Artykuły

Na zakończenie obchodów Święta Wolności i Demokracji w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej odbyła się uroczystość wręczenia Nagrody Literackiej Miasta Gdańska Europejski Poeta Wolności 2020. Laureatkami Nagrody zostały Sinéad Morrissey i jej tłumaczka, Magda Heydel. Gali towarzyszyło koncertowe wykonanie opery "ahat-ilī - siostra bogów" Aleksandra Nowaka do libretta Olgi Tokarczuk, członkini Jury Nagrody EPW.

W związku z wymogami reżimu sanitarnego wczorajszego wieczora w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej obowiązywała specjalna organizacja ruchu. Poza mierzeniem temperatury, obowiązkową dezynfekcją rąk i noszeniem maseczek ochronnych uczestnicy wydarzenia zobligowani byli do wypełnienia specjalnych oświadczeń. Szatnie nie były czynne, a swoje rzeczy można było położyć obok - na wolnych miejscach, które oddzielały widzów.

W tym roku przyznanie Nagrody Europejskiego Poety Wolności odbyło się w nieco innych okolicznościach. Nagroda kojarzy się przede wszystkim z wiosną. Mimo że w marcu wszystko było zapięte na ostatni guzik, w związku z pandemią zrezygnowano z szeregu wydarzeń i przesunięto wręczenie nagrody na koniec sierpnia. Dzięki temu gala zbiegła się z innym, ważnym świętem wolności - 40. rocznicą Porozumień Sierpniowych. Niestety, z uwagi na zmianę terminu i panujące ograniczenia, na gali nie pojawili się pozostali nominowani.

- Pewnie byłoby inaczej, gdybyśmy spotkali się w marcu, ale nie ma co żałować, bo okrągła rocznica Porozumień Sierpniowych to bardzo dobra okazja, żeby świętować wolność: wolność słowa i poezji, a to wszystko zanurzone w kontekście europejskim - mówiła prezydent Gdańska, Aleksandra Dulkiewicz. - Jedno chcę obiecać: słowo, poezja, wolność, europejski kontekst w naszym mieście, w Gdańsku - mieście wolności i solidarności, mieście, skąd rozpoczęła się zmiana w Europie i na świecie - na pewno pozostanie zawsze bardzo ważny.

Aleksandra Dulkiewicz wspomniała także pierwszego laureata Nagrody Europejski Poeta Wolności. W 2008 roku został nim Białorusin, Uładzimier Arłoŭ. Dzisiaj jego słowa odebrane zostałyby pewnie jeszcze mocniej.

- Jakże dobrze rozumiemy tutaj w Gdańsku sytuację, w której nie można stanąć w bezruchu po wywalczeniu wolności, że wolność - tak jak równowaga - nie jest dana raz na zawsze, że bezruch w formie moralnej apatii, społecznej obojętności czy myślowego lenistwa sprowadzi na nas nowe formy zniewolenia. Jak mogliśmy uwierzyć, że wolność można oddzielić od solidarności, pozostawiając ją bez wychylenia jej ku innej i ku innemu - mówiła członkini jury Olga Tokarczuk podczas gali Nagrody.

Europejska Poetka Wolności


Nagroda Europejski Poeta Wolności wręczana jest w dwuletnim cyklu, w tym roku odbyło się to po raz szósty. Na nagrodę składa się kilka etapów. Po pierwsze, są to spotkania z poetami - nominowanymi i laureatami, święto zarówno czytelników, poetów, jak i tłumaczy. Kolejnym bardzo ważnym elementem jest działalność wydawnicza - od 12 lat biblioteczne półki wzbogacają się o kolejne tomiki poezji. Do tej pory wydano ich 46. Autorami są poetki i poeci, reprezentujący już większość krajów europejskich. Dzięki wydawaniu tych tomików europejscy autorzy mają okazję zadebiutować na polskim rynku wydawniczym. Ukoronowaniem tych wszystkich działań jest gala wręczenia nagród.

Zanim wręczono Nagrodę tegorocznej Laureatce, przybliżono sylwetki wszystkich nominowanych. W tym roku byli to: Darko Cvijetić z Bośni i Hercegowiny, Balša Brković z Czarnogóry, Zwiad Ratiani z Gruzji, Sinéad Morrissey z Irlandii, Agnė Žagrakalytė z Litwy, Jean Portante z Luksemburga, Inga Gaile z Łotwy oraz Antoine Cassar z Malty. Choć symbolem nagrody jest statuetka i dyplom, wiąże się z nią spora nagroda pieniężna - poeta otrzymuje 100 tys. zł, tłumacz - 20 tys zł. Fundatorem nagród jest miasto Gdańsk.

