry" w reż. Jarosława Kiliana w T. Lalka w Warszawie.

MAZURKIEWICZ "Pod adresem marzeń", reż. Marek Zákostelecký, T. Lalki i Aktora "Kubuś" w Kielcach.

SIERADZKI "La la lalki" Maliny Prześlugi w reż. Artura Romańskiego, T. Animacji, Poznań.

STROIŃSKI "Za-Polska", reż. Agata Biziuk, T. Animacji w Poznaniu.

KAROL SUSZCZYŃSKI Najlepszym spektaklem teatru lalkowego była koprodukcja Grupy Coincidentia z Białegostoku i T. Pinokio z Łodzi, czyli "Don Kichot" w reż. Konrada Dworakowskiego. To spektakl wybitny, choć - paradoksalnie - prawie pozbawiony lalek. Grający w nim tytułową rolę Paweł Chomczyk to najlepszy aktor pierwszoplanowy, partnerujący mu jako Sancho Pansa Łukasz Batko to najlepszy aktor drugoplanowy, zaś Dworakowskiemu należy się uznanie za reżyserię. Najlepszą z aktorek była Agata Kucińska, która wcieliła się w postać Oskara w "Blaszanym bębenku" w reż. Wojciecha Kościelniaka w T. Muzycznym Capitol we Wrocławiu. Z kolei najciekawszą muzykę skomponował Tomasz Lewandowski do spektaklu "La la lalki" w reż. Artura Romańskiego w T. Animacji w Poznaniu. Z premier, w których lalki stanowiły ważny element przedstawienia, moją uwagę zwrócił przede wszystkim Little Shop of Horrors w reż. Michaela Vogla z Białostockiego T. Lalek.

WIŚNIEWSKA Znakomicie dostały głos dawne lalki: premiera z końca poprzedniego sezonu - "La la lalki" Maliny Prześlugi, reż. Artur Romański, T. Animacji w Poznaniu i wystawa "Lalki: teatr, film, polityka" w warszawskiej Zachęcie. Błyskotliwe impro Kazio Sponge. Talk Show, Anna Makowska-Kowalczyk i Grzegorz Mazoń, Wrocławski T. Lalek. "Bracia polarnej zorzy", reż. Dagmara Żabska, T. Figur "Nowe szaty króla", reż. A. Romański, T. Animacji w Poznaniu; "Brzydkie kaczątko", reż. Ireneusz Maciejewski, T. Baj Pomorski w Toruniu. Świetnie rozgrywany na pograniczach sztuk wizualnych "Don Kichot", reż. Konrad Dworakowski, T. Pinokio w Łodzi & Grupa Coincidentia.

MAREK ŻURAWSKI Spośród wielu spektakli, jakie udało mi się zobaczyć, największe wrażenie i zachwyt wzbudziła we mnie "Pobudka" Natalii Sakowicz. Spektakl powstał jako stypendialny projekt finansowany przez prezydenta Białegostoku. Sakowicz, niedawna absolwentka, a obecnie asystentka Wydziału Sztuki Lalkarskiej, jest nie tylko autorką pomysłu, ale i wykonawczynią. Realizację projektu wspomagali: Marcin Bartnikowski (opieka artystyczna), Zuzanna Bojda (dramaturgia), Maria Żynel (scenografia), Anna Stela (muzyka), Marta Bury (konsultacje choreograficzne) i Maciej Iwańczyk (światło). Spektakl przykuwa uwagę od pierwszej minuty i zachwyca pomysłami oraz grą aktorską do samego końca. Aktorka, wchodząc w interakcję z lalką, natychmiast oddaje jej pierwszeństwo, sama wycofuje się, nieruchomieje, koncentrując uwagę widowni na animowanym przedmiocie. Grając współczesną młodą kobietę zagubioną w lesie, prowadzi cały czas narrację. Spotyka postacie z różnych bajek i baśni. Jest zła Macocha, Kopciuszek, Śpiąca Królewna i Czerwony Kapturek - lalki. Wchodząc w najróżniejsze interakcje z tymi postaciami, Sakowicz świetnie pracuje głosem. Spektakl bardzo przemyślany, konsekwentnie prowadzony, ale i wymagający opanowania najróżniejszych technik animacji i gry aktorskiej. Oszczędna, rozbudzająca wyobraźnię scenografia i doskonale współgrająca z całością muzyka wspomagają aktorkę, dając w efekcie doskonale zrealizowany i zagrany spektakl. Pobudka, mimo baśniowych postaci, nie jest przedstawieniem dla dzieci.

