Parametry zbliżającej się nawałnicy
Grzegorz Jarzyna o premierze spektaklu z udziałem sztucznej inteligencji „2020: Burza" wg Szekspira, który trafi do VOD, rozmawia z Jackiem Cieślakiem w Rzeczpospolitej.
Grzegorz Jarzyna o premierze spektaklu z udziałem sztucznej inteligencji „2020: Burza" wg Szekspira, który trafi do VOD.
Co zaoferuje widzowi sztuczna inteligencja w spektaklu?
Sztuczna inteligencja działa na zasadzie połączeń neuronowych w ludzkim mózgu. To program, w który wpisujemy wybrane przez nas przesłanki, a przed wejściem na widownię publiczność może odpowiedzieć na pytania ankiety, której wynik ma wpływ na przebieg spektaklu. Będzie się też można wypowiedzieć na specjalnym blogu. Sztuczna inteligencja analizuje wybory widzów, a także zmienne dotyczące pogody i nadchodzącej burzy. Potem wybiera taki wariant akcji, który jest najbardziej satysfakcjonujący pod kątem wybranych założeń, a my ten wariant - dotyczący przebiegu akcji, wydźwięku finału danej sceny - realizujemy. Jest to rodzaj gry i musimy przygotować więcej rozwiązań. Sztuczna inteligencja uczy się na błędnych i dobrych wyborach. Po 70 spektaklach powinna uzyskać pełną sprawczość.
W PRL główny bohater Prospero bywał ofiarą brata-dyktatora, ostatnio sam jest despotą, który musi oddać władzę na wyspie. Co łączy go ze sztuczną inteligencją?
Jest ona wytworem Prospera, z jej pomocą rządzi wyspą. Wzmacnia jego władzę. Symbolizuje też antropocentryczne myślenie o świecie.
Ludzie godzą się na inwigilację przez sztuczne inteligencje, bo trwa walka z pandemią. Mamy dylemat: „wolność czy zdrowie"?
Sięgnąłem po „Burzę" bardzo świadomie w ważnym momencie dla świata, dla Polski. Na naszych oczach i z naszym udziałem zaczyna się nowa era. Od tego, w jaki sposób ułożymy w nowych realiach wzajemne relacje, zależeć będzie przyszłość. W „Burzy" czuć schyłkową atmosferę również dlatego, że została napisana przez Szekspira pod koniec życia. Tekst oddaje aurę odchodzenia, samotności, izolacji. W tradycji teatralnej Prospero utożsamiany był z reżyserem, z absolutem, kimś, kto ma absolutną władzę nad spektaklem. Stąd pomysł, aby w dobie końca antropocentryzmu wprowadzić wariantowość
spektaklu, czynnik niezależny od reżysera i całego zespołu. To symbolizuje kres bezkrytycznej wiary w omnipotencję człowieka. Antropocentryzm jest wizją nieadekwatną do współczesności. Koniec szekspirowskiej „Burzy" jest u nas końcem pierwszej części. W drugiej pokazujemy coś, co można nazwać dalszymi losami.
Ale pomysł spektaklu powstał przed pandemią.
Pandemia jest jedynie symptomem, a nie przyczyną kryzysu, rozbiła iluzję i zmusiła nas do konfrontacji z rzeczywistością końca świata, jaki znaliśmy. Pandemia dodaje mocne znaczenia jak wszystko, co się teraz dzieje na ulicach w całym kraju. Nie można od tego uciec.
Prospera zagra kobieta: Agnieszka Podsiadlik.
Ta decyzja nie jest zaskakująca na tle tego, co się dzieje na świecie i w teatrze, chociaż nawet jeśli kobiety obsadzane są w rolach władców, grające je aktorki często Stosują się do schematów męskich zachowań. Chciałem z innej, niż męskiej, perspektywy spojrzeć na kwestię władzy, również władzy człowieka nad światem.
Ale teraz nawet trudno sobie wyobrazić, by Prospera nie grała kobieta, zwłaszcza w odniesieniu do tradycji szekspirowskiej, która jest związana z wykluczaniem kobiet poprzez granie ich przez mężczyzn. Teatr musi w naturalny sposób odreagować czasy dyskryminacji kobiet, oddać im należne miejsce.
W pracy nad kostiumami i charakteryzacją Anny Axer Fijałkowskiej zależało nam na bezpłciowym charakterze postaci. Kobiety grają mężczyzn, ale nie po to, by podbić genderową narrację, ale żeby zobaczyć człowieka bez kategoryzowania ze względu na płeć.
Tydzień po premierze spektaklu trafi on do VOD. Szybko.
Decyzja wynika z doświadczeń lockdownu. Nie chcąc tracić kontaktu z publicznością, szybko zaprezentowaliśmy rejestracje spektakli w internecie i zaczęliśmy tworzyć platformę online trwarszawa.pl. Dzięki niej na całym świecie można oglądać spektakle TR w warunkach zbliżonych do pokazów na scenie, z wypełnioną widownią. Wszystkie od 7 listopada będą transmitowane z naszych scen na żywo w realnym czasie. Dziś wiemy, że w nowym świecie, pełnym niepewności i zagrożeń, ważne jest, byśmy szukali między sobą porozumienia, również za pośrednictwem internetu.
