Artykuły

III Festiwal Czytelniczy Literatury Faktu i Poezji "Czas i prawda" odbędzie się w dniach 7-25 marca w Instytucie Kultury Spotkania i Dialogu przy ul. Planty 7/9 w Kielcach. Bohaterką pierwszego spotkania będzie Krystyna Janda.

7 marca, godz. 14 Spotkanie z Krystyną Jandą

Krystyna Janda - aktorka teatralna i filmowa, reżyserka, pisarka i piosenkarka. Ma na koncie ponad sześćdziesiąt ról teatralnych i ponad pięćdziesiąt filmowych. Wielokrotnie nagradzana w kraju i za granicą. Uznana za aktorkę stulecia polskiego kina i Człowieka Wolności w kategorii kultura z okazji 25-lecia przemian ustrojowych. Została też nagrodzona Złotą Palmą na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes za rolę w filmie "Przesłuchanie" i Medalem Karola Wielkiego w dziedzinie kultury, za wkład w zjednoczenie Europy. W 2004 roku założyła Fundację Krystyny Jandy na rzecz Kultury i otworzyła dwa teatry: Teatr Polonia i Och-Teatr, które prowadzi do dziś.

Mój świat się wali, Polska się wali, ponieważ na nowo zapanowało kłamstwo. Zbiorowe i totalne, świadome, usankcjonowane, instytucjonalne, a co za tym idzie pozwolenie na powszechne kłamstwo, czyli zło. Upadek jest wielki, bo kłamstwo także przestało być wstydem.

8 marca, godz. 18 Bardzo dawno temu, mniej więcej dzisiaj... Spotkanie z Janem Tomaszem Grossem z Uniwersytetu Princeton (USA), autorem książek "Strach", "Sąsiedzi", "Złote żniwa"

Jan Tomasz Gross - socjolog i historyk specjalizujący się w europejskiej historii XX wieku i historii Zagłady Żydów. Wykładowca Uniwersytetu Princeton. Jego najbardziej znane książki to "Sąsiedzi: Historia zagłady żydowskiego miasteczka", "Strach: Antysemityzm w Polsce tuż po wojnie. Historia moralnej zapaści", "Złote żniwa. Rzecz o tym, co się działo na obrzeżach Zagłady Żydów". Dwa lata temu ukazała się książka " bardzo dawno temu, mniej więcej w zeszły piątek" - rozmowa Aleksandry Pawlickiej z Janem Tomaszem Grossem. Jest to opowieść o powstawaniu głośnych książek, ale przede wszystkim to historia człowieka, któremu zależy na Polsce.

Nie wystarczy poczuć, że w Polsce prawie nie ma Żydów za sprawą działań niemieckich, a także polskiej obojętności. Trzeba na tę nieobecność stale reagować. Trzeba sobie tych, których już nie ma, wyobrażać, płakać nad nimi, w ich intencji zapalać świece, kłaść kwiaty.

9 marca, godz. 18 Bronisław Maj czyta wiersze ulubionych poetów i uczy, jak czytać poezję

Bronisław Maj - poeta, felietonista, scenarzysta, krytyk literacki, tłumacz, satyryk, aktor, autor siedmiu tomików wierszy. Za swoją twórczość otrzymał wiele prestiżowych nagród, w tym Nagrodę Kościelskich. Jest autorem książki o Tadeuszu Gajcym. Doktor nauk humanistycznych, prowadzi zajęcia na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Szkole Twórczego Pisania. Autor tomików wierszy: "Taka wolność", "Wspólne powietrze", "Album rodzinny", "Zagłada Świętego Miasta", "Elegie, treny, sny."

Pisanie wiersza jest szczególnym momentem, kiedy przychodzą do głowy, stają się intensywne pytania o śmierć, czas, utratę. Także pytania o Boga. Jedyne, co On na pewno każdemu daje, to śmierć. Po drodze ofiarowując wiele wspaniałych rzeczy, ale je odbierając.

10 marca, godz. 18 Jak kochać sprawców niewybaczalnego zła? Rozmowa z Mirosławem Tryczykiem, autorem książki "Drzazga. Kłamstwo silniejsze niż śmierć"

Mirosław Tryczyk - doktor nauk humanistycznych, badacz Zagłady, filozof. Odkrył, że jego dziadek, ten sam, któremu uwielbiał siadać na kolanach, uwikłany był w zbrodnie na niewinnych osobach. Jak się uporać z taką prawdą? Autor rusza w Polskę śladem ludzi o podobnej historii - którzy odkryli grzechy przodków i szukają języka, by o nich opowiedzieć. Trudno przyznać się do tego, że nie radzimy sobie z prawdą o przeszłości naszych najbliższych. Jak kochać tych, którzy zabijali?

