Artykuły

- Jeżeli nie zaczniemy oddziaływać na młodych ludzi, stracimy ich - mówi Rafał Koza-Koziński z Centrum Kultury, jeden z uczestników roboczego seminarium dotyczącego przyszłości życia kulturalnego studentów. Rozmowa Tomasza Kowalewicza w Gazecie Wyborczej - Lublin.

Spotkanie było wprowadzeniem do planowanego na 2021 r. Ogólnopolskiego Forum Kultury Studenckiej. Jego pomysłodawcą jest Chatka Żaka, przed laty miejsce intensywnej aktywności studenckiej w Lublinie. To tutaj w latach 60. i 70. działalność zaczynały m.in. teatry Gong 2 czy Provisorium.

Środowisko studenckie było elitarne

Kazimierz Iwaszko, szef Chatki na przełomie lat 70. i 80., podkreślał przed laty na łamach "Wyborczej", że kiedyś Akademickie Centrum Kultury tętniło życiem. - Rozpychały się teatry alternatywne, próbując usunąć w cień folklorystyczny zespół taneczny, były próby wydawnicze, kwitła piosenka turystyczna i jazz, a na spotkania z opozycjonistami przychodziły takie tłumy, że balkon w sali widowiskowej groził oberwaniem. Kręcili się bardzo różni ludzie, a ja starałem się godzić te różne środowiska i oczekiwania repertuarowe - wspominał.

Dodawał też, że w przeszłości Chatka przyciągała też niestudentów, bo środowisko studenckie było elitarne i niedostępne. - Było magnesem, a my sztucznie nawet podsycaliśmy tę elitarność, np. organizując spektakle dla ograniczonej liczby widzów, choć na widowni zmieściłoby się dwa razy tyle - śmiał się Iwaszko.

Niewiele dziś zostało z atmosfery tamtych czasów. Studenci coraz rzadziej chcą odwiedzać to miejsce, inaczej też rozumieją pojęcie "studenckiej kultury". Jest to zresztą problem, z którym boryka się nie tylko instytucja przy ul. Radziszewskiego, lecz także niemal wszystkie centra kultury akademickiej w kraju.

Jak to zmienić? Odpowiedź próbowali znaleźć w Chatce Żaka przedstawiciele Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, dyrektor Narodowego Centrum Kultury, reprezentanci władz UMCS oraz reprezentanci środowiska kultury studenckiej i kultury samorządowej.

- Kultura studencka, która miała silne ramy w latach 60., 70. i 80., była związana z buntem, kontestacją, a przede wszystkim z tworzeniem przestrzeni wolności. Lata 90. to moment pojawienia się nowych instytucji kultury - państwowych, samorządowych czy oddolnych - co sprawiło, że wszystko gdzieś się rozproszyło. Dzisiaj inicjatywa dotycząca kwestii kultury studenckiej w ogóle zniknęła z dyskursów naukowych - mówi Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

Według niego zainicjowana właśnie dyskusja powinna się przełożyć na konkretne rozwiązania. - Właśnie w Chatce Żaka może wrócić to, co w kulturze studenckiej było istotną sprawą. Jesteśmy w mieście, w którym kultura studencka rozpromieniała na całą Polskę - dodaje.

Kultura musi odzyskać atrakcyjność

Także Jarosław Cymerman, zastępca dyrektora Instytutu Teatralnego, zwraca uwagę na efekty rozwiniętej przed laty lubelskiej kultury studenckiej. To m.in. działalność Awangardy Lubelskiej, funkcjonowanie grupy ZAMEK czy bardzo bogate zjawisko alternatywy teatralnej. - Obecnie musimy przezwyciężyć inny model życia współczesnego studenta, w który trzeba wpisać kulturę na nowo. W planie jego zajęć trzeba znaleźć miejsce na kulturę, którą on sam będzie chciał tworzyć. Ona musi odzyskać atrakcyjność - twierdzi Cymerman.

A jest nad czym pracować, bo dla wielu współczesnych studentów atrakcyjność sprowadza się do komercji i zjawisk o niskiej jakości artystycznej. Przykładem mogą tu być lubelskie juwenalia, gdzie od kilku lat studenci poszczególnych uczelni prześcigają się w nazwiskach gwiazd na organizowanych przez nich koncertach. Nieodłącznymi "atrakcjami" imprez organizowanych przez żaków są zespoły grające disco polo.

- A jaką ofertę my im dajemy? No prawie żadną - mówi Rafał Koza-Koziński, dyrektor artystyczny Centrum Kultury. I przypomina rozmowę z osobą, która zajmuje się biznesem rozrywkowym. - Usłyszałem wtedy: "Bardzo się cieszę, że kultura studencka upadła, bo teraz na tym zarabiam. Do Lublina przyjeżdżają młodzi ludzie z całego regionu, chcąc poznać Lublin, a miasto oferuje im tanie dyskoteki z darmowym alkoholem. I studenci myślą, że tak ma być, że tak właśnie wygląda kultura". Kultura studencka przekształciła się w rozrywkę, która polega na banalnym upijaniu się - martwi się Koziński.

Według niego miejscem, w którym mogłaby się odrodzić kultura studencka, jest nie tylko Chatka Żaka, ale także Katolicki Uniwersytet Lubelski. - Tam proces kultury studenckiej nadal jest żywy. Na KUL juwenalia wyglądają zupełnie inaczej, przede wszystkim są robione przez studentów dla studentów - pełne warsztatów i innych zajęć. Na KUL piwo nie przekracza kultury studenckiej - tłumaczy dyrektor artystyczny CK.

Przypomnijmy: KUL zainaugurował studenckie imprezy, tzw. KULaże, jeszcze na początku lat. 70. Ich celem było zapraszanie do Lublina artystów, którzy wyróżniali się w danych dziedzinach sztuki, m.in. w muzyce, teatrze i filmie. Na uczelnię przyjeżdżali m.in. Andrzej Wajda, Krzysztof Kieślowski czy Józef Szajna.

Czy kultura, jaką znamy, jeszcze istnieje?

W roboczym seminarium uczestniczyli pracownicy Chatki Żaka, którzy od wielu lat odpowiadają za jej program artystyczny. - Przyznam szczerze, że jestem zagubiony w tym wszystkim i nie wiem, czy mam coś do powiedzenia. Cieszę się, że jest pomysł dyskusji o kulturze studenckiej, bo od wielu lat zmagamy się z tym zagadnieniem. Przez lata zastanawiam się, czy nie należy redefiniować tego pojęcia, a może nawet posłużyć się inną nazwą, np. kultura dla studentów - zastanawia się Bogdan Bracha, animator kultury, założyciel i lider Orkiestry św. Mikołaja.

Finałem rozmów ma być Ogólnopolski Kongres Kultury Studenckiej w 2020 r., który odbędzie się w Chatce Żaka. Kolejnym etapem będzie zaplanowane na 2021 r. Ogólnopolskie Forum Kultury Studenckiej. - Jego celem będzie zdefiniowanie na nowo, czy kultura studencka, jaką znamy, jeszcze istnieje. A jeśli nie, to jaka jest teraz - tłumaczy Izabela Pastuszko z Chatki Żaka, pomysłodawczyni OFKS.

Wnioski wypracowane podczas debat znajdą swoje odzwierciedlenie w przygotowywanej właśnie strategii "Lublin 2030".