Artykuły

Nie musimy czytać sami, zrobi to za nas znany aktor lub sam autor. Nam pozostaje przyjemność słuchania - piszą Bartosz Marzec i Grzegorz Sowula w Rzeczpospolitej.

Popyt na książki do słuchania rośnie z miesiąca na miesiąc. I choć nasz rynek od zachodnioeuropejskich wciąż dzieli przepaść, w Polsce zaczyna się moda na audiobooki.

- W połowie lat 90. niektórzy wydawcy załamywali ręce - w ciągu roku sprzedawali pięć - sześć egzemplarzy książek do słuchania. Teraz tyle rozchodzi się w godzinę - powiedział "Rz" Zbigniew Dzianok z wydawnictwa Aleksandria i sieci dystrybutorskiej www.audiobook.pl.

- Jeszcze niedawno handlowcy pytali, czy audiobooki wystawić w dziale książkowym, czy muzycznym. Potem w empikach wygospodarowano osobny regał - mówi Ewa Skurska z wydawnictwa Audio Liber. - Książki do słuchania nie zajmują jednak wiele miejsca. Daleko nam do Niemiec, gdzie producenci oferują 70 tys. pozycji. W Polsce nie mamy nawet połowy tysiąca.

Tytułów jednak przybędzie, gdyż, jak zdradza Agnieszka Pawłowska, przedstawicielka sieci dystrybutorskiej Merlin, zainteresowanie rośnie o 30 - 50 proc. miesięcznie. Do tej pory nabywców znalazło 10 tys. egzemplarzy nagrań wszystkich tomów sagi Joanne K. Rowling (wydawnictwo Media Rodzina; książkę czyta Piotr Fronczewski). AudioBook.pl może pochwalić się ponad 1,5 tys. sprzedanych egzemplarzy "Proroka" - poetyckiej prozy Khalila Gibrana w interpretacji Mirosława Neinerta, a Audio Liber - 2 tys. "Małego Księcia" (i tym razem sukces zagwarantował Piotr Fronczewski). Z kolei wielkim sukcesem Znaku okazał się audiobook "Pamięć i tożsamość" Jana Pawła II (czytają Jerzy Trela i Tadeusz Zięba; rozeszło się prawie 29 tys. egz.).

Rynek audiobooków nie został wprawdzie zbadany, ale specjaliści z Instytutu Książki i Czytelnictwa szacują, że grupa użytkowników książek do czytania nie przekracza jeszcze kilkudziesięciu tysięcy. Skąd bierze się zainteresowanie tą formą kontaktu z literaturą?

- To nie wymysł naszych czasów. Kiedyś w klasztorach lektor czytał mnichom Pismo Święte podczas posiłków - mówi Dzianuk. - Ciche czytanie zaczęło się upowszechniać w Europie dopiero w X wieku naszej ery. Do tamtej pory zapis literacki traktowano jak zapis muzyki. Uważano, że tylko głośne jego odczytanie ma sens. U Plutarcha znalazłem informację, że Aleksander Wielki dostał list od swojej matki i, ku zdumieniu żołnierzy, nie przeczytał go na głos. Wielce prawdopodobne, że miłość do słowa mówionego mamy we krwi.

W jakim kierunku rozwija się w Polsce rynek książek do słuchania?

- Z początku chcieliśmy za pomocą audiobooków promować klasykę - opowiada Dzianok. - Choć ujawniają się słuchacze sięgający po Dostojewskiego czy Czechowa, to najpopularniejszym gatunkiem okazują się kryminały.

- O ile w marcu i kwietniu klienci sięgali po pozycje z kanonu literatury krajowej i światowej, o tyle w czasie wakacji większe zainteresowanie budzą książki sensacyjne, choćby "Łup" Jeffreya Archera - mówi Agnieszka Pawłowska. - Niedawno firma spedycyjna zakupiła u nas kilkadziesiąt audiobooków. Doszli do wniosku, że kierowcom tirów bardziej niż muzyka posłużą nagrania literatury, choćby popularnej. Sprzedaliśmy im więc kryminały Agathy Christie, "W pustyni i w puszczy" i "Kod Leonarda da Vinci".

Oficyna Media Rodzina wydawała do tej pory przede wszystkim literaturę psychologiczną i poradniki, teraz jednak coraz bardziej skłania się ku książkom dla dzieci i młodzieży.

- Osoby, którym w dzieciństwie rodzice ograniczali dostęp do telewizji, a w zamian podsunęli kasety z nagraniami literatury, teraz chętnie i często sięgają po książki - mówi Ewa Skurska. - Wpływ audiobooków na kształtowanie wrażliwości i wyobraźni trudno przecenić.

Bartosz Marzec

***

Autor jako lektor

Polsce wyprodukowanie profesjonalnej książki do słuchania to ok. 20 tys. zł. Wynajęcie dobrego lektora kosztuje nawet 10 tys. zł stąd wysoka cena audiobooków (średnio 35 40 zł). W Niemczech audiobooki ma w swym programie niemal 60 wydawców, w tym nawet Deutsche Grammophon, renomowany producent płyt z muzyką klasyczną. Wydawcy publikują regularnie listy oficyn, księgarń, nowych tytułów, targów i spotkań promocyjnych. Niesłabnącą popularnością cieszy się literatura piękna (niemal połowa rynku audiobooków), książki dla dzieci i młodzieży oraz podręczniki. Produkcja tych ostatnich nie słabnie, mimo iż nakłady wahają się od 1 do 5 tys. egz. Internetowe portale umożliwiają abonament: jeden lub dwa tytuły w miesiącu do ściągnięcia za 10 lub 15 euro. W USA produkcja audiobooków jest często uzależniona od liczby sprzedanych egzemplarzy książki. Koszty produkcji sięgają 15 20 tys. dolarów, do tego dochodzą wydatki na promocję, sprzedaż audiobooków sięga zaś średnio 10 procent wysokości drukowanego nakładu. W tej sytuacji są to często przedsięwzięcia półprywatne. Najnowsza opowieść Michela Fabera "The Fahrenheit Twins" czytana jest przez autora, muzykę skomponował zaprzyjaźniony z nim Brian Eno; całość powstała w prywatnym studiu, nagraną książkę ściągnąć można z internetowej strony angielskiego wydawcy Fabera Canongate Books.

Grzegorz Sowula