Najlepsze przedstawienie teatru muzycznego

DOMAGAŁA "Blaszany bębenek, reż. Wojciech Kościelniak, T. Capitol we Wrocławiu - wyróżnienia należą się reżyserowi (jest w tym roku w wielkiej formie!) za genialny pomysł na inscenizację prozy Grassa (rzecz dzieje się w sklepie z zabawkami), aktorkom grającym Oskara (zjawiskowe Katarzyna Pietruska/Agata Kucińska) oraz zespołowi Capitolu, który urzeka zarówno sprawnością fizyczną, jak i talentami w zakresie sztuk wszelakich.

DREWNIAK T. Miejski w Gliwicach, "Miłość w Leningradzie", reż. Łukasz Czuj; T. Collegium Nobilium, "Oratorium o mleku", reż. Sławomir Narloch; T. Roma, Nowy Jork. "Prohibicja", reż. Łukasz Czuj.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI "Blaszany bębenek" w reż. Wojciecha Kościelniaka (T. Capitol we Wrocławiu). Bezkonkurencyjne!

KOPCIŃSKI "Blaszany bębenek", reż. Wojciech Kościelniak, T. Capitol we Wrocławiu.

KOWALSKA Karol Szymanowski, "Król Roger", reż. Mariusz Treliński, T. Wielki - Opera Narodowa w Warszawie.

WIESŁAW KOWALSKI Musical: "Śpiewak jazzbandu" w reż. Wojciecha Kościelniaka w T. Żydowskim w Warszawie; "Nowy Jork. Prohibicja" w reż. Łukasza Czuja w T. Muzycznym Roma w Warszawie; "Almodovaria" w reż. Anny Wieczur-Bluszcz w T. Polonia w Warszawie. Opera: "Billy Budd" Benjamina Brittena w reż. Annilese Miskimmon w TW - ON w Warszawie; "Cos fan tutte" Mozarta w reż. Jitki Stokalskiej w Polskiej Operze Królewskiej; "Tosca" Giacoma Pucciniego w reż. Barbary Wysockiej w TW - ON w Warszawie.

DOROTA KOZIŃSKA Polska scena operowa dzieli się coraz wyraźniej między zwolenników teatru reżyserskiego a rosnącą grupę ultrakonserwatystów. Opera Wrocławska po krótkim i obiecującym zrywie zamknęła się w kokonie żelaznego repertuaru, często w dyletanckich inscenizacjach. Poznań wciąż eksperymentuje z debiutantami, z wątpliwym skutkiem artystycznym. TW - ON zaliczył jeden z uboższych sezonów w ostatnich latach. Najciekawsze dzieje się gdzie indziej, na przykład na Nuit Blanche w Brukseli, gdzie Krystian Lada wyreżyserował instalację "Unknown, I Live With You" z muzyką Katarzyny Głowickiej - spektakl dotkliwy i nieodparcie piękny.

MAJCHEREK "Nowy Jork. Prohibicja" w T. Roma w Warszawie i "Miłość w Leningradzie" w T. Miejskim w Gliwicach (oba w reż. Łukasza Czuja).

JACEK MARCZYŃSKI W teatrze operowym są dwa rodzaje spektakli: import i produkcja własna. System koprodukcji z zagranicą sprawia, że to, co oglądamy, częściowo tylko bywa zasługą naszych artystów. Taki był "Billy Budd" Brittena w Operze Narodowej - wspaniałe dzieło XX wieku podane w precyzyjnej reżyserii Annilese Miskimmon (koprodukcja z Operą w Oslo). Nasz wkład to głównie dyrygent Michał Klauza, który otrzymał nareszcie możliwość pokazania swych artystycznych możliwości. Produkcja własna to oryginalna i spójna dramaturgicznie inscenizacja Marka Weissa "Turandot" Pucciniego w Operze i Filharmonii Podlaskiej w Białymstoku, do tego bardzo wyrównana muzycznie i z wybitną kreacją Ewy Vesin w roli tytułowej.

WITOLD MROZEK Musical "Święta Kluska" w reż. Agnieszki Smoczyńskiej w Komunie Warszawa.

SIERADZKI "Miłość w Leningradzie" w reż. Łukasza Czuja (T. Miejski, Gliwice) i - w innej konkurencji - "Hejt school musical", w reż. Tomasza Valldal-Czarneckiego, T. Komedii Valldal, Gdynia.

