Artykuły

Gruziński reżyser Andro Enukidze rozpoczął w Teatrze Modrzejewskiej próby do rzadko wystawianego dramatu Bertolta Brechta w nowym przekładzie i adaptacji kierownika literackiego legnickiego teatru Roberta Urbańskiego. Premierę na Scenie Gadzickiego zaplanowano na 2 maja.

"Kaukaskie kredowe koło", ostatnie ukończone dzieło Bertolta Brechta, który jest autorem 29 dramatów, jest baśnią rozgrywającą się na tle zamieszek społeczno-politycznych osiemnastowiecznej Gruzji. Jak żadna inna jego sztuka ma dwóch głównych pozytywnych bohaterów, którzy spotykają się w finałowej scenie. Tekst przypomina ludową opowiastkę z rubasznym humorem. Jest opowieścią drogi z charakterystycznym dla Brechta moralizatorskim wydźwiękiem. Dobro, po ciężkich życiowych potyczkach, zwycięża. Zło zostaje ukarane, wojna skrytykowana jako niemoralna i deprawująca.

Ten rzadko adaptowany na scenę dramat zaczyna się od sceny buntu, pojmania i ścięcia gubernatora. Poznajemy kolejno: historię Gruszy, która zaopiekowawszy się porzuconym gubernatorskim dzieckiem ucieka wraz z nim przed pościgiem w góry oraz historię niewykształconego pisarza ze wsi Azdaka, który nieświadomie uratował życie Wielkiemu Księciu, dzięki czemy wyniesiony został na sędziowski stołek. Ów pijak i łapownik potrafił jednak łamać twarde prawa i na swój sposób, niczym król Salomon, wymierzać sprawiedliwość.

Polska prapremiera "Kaukaskiego koła kredowego" w reżyserii Ireny Babel, która poprzedzona była konsultacjami niemieckiego autora, odbyła się 31 grudnia 1954 w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie. Sztukę wystawiali m.in. Kazimierz Braun w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1963) i Jerzy Grzegorzewski w Teatrze Jaracza w Łodzi (1966). Dla Teatru Telewizji wyreżyserował ją Maciej Bordowicz (1972), a dla Teatr Polskiego Radia Helmut Kajzar (1979). Ostatnia polska realizacja dramatu miała miejsce w 1975 roku w Teatrze Zagłębia w Sosnowcu. W październiku 2010 roku sztukę (w języku niemieckim) w wykonaniu Teatru Landesbühnen Sachsen z Radebeul oglądali widzowie Jeleniogórskich Spotkań Teatralnych.

- Chociaż od dawna istnieje polski przekład tej sztuki postanowiłem sięgnąć do niemieckiego oryginału i ostatecznej, autoryzowanej przez Brechta, wersji dramatu, których było wiele. Zawsze warto sięgać po oryginał. Każda generacja powinna mieć swoje tłumaczenie uwzględniające zmiany, jakie dokonują się w języku, którego używamy - zauważa autor przekładu i adaptacji Robert Urbański.

- Sięgnąłem po "Kaukaskie kredowe koło" by przywołać na scenie smak, egzotykę i koloryt Gruzji i Kaukazu. Będzie kostiumowo, ale jednocześnie bardzo współcześnie, bo przywołane w tej opowieści problemy społeczne i moralne się nie zmieniły. Tym bardziej, że robimy to po brexicie, gdy świat po okresie integracji najwyraźniej ulega rozpadowi, czego dowodem są także narastające nacjonalizmy - objaśnia motywy wyboru sztuki Andro Enukidze, którego w realizacji wspierać będą jego gruzińscy współpracownicy z teatru w Batumi: Szota Bagaliszwili (we współpracy z Tatią Motebadze) odpowiedzialni za scenografię i kostiumy oraz choreograf Kote Purceladze. Muzyka do spektaklu będzie dziełem współpracującego z legnickim teatrem od lat Bartka Straburzyńskiego.

Teatry w Legnicy i Batumi łączą specjalne więzi, które zacieśniła umowa podpisana w lutym 2016 roku zarówno pomiędzy teatrami, jak i regionami. Zawarły ją władze samorządu Dolnego Śląska z przedstawicielami Adżarskiej Republiki Autonomicznej Gruzji. Pierwszym efektem teatralnej części porozumienia było wystawienie jeszcze w tym samym roku na scenie i z udziałem zespołu Państwowego Teatru Dramatycznego im. Ilii Czawczawadzego sztuki "Wiele demonów" wg powieści Jerzego Pilcha w adaptacji Katarzyny Knychalskiej i reżyserii Jacka Głomba. Dwa lata później ten sam duet twórców zrealizował w batumskim teatrze spektakl "Haifa Hotel" wg opowiadań Marka Hłaski. Najbardziej spektakularnym efektem współpracy obu scen była dwujęzyczna legnicko-batumska "Klasyczna koprodukcja" w reżyserii Jacka Głomba, którą wystawiono w ub. roku na kilku scenach Gruzji i Polski (w bieżącym roku spektakl z udziałem aktorów obu teatrów ponownie wystawiony zostanie w Gruzji).

Andro Enukidze w latach 1993-1996 reżyserował w teatrach Opola i Wrocławia teksty Wierzyńskiego, Strindberga i Czechowa. W marcu 2017 roku w Legnicy, Wrocławiu i Jeleniej Górze, a w sierpniu ub. r. także w Rzeszowie, polscy widzowie oglądali wyreżyserowany przez niego w Batumi spektakl "Syndrom albo do kogo śpiewasz?" wg "Karola" Sławomira Mrożka (po gruzińsku z polskimi napisami).

Obsadę legnickiego "Kaukaskiego kredowego koła" tworzą: Magda Biegańska, Katarzyna Dworak, Gabriela Fabian, Ewa Galusińska, Aleksandra Listwan, Zuza Motorniuk, Małgorzata Patryn, Anita Poddębniak, Magda Skiba, Małgorzata Urbańska, Bartosz Bulanda, Rafał Cieluch, Bogdan Grzeszczak, Robert Gulaczyk, Mateusz Krzyk, Paweł Palcat, Paweł Wolak oraz - gościnnie - Maciej Rabski i Grzegorz Wojdon.

---

Na zdjęciu: Robert Urbański i Andro Enukidze