Artykuły

Przede wszystkim reżyser, twórca niezapomnianej inscenizacji „Mistrza i Małgorzaty" na deskach Teatru im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, uhonorowanej przez Płockie Towarzystwo Przyjaciół Teatru Srebrną Maską (1983 r.). Za jego kadencji (1981-1982) odbył się ogólnopolski Festiwal Sztuk Romantycznych, została powołana Scena'81, a widzowie po raz pierwszy zobaczyli na scenie dramaty Karola Wojtyły. Andrzej Maria Marczewski (rocznik 1947) zmarł nagle 24 listopada.

Andrzej Maria Marczewski urodzi! się w Warszawie. Był absolwentem wydziału reżyserskiego Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej im. Leona Schillera w Łodzi. Przez pierwsze trzy lata po szkole pracował jako reżyser w Wytwórni Filmowej Czołówka. W latach 1977-1981 szefował Teatrowi im. Jerzego Szaniawskiego w Wałbrzychu.