To jest historia mojej rodziny, historia zbrodni, której sprawcą był mój dziadek. Ale to jest też historia rzeczywistości różnych innych miejsc, do których wędruję w tej książce. Docieram do miejscowości, w których w czasie wojny wydarzyły się zbrodnie na miejscowej ludności żydowskiej.

12 marca, godz. 18 Re-konstrukcja przemocy Wykład Doroty Nieznalskiej, artystki sztuk wizualnych

Dorota Nieznalska - artystka sztuk wizualnych, która tworzy prace z zakresu rzeźby, instalacji, fotografii i wideo. Brała udział w ponad stu wystawach zbiorowych i indywidualnych w kraju i za granicą. Jej prace znajdują się w kolekcjach m.in. Muzeum Narodowego w Gdańsku, NOMUS Nowe Muzeum, MOCAK w Krakowie, Europejskim Centrum Solidarności w Gdańsku, Norrtelje Konsthalle w Szwecji, Kunstforum Ostdeutsche Galerie w Regensburgu. W swojej twórczości podejmuje zagadnienia dotyczące relacji społecznych i politycznych w kontekście przemocy, realizując wielopoziomowe projekty badawcze dotyczące miejsc pamięci, śladów pamięci/ zapomnienia oraz historii.

W Polsce wiele razy spotkałam się z cenzurowaniem prac, niedopuszczeniem mnie do wystaw, z odmową pracy ze mną bez zapoznania się z projektem, już za samo nazwisko "Nieznalska". Jednak wróciłam do kraju z jednego powodu: w Niemczech nie miałam historii, nad którymi mogłabym pracować. W Polsce wystarczy otworzyć gazetę, książkę i temat się znajduje, bo wszystko dotyczy ciebie. To jest mój świat, który aż się prosi, bym go opisywała, przetwarzała, krytykowała.

14 marca, godz. 18 Nic osobistego Rozmowa z Cezarym Łazarewiczem, reporterem

Cezary Łazarewicz - dziennikarz, reporter i publicysta. Autor wielu książek reporterskich, m.in.: "Kafka z Mrożkiem", "Elegancki morderca", "Żeby nie było śladów. Sprawa Grzegorza Przemyka", "Koronkowa robota. Sprawa Gorgonowej", "Nic osobistego. Sprawa Janusza Walusia". Laureat Nagrody Literackiej Nike za "Żeby nie było śladów". Otrzymał też Nagrodę im. Oskara Haleckiego przyznawaną dla najlepszych książek popularnonaukowych poświęconych historii Polski XX wieku.

Wolę biblioteki. 20 lat temu byłem pewien, że pamięć ludzka jest najważniejsza, a dziś widzę, jak jest zawodna, bo ludzie o tych samych wydarzeniach mówią zupełnie co innego, niż mówili 20 lat temu.

16 marca, godz. 18 Jak dziś mówić o bliznach i nienaprawialności zła? Rozmowa z Joanną Gierak-Onoszko, autorką książki "27 śmierci Toby'ego Obeda"

Joann Gierak-Onoszko - dziennikarka, reportażystka i pisarka specjalizująca się w kwestiach społecznych, prawniczych i dotyczących praw człowieka. Publikowała w "Polityce", w magazynie "Pismo.", w "Dużym Formacie" i "Non/Fiction". Wcześniej zdobywała doświadczenie w działach PR i marketingu firm takich jak Accenture i Salans (dziś Dentons). W roku ubiegłym ukazała się książka "27 śmierci Toby'go Obeda", napisana po dwuletnim pobycie w Kanadzie. To historia o tworzonych od XIX w. szkołach z internatem (ostatnią zamknięto w 1996 r.) dla dzieci rdzennych mieszkańców Kanady, prowadzonych głównie przez Kościół katolicki, ale fundowanych przez państwo. 150 tys. uczniów padło tam ofiarą przemocy fizycznej i psychicznej.

Skąd wziąć siłę, by spojrzeć w lustro? Jak dziś mówić o bliznach i nienaprawialności krzywd? Czy jakiekolwiek gesty i jakiekolwiek kwoty zmażą tamte winy? Czy pojednanie jest utopią czy twardym procesem, trudnym dla wszystkich stron? Choć droga do niego jest nierówna i pełna zakrętów, Kanada nie tylko wytyczyła szlak, ale i odważyła się na niego wkroczyć.

17 marca, godz. 18 Cichy krzyk uśpionego sumienia Rozmowa z Pawłem Piotrem Reszką, autorem książki "Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota"

Paweł Piotr Reszka - ukończył historię na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie i podyplomowe studia dziennikarskie na Uniwersytecie Warszawskim. Pracuje w lubelskim oddziale "Gazety Wyborczej". W 2016 r. za książkę "Diabeł i tabliczka czekolady" otrzymał Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego za Reportaż Literacki. Nowa książka Pawła Piotra Reszki "Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota" mówi o wieloletnim procederze rozkopywania mogił pomordowanych w Bełżcu i Sobiborze w poszukiwaniu "żydowskiego złota".

Nie miałem poczucia, że te historie im jakoś ciążyły. Nie czułem też u nich wyrzutów sumienia. Co więcej, byli też rozmówcy, którzy uważali, że kiedyś ludzie byli lepsi niż dziś. Pomagali sobie nawzajem. Jeden z moich rozmówców podkreślał też, że kiedyś to ludzie byli bardziej religijni, nie to, co teraz.

18 marca, godz. 18 Nic nie jest w porządku Rozmowa z Krzesimirem Dębskim, kompozytorem, autorem książki o rzezi wołyńskiej

Krzesimir Dębski - polski kompozytor, skrzypek jazzowy i dyrygent, lider zespołu String Connection. Cały czas żył w cieniu rzezi wołyńskiej. Jego rodzice cudem uratowali się z pogromu, jaki urządzili Ukraińcy z UPA we wsi Kisielin i okolicach, gdzie zginęło okrutną śmiercią kilkudziesięciu Polaków. Książka Krzesimira Dębskiego "Nic nie jest w porządku" zawiera relacje świadków tej rzezi, w tym jego rodziców. To wstrząsające świadectwa ludobójstwa.

To naturalne, że ludzie tracą swoich bliskich, rodziców czy dziadków, ale w przypadku Wołynia od zawsze potwornie wkurzająca była zmowa milczenia. Jeszcze do niedawna - i boję się, że to wcale tak całkiem nie minie - nie można było głośno mówić o tym, co się stało. W gazetach 9 lipca czytamy o zabójstwie muzułmanów w Srebrenicy, dzień później - o mordzie w Jedwabnem. I bardzo dobrze, że media przypominają te wydarzenia. Ale 11 lipca - w rocznicę krwawej niedzieli - jest cisza.

19 marca, godz. 18 Kto wymawia słowo, niszczy ją. Wykład mistrza zen Aleksandra Poraj-Żakieja o buddyzmie w poezji Wisławy Szymborskiej

Aleksander Poraj-Żakiej - mistrz zen i nauczyciel kontemplacji chrześcijańskiej. Doktor teologii i oficjalny następca Willigisa Jägera. Ukończył teologię i religioznawstwo we Freiburgu (Niemcy) i Granadzie (Hiszpania). Był prezesem sieci klinik psychosomatycznych z siedzibą w Berlinie oraz stworzył Akademię Psychosofii w Hiszpanii. Współzałożyciel Fundacji "Mądrość Wschodu i Zachodu" w Niemczech, Hiszpanii i w Polsce. Od kilku lat prowadzi w Polsce sesshiny, warsztaty i wykłady.

21 marca, godz. 18 Czy tylko możemy krzyczeć? Rozmowa z o. Ludwikiem Wiśniewskim, autorem książki "Trzeba krzyczeć w obronie deptanych wartości".

Ojciec Ludwik Wiśniewski OP - dominikanin i rekolekcjonista, działacz opozycji antykomunistycznej w czasach PRL. W latach 1981-1988 prowadził we Wrocławiu duszpasterstwo akademickie. Odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski i Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski. Honorowy obywatel Gdańska i Wrocławia. W 2019 r. otrzymał Nagrodę im. ks. Józefa Tischnera.

Trzeba skończyć z nienawiścią, pogardą, bezpodstawnym oskarżaniem innych. Nie będziemy dłużej obojętni na panoszącą się truciznę nienawiści na ulicach, w mediach, w internecie, w szkołach, w parlamencie, a także w Kościele.

23 marca, godz. 18 Jak odkryć historię własnej rodziny - Rodzina z niepamięci Rozmowa ze Zbigniewem Gluzą, szefem Ośrodka "Karta"

Zbigniew Gluza - ukończył studia na Politechnice Warszawskiej. Na początku stycznia 1982 roku powołał podziemną gazetkę "Karta", która po wydaniu 19 numerów, przekształciła się w książkowy almanach poświęcony tematyce wolności w świecie dyktatur. Po roku 1989 założyciel, a następnie prezes dwóch fundacji: Fundacji Archiwum Wschodniego i Fundacji KARTA. Jako redaktor naczelny Wydawnictwa KARTA prowadzi serie wydawnicze: albumy najważniejszych wydarzeń Polski w XX wieku oraz książek wspomnieniowych. Jego książka "Rodzina z niepamięci" jest próbą odtworzenia dziejów rodziny autora - potomków Franciszki i Zygmunta ze wsi Borki k. Skarżyska-Kamiennej - opowiedzianą dzięki świadectwom - wspomnieniom, relacjom, listom - od lat 20. XX wieku po współczesność i splata się z historią Polski.

Historii można nadużywać na wiele sposobów. Okazała się bardzo użyteczna w polityce, w związku z tym jest wykorzystywana ideologicznie. My stoimy po stronie historii, a nie racji partyjnych czy innych współczesnych partykularyzmów, chronimy jej wiarygodność.

25 marca, godz. 18 Z "nigdy więcej" nic nie wynika... Rozmowa z Włodkiem Goldkornem, redaktorem z Włoch, autorem książki "Dziecko w śniegu"

Włodek Goldkorn - wieloletni redaktor działu kultury tygodnika "L'Espresso". Z Polski wyemigrował w 1968 roku. Zajmuje się tematyką żydowską i historią Europy Środkowo-Wschodniej. Współautor książek "Strażnik. Marek Edelman opowiada" oraz "Civilt? dell'Europa Orientale e del Mediterraneo". Książka "Dziecko w śniegu", przedstawiająca jego wspomnienia i podejmująca temat pamięci o Zagładzie, otrzymała Nagrodę Asti d'Appello (2017).

Do Muzeum Auschwitz-Birkenau się jedzie po to, żeby powiedzieć "nigdy więcej". Z tego nic nie wynika, skoro w Cieśninie Sycylijskiej giną dzieci i kobiety ciężarne. Giną tylko dlatego, że mają niewłaściwe paszporty albo że ich nie mają. Więc jeżeli nie jesteśmy w stanie zrobić nic, żeby ci ludzie nie ginęli, to nie mamy moralnego prawa mówić "nigdy więcej". To jest dla mnie sprawa zasadnicza. WYDARZENIA TOWARZYSZĄCE w klubokawiarni Plantacja

15 marca, godz. 18 Adam Ochwanowski, poeta z Ponidzia, czyta swoją poezję i jakąś inną

Adam Ochwanowski - poeta z Ponidzia, krytyk literacki, publicysta, tłumacz, scenarzysta oraz reżyser widowisk plenerowych i kameralnych, satyryk, gawędziarz oraz animator kultury. Publikacje książkowe m.in.: "Dopóki żyją matki", "Dotyk Madonny, "Wigilia Apokalipsy", "Erotyki i przytyki", "Dwunastu gniewnych błaznów", "Zaszczep mnie bajką". Autor libretta do śpiewogry "Od sabatu do ornatu" i tekstów do diaporamy "Ponidzie na Ziemi".

21 marca, godz. 11-15 Światowy Dzień Poezji Poezja za 5 zł - kiermasz tomów poezji przyniesionych przez czytelników

22 marca, godz. 16 Premiera tomiku Anity Jagodzińskiej "Nic się nie stało"

Anita Jagodzińska - poetka, nauczycielka angielskiego. Debiutowała w 1979 roku. Studiowała metafizykę i historię filozofii na Akademii Teologii Katolickiej. Jej poezja zamieszczana jest w "Odrze" oraz w "Przekroju". Tomik "Nic się nie stało" ukazał się w lutym tego roku nakładem Wydawnictwa Charaktery.