Europejską Poetką Wolności 2020 została irlandzka autorka Sinéad Morrissey uhonorowana za zbiór wierszy "O równowadze" w tłumaczeniu Magdy Heydel. Tom ten to opowieść o poszukiwaniu balansu w wielu aspektach życia indywidualnego i zbiorowego. Zadziwia nieoczywistą równowagą świata, zarówno tego obserwowanego, jak i tego intymnego - kobiecego. Wiersze Morrissey mówią jednocześnie lirycznie i dyskursywnie. To książka konsekwentna i spójna w niemal surrealnym bogactwie swych obrazów.

Sinéad Morrissey jest jedną z najważniejszych postaci sceny poetyckiej dzisiejszej Irlandii. Zdobyła wiele krajowych i zagranicznych nagród, m.in. Nagrodę im. T. S. Eliota oraz nagrodę Forward Prize for Poetry. W Polsce do tej pory jej wiersze znane były z antologii "Sześć poetek irlandzkich", wydanej w 2012 roku.

Jury Nagrody, obradujące w tym roku w składzie: Krzysztof Czyżewski (przewodniczący), Paweł Huelle, Andrzej Jagodziński (sekretarz), Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska i Olga Tokarczuk, szczególnie doceniło sposób, w jaki poetka porusza się pomiędzy różnymi kulturami, jej niezwykłą umiejętność mówienia językami różnych form poetyckich i imponującą wiedzę o świecie.

Nagroda Europejski Poeta Wolności zawsze dotyczy par - poety i tłumacza, bez którego nie moglibyśmy poznać poezji stworzonej w języku litewskim, łotewskim czy gruzińskim.

- Chciałam podziękować bardzo Sinéad Morrissey, wspaniałej poetce, bez której nie byłoby mnie tutaj. Myślałam, idąc tutaj, do Filharmonii, że obie sobie zawdzięczamy to, że żadnej z nas nie mogłoby tutaj bez tej drugiej być. Wydaje mi się to bardzo piękne - powiedziała w podziękowaniach nagrodzona tłumaczka, Magda Heydel.

"ahat-ilī - siostra bogów" Aleksandra Nowaka do libretta Olgi Tokarczuk

Formą wspólnego zaproszenia do przeżywania i wkroczenia w świat sztuki w tym roku była interpretacja muzyczna dzieła Olgi Tokarczuk na podstawie powieści "Anna In w grobowcach świata" w kompozycji Aleksandra Nowaka. Skomponowana przez Nowaka w 2018 roku opera "ahat-ilī - siostra bogów" wpisuje się w stylistykę i rozważania wierszy Morrissey. Opowieść interpretuje na nowo jeden z najstarszych mitów - historię o zejściu do podziemi, o stoczonej tam walce oraz o konsekwencjach tych wydarzeń.

Opera została przedstawiona w wersji koncertowej. Na scenie Polskiej Filharmonii Bałtyckiej wystąpili uznani artyści. W rolę tytułową Ninszubur wcieliła się Urszula Kryger. Joanna Freszel wystąpiła jako bogini życia Inanna, Ewa Biegas jako siostra Inanny, bogini śmierci Ereszkigal, a Jan Jakub Monowid jako kochanek Inanny, Dumuzi. Sebastian Szumski, Bartłomiej Misiuda i Szymon Kobyliński to w operze bogowie-ojcowie. Towarzyszył im, przygotowany przez Annę Szostak-Myrczek, Zespół Śpiewaków Miasta Katowice Camerata Silesia w rolach tłumu ludzi i demonów oraz AUKSO Orkiestra Kameralna Miasta Tychy pod dyrekcją Marka Mosia.

Okazja do spotkania się z laureatkami Nagrody Europejski Poeta Wolności: poetką Sinéad Morrissey i jej tłumaczką Magdą Heydel jeszcze dzisiaj o godz. 19 w ramach otwartego, plenerowego wydarzenia na rogu ulic Straganiarskiej i Lawendowej. Po spotkaniu warto zostać na "Wolne słowa. Nocne czytanie", które w tym roku będzie literacką podróżą po Europie.