Artykuły

Instytut Grotowskiego w ramach Otwartego Uniwersytetu Poszukiwań planuje cykl wykładów o Jerzym Grotowskim, które wygłosi dr Agnieszka Wójtowicz.

Dr Agnieszka Wójtowicz

Cykl wykładów w Instytucie Grotowskiego we Wrocławiu

Rok akademicki 2019/2020

Jerzy Grotowski precyzyjnie diagnozował rzeczywistość. Kluczowe w zrozumieniu powojennej Polski okazało się doświadczenie Października 1956 roku, które stało się dla niego istotną lekcją "przetrwania" w systemie totalitarnym. Październik '56 miał bez wątpienia charakter inicjacyjny i ukształtował Grotowskiego jako polityka i stratega, który zarządzając laboratorium teatralnym, wiedział nie tylko, jak unikać niebezpieczeństw, omijając ideologiczne rafy, lecz przede wszystkim, jak realizować swoje cele.

"Grotowski polityczny" to autorski projekt dr Agnieszki Wójtowicz, którego rezultatem będzie książka o tym samym tytule, która ukaże się w 2020 roku. Na semestr autorski złożą się trzy wykłady ilustrowane materiałami audiowizualnymi, podczas których autorka przedstawi wyniki swoich najnowszych, opartych na materiałach źródłowych, badań.

Program

wt. 14/04/2020, 18:00

Instytut Grotowskiego, Czytelnia im. Ludwika Flaszena

Grotowski '56

Wykład dr Agnieszki Wójtowicz w ramach OUP

Próba opisania politycznej działalności Jerzego Grotowskiego w latach 1956-1959 nie należy do prostych zadań. W archiwach, zarówno w Archiwum Akt Nowych, jak i w Instytucie Pamięci Narodowej, zachowało się niewiele. Sporo materiałów dotyczących politycznej działalności Grotowskiego zostało najpewniej celowo zniszczonych. Jednak mimo tego udało mi się dotrzeć do nieznanych dokumentów, które pokazują przyszłego reformatora teatru jako rewolucjonistę/rewizjonistę, walczącego z towarzyszem Gomułką o realizację założeń VIII Plenum KC PZPR, czyli o wprowadzanie socjalizmu w warunkach wolności i demokracji. To jeden z najbardziej tajemniczych, lecz moim zdaniem najważniejszych epizodów w biografii Grotowskiego. Jego związki z polityką nie zostały dotąd prześledzone i opisane.

wt. 12/05/2020, 18:00

Instytut Grotowskiego, Czytelnia im. Ludwika Flaszena

"J'accuse", czyli Hamlet i mijalowcy

Wykład dr Agnieszki Wójtowicz w ramach OUP

Na mapie teatralnych wędrówek Jerzego Grotowskiego Opole stanowiło miejsce szczególne. Tu, w niewielkiej salce, dojrzewało jego myślenie o teatrze i aktorze, tu jego teorie nabierały materialnych kształtów. Dzieje Teatru 13 Rzędów w Opolu zamykają się w pięcioleciu 1959-1964. W Opolu powstało dziesięć przedstawień, w których Grotowski najpełniej zrealizował swoją ideę teatru. Według Edwarda Pochronia, opolskiego dziennikarza, któremu zawdzięczamy sprowadzenie reżysera do Opola, te spektakle dla doświadczonego widza były "rewelacją i rewolucją", ale dla większości okazywały się niezrozumiałe. Interesujące wydaje się przyjrzenie nie spektaklom (to zadanie zostało już wykonane), lecz egzystencji teatru Grotowskiego w prowincjonalnym mieście na Ziemiach Zachodnich. Czy - jak twierdzą niektórzy - Grotowski świetnie sobie radził z aparatem władzy, czy też - jak chcą inni - praca w Opolu była szeregiem potyczek nie tylko z niezrozumieniem dla teatralnego eksperymentu, lecz także celowym niszczeniem zespołu, który ostatecznie został zmuszony do opuszczenia Opola? Trzon wykładu stanowić będzie omówienie niezwykłego przedstawienia "Studium o Hamlecie" według Wyspiańskiego i Szekspira oraz konsekwencji, jakie poniósł Grotowski, wystawiając spektakl, który "wstrząsnął kryteriami polskiego socjalizmu" (Eugenio Barba).