PRZEMYSŁAW SKRZYDELSKI "Blaszany bębenek", reż. Wojciech Kościelniak.

PIOTR SOBIERSKI Zachwycił kameralny musical "next to normal" w reż. Jacka Mikołajczyka w T. Syrena, ze znakomitą rolą Katarzyny Walczak - matki i żony zmagającej się z chorobą dwubiegunową. Zwrócił uwagę Wojciech Kościelniak Blaszanym bębenkiem we wrocławskim Capitolu i "Operą za trzy grosze" w łódzkim Jaraczu oraz współpracujący z nim przy "Śpiewaku jazzbandu" kompozytor Mariusz Obijalski. Sukces wielu spektakli to również zasługa choreografki Eweliny Adamskiej-Porczyk, która każdą kolejną realizacją podnosi poprzeczkę na niebotycznie wysoki poziom.

STROIŃSKI Jeśli opera to "teatr muzyczny", to "Król Roger", reż. Mariusz Treliński, Opera Narodowa w Warszawie. Też trochę dlatego, że nikomu nie siadł.

ZALEWSKA "Blaszany bębenek" w reż. Wojciecha Kościelniaka, T. Capitol we Wrocławiu.

Najlepsze przedstawienie teatru tańca

DOMAGAŁA "Instytut Gecko" Theatre Company oraz Lebensraum Kompanii Jakopa Ahlboma na Międzynarodowym Festiwalu Teatru Formy Materia Prima w Krakowie.

TERESA FAZAN "You are safe" Agaty Siniarskiej odpowiada na problem kryzysu ekologicznego. Wykorzystując performatywność nagości, ruchu i głosu, artystki goszczą widzów w hybrydycznym, naturalno-sztucznym środowisku, gdzie dostrzegamy siebie jako element świata i, nie ignorując głębi problemu, poddajemy refleksji możliwe rozwiązania. To spektakl feministyczny, zaangażowany nie poprzez deklaratywność, ale przez kreację otwartego doświadczenia, który wpisuje się w szerszy nurt młodej choreografii tworzonej w alternatywnych programach produkcyjnych, nastawionej na poszukiwanie alternatyw dla dualizmów i badanie potencjału współobecności.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI Chcemy wskazać nie spektakl, lecz osobowość sceniczną, jaką ujawnia Dominik Więcek w przedstawieniach Polskiego T. Tańca oraz w innych przedsięwzięciach, jak Bromance czy Solidaritot/Solidar-Noc.

KOWALSKA "Wszyscy jesteśmy bogami", reż. Tomasz Rodowicz, Polski T. Tańca w Poznaniu.

ANNA KRÓLICA "Święto wiosny", choreografia Uri Ivgi, Johan Greben, Opera Wrocławska - za znalezienie nowej ścieżki interpretacji tego kanonicznego spektaklu. Technika zespołu pozostaje pod wyraźnym wpływem izraelskich tendencji tanecznych, dzięki czemu choreografia ma w sobie zamaszystość i dzikość, które kiedyś planował pokazać na prapremierze Wacław Niżyński. Od wielu lat wyróżniające się projekty taneczne tworzy i realizuje Dominika Knapik. W tym sezonie w "Babie-Dziwo" w T. Dramatycznym w Wałbrzychu ukuła porywającą koncepcję reżysersko-choreograficzną opartą na groteskowej dramaturgii ciała aktorów, dzięki niej oddała inność przedstawionego świata Prawii i nadała mu wewnętrzny puls. Wybór choreograficznego, nierealistycznego języka dramaturgii ciała świetnie podbija absurd zawarty i w tekście, i w realizacji scenicznej.

JADWIGA MAJEWSKA Nic mnie w tym roku nie olśniło ani nie zaskoczyło. Ale czy to źle? Mamy na scenach bardzo dobrze wykształconych wykonawców i zaczynam się do tego z radością przyzwyczajać. Mężczyźni zdecydowanie bardziej są zauważalni, mamy do czynienia z konsekwentnym rozwojem i podnoszeniem poziomu tak technik tańca, jak i choreografii oraz samych wydarzeń scenicznych. Powiedziałabym, że dominują cztery nurty: choreografia konceptualna - Paweł Sakowicz z "Jumpcore", prostota pomysłu i wysublimowana inteligencja komunikatywna jednak dla widza; tradycja teatru fizycznego + (plus inne tradycje) - T. Amareya ze spektaklem "Cztery (Four)", mądra i silna kobiecość i to, co w niej najistotniejsze, zaangażowanie, odwaga, inteligencja i piękno; precyzyjny, estetyczny i plastyczny teatr tańca - Rozkosz Jakuba Lewandowskiego; i improwizacja, w której od lat króluje Iwona Olszowska - duchowość wcielona, choć mocno obecna, to nieuchwytna, w tym roku solo w Koncercie na organy i w duecie z Pawłem Koniorem Ewa i On. To Kraków, Bytom, Warszawa i Gdańsk, w którym w tym roku podsumowanie, czyli Polska Platforma Tańca. Bolesną stratą w tym roku była śmierć choreografa, reżysera i performera Rafała Urbackiego, który tańczy już bez żadnych ograniczeń.

MROZEK "Języki przyszłości", Anna Nowak, Nowy T. w Warszawie; Sada Yakko, Hana Umeda, Komuna Warszawa.

ALICJA MÜLLER Nie umiałabym powiedzieć, który z tanecznych spektakli ostatniego sezonu był najlepszy, ale mogę wskazać ten, który sama polubiłam najmocniej: "You are safe" wg pomysłu Agaty Sinarskiej z Nowego Teatru, czyli szalenie poetycką, a jednocześnie przewrotnie flirtującą z estetyką porno, choreografię zaangażowaną, w której wyzwalająca i orzeźwiająca, ucieleśniona opowieść o uwolnionej z męskiego porządku kobiecości zostaje wpisana w - utrzymaną w duchu ekokrytyki oraz ironicznie, na wielu poziomach dekonstruującą tytułową obietnicę - narrację o katastrofie.

Najlepsze przedstawienie offowe

DOMAGAŁA "Matka Courage krzyczy", reż. Grzegorz Grecas, T. Układ Formalny; "Curko moja ogłoś to", reż. Magdalena Drab i Albert Pyśk, T. Zamiast.

DREWNIAK Stowarzyszenie Sztuka Nowa, "Krym", reż. Vera Popova, Gosia Trajkowska; T. Brama (Goleniów) i Nastia Miedviedieva, "Moja gra"; T. Budka Telefoniczna (Bolesławiec), "Cichość", reż. Aneta Ćwieluch.

ADAM DROZDOWSKI Nie śmiałbym typować najlepszego offowego spektaklu, gdy według niektórych szacunków liczba stałych grup niezależnych w kraju ponad dwukrotnie przekracza liczbę dni w roku; umiem sobie wyobrazić idącą za tym liczbę premier, z której znaczącą część widziało najwyżej jury konkursu "The Best OFF". Z ważnych zjawisk wskazałbym młodzieżowy Teatr Tetraedr z Raciborza, pod wodzą Grażyny Tabor diagnozujący lęki czasów, ostatnio poprzez Gombrowicza, teraz w oparciu o "Blaszany bębenek" Grassa. Warto śledzić także salowe spektakle Artiego Grabowskiego, jako aktora ("Raport Panika") i reżysera (W zawieszeniu).

DOMINIK GAC "Pompa funebri" Stowarzyszenia Sztuka Nowa w reż. Kasi Pol i Dawida Żakowskiego to wymagający, chwilami olśniewający spektakl teatru tańca. I choć nie pada w nim ani jedno słowo, to twórcy zdołali nasycić go mnogością znaczeń. Inspirowany sarmackimi zwyczajami pogrzebowymi, przerodził się w katalog współczesnych samopożegnań. To także namysł nad formami wiary adekwatnymi dla zsekularyzowanej rzeczywistości. A przy okazji również dowód na rosnącą siłę tańca w przestrzeni teatru offowego, co podkreślają także wyniki drugiego konkursu "The Best OFF", w którym przedstawienie zdobyło nagrodę.

JAZGARSKA, MAJCHROWSKI "Bromance", koncepcja, reżyseria, choreografia i wykonanie: Michał Przybyła i Dominik Więcek (Scena Robocza w Poznaniu) oraz "Rewolucja, której nie było", reż. Justyna Sobczyk (Teatr 21 w Warszawie). Oba przedstawienia opowiadają o tym, co nieustannie dryfuje poza oficjalnymi narracjami, a jeśli pojawia się przez moment - natychmiast zostaje "przypudrowane" dyskursem zastępczym.

KOPCIŃSKI "Tragedia Jana", reż. Waldemar Raźniak, T. Chorea w Łodzi, Warszawskie Towarzystwo Sceniczne; "Faust. Nowe historie" Piotra Tomaszuka w T. Wierszalin.

TADEUSZ KORNAŚ Szczególnie zaciekawił mnie spektakl "Dziady polsko-japońskie/Soreisai/" w reż. Jadwigi Rodowicz. Pomysł na zderzenie tradycji polskiej z japońską okazał się niezwykle nośny. Nasze Dziady i święta Soreisai odwołują się przecież do tej pogranicznej sfery obcowania żywych i przodków. Rodowicz większość spektaklu (fragmenty z II i IV części) utrzymała w rytmice oberkowej (kapela grająca na żywo), zaś japoński aktor n dopełnił zaskakująco tę konwencję. Na koniec "Wielka Improwizacja" recytowana była wspólnie przez mężczyzn i kobiety z publiczności (kobiety mówiły tekst w rodzaju żeńskim). I, paradoksalnie, okazało się, że tradycja romantyczna (także Dziady) wciąż stanowi rdzeń naszej polskiej wspólnotowości.

Ogromnie podobała mi się też "Tragedia Jana" Jakuba Gawatowica, w reż. Waldemara Raźniaka, zrealizowana w T. Chorea. Ale z braku miejsca na wymienieniu tytułu muszę poprzestać.

DARIUSZ KOSIŃSKI Jako juror tegorocznej edycji konkursu "The Best OFF" mogę tylko powtórzyć i potwierdzić nasz werdykt, zgodnie z którym za najlepszy spektakl offowy uznaliśmy Wojnę w niebie, stworzoną przez znakomity zespół osób niesłyszących pod reżyserią Dominiki Feiglewicz. Nagrodziliśmy też Stowarzyszenie Sztuka Nowa z Warszawy za świetny poetycki spektakl "Pompa funebris" oraz Stowarzyszenie Teatralne Chorea za "Tragedię Jana" - pierwszą od kilkuset lat inscenizację tekstu Jakuba Gawatowica. A to tylko z konieczności ograniczony wybór tego, co działo się na dynamicznie odradzającym się offie.

KOWALSKA "Tragedia Jana", reż. Waldemar Raźniak, T. Chorea w Łodzi, Warszawskie Towarzystwo Sceniczne.

MAJCHEREK "Rewolucja, której nie było" w reż. Justyny Sobczyk w Teatrze 21.

MAZURKIEWICZ Najlepszą sceną ze spektakli offowych stała się dla mnie krótka, jakże trafna i ironiczna diagnoza "modnych" narzędzi współczesnych inscenizacji w Positivo T. Brama. Z przyjemnością i zainteresowaniem obejrzałem Mazagan. Miasto Midraszowego T. Żydowskiego w Krakowie. Wielkim krokiem do przodu stał się Kain Fundacji Jubilo. Z uwagą przyglądam się poszukiwaniom Aleksandry Kugacz-Semerci i Mertcana Semerci w spektaklu Nikt (nie) spotyka nikogo. T. Układ Formalny na koniec sezonu poczęstował publiczność świetnym, dającym do myślenia spektaklem dla dzieci W stronę słońca.

MROZEK "Rozmowa o drzewach", reż. Weronika Szczawińska, Komuna Warszawa.

SIERADZKI "#Rozczarowania Zuzanny Bojdy", reż. Maria Baładżanow, T. Czwarta Scena, Katowice; "Mazagan. Miasto Beniamina" M. Bukowskiego w jego reżyserii, Żydowski T. Midraszowy, Kraków.

SKRZYDELSKI Zbyt mało w tym sezonie widziałem tego typu teatru.

ZALEWSKA Widziałam niewiele, ale wyróżniam "Tragedię Jana" Jakuba Gawatowica w reż. Waldemara Raźniaka, T. Chorea w Łodzi i Warszawskiego Towarzystwa Scenicznego; "Żywot Józefa" Mikołaja Reja w reż. Jarosława Gajewskiego z Hubertem Paszkiewiczem, Fundacja Uwaga na Kulturę!, Akademia Teatralna w Warszawie i Dzielnicowy Ośrodek Kultury Ursynów; "Zemsta Fredry" w reż. Pawła Budzińskiego, T. "Bakałarz w Krakowie" (przeczytana przez "Ojca chrzestnego" Coppoli, bardzo sprawnie i konsekwentnie wyreżyserowana i zagrana).