wt. 16/06/2020, 18:00

Instytut Grotowskiego, Czytelnia im. Ludwika Flaszena

Teatr pod kuratelą? Teatr Jerzego Grotowskiego w aktach Służby Bezpieczeństwa

Wykład dr Agnieszki Wójtowicz w ramach OUP

Znajomość działalności SB wobec środowiska teatru Jerzego Grotowskiego w Opolu, a następnie we Wrocławiu jest znikoma. W kręgu zainteresowań SB pozostawali przede wszystkim przyjeżdżający do Teatru cudzoziemcy z Europy Zachodniej. Interesujące wydaje się prześledzenie tych nielicznych dokumentów zachowanych w archiwach, by spróbować opisać działalność teatru Grotowskiego jako instytucji. Historyk teatru, badając zwłaszcza czasy opolskie, staje przed nie lada wyzwaniem, natrafiając na wzajemnie się wykluczające fakty, a także mierząc się ze stworzoną przez Grotowskiego i Flaszena legendą. Z wypowiedzi Flaszena, Grotowskiego oraz prac Zbigniewa Osińskiego wynika, że teatr ten był przez władze szykanowany. Przeczą temu relacje aktorów i innych osób związanych w tym czasie z Grotowskim i jego zespołem. Dokumenty tej tezy też nie potwierdzają. Raczej dowodzą silnej pozycji Grotowskiego w polskim życiu teatralnym i politycznym. Czy jednak nie było to typowe zakłamanie PRL-owskiej władzy?

Opowieść o działalności teatru w PRL to nie epos rycerski. Był to czas kompromisów, lekcję tę Grotowski wyniósł z Października '56: "W innym okresie życia, w latach, nazwijmy, okresu październikowego i popaździernikowego, chciałem być świątkiem politycznym i bardzo pryncypialnym w gruncie rzeczy. A do tego stopnia fascynowało mnie coś w Gandhim, że bardzo pragnąłem nim być. Przekonałem się, że jest to nie tylko nieprawdopodobne na skutek okoliczności obiektywnych, ale i nieprzylegliwe do mojej natury, która - choć zdolna do fair play, nie jest zdolna do całkowitego i generalnego zakładania, że wszyscy mają dobre intencje" ("Rozmowa z Grotowskim" - rozmawiał Andrzej Bonarski)

dr Agnieszka Wójtowicz - absolwentka krakowskiej teatrologii, historyk teatru, adiunkt w Instytucie Językoznawstwa Uniwersytetu Opolskiego. Autorka monografii "Od Orfeusza do Studium o Hamlecie. Teatr 13 Rzędów w Opolu (1959-1964)" (Wrocław 2005) oraz "Grotowski. Bedeker opolski" (Opole 2019). Jej zainteresowania badawcze skupiają się wokół historii teatru polskiego w XX wieku (działalność teatralna Jerzego Grotowskiego oraz życie teatralne w Wilnie w dwudziestoleciu międzywojennym). Autorka ponad stu artykułów. Publikowała między innymi w "Notatniku Teatralnym", "Didaskaliach", "Teatrze" oraz "Pamiętniku Teatralnym". Współautorka (wraz z Teresą Kudybą) filmu dokumentalnego o Jerzym Grotowskim "Gra z pamięcią. Jerzy Grotowski w Opolu". Selekcjonerka Konkursu na Inscenizację Dawnych Dzieł Literatury Polskiej "Klasyka Żywa" (sezony 2019 i 2020), stypendystka MKiDN (stypendium twórcze w kategorii "Teatr" w 2017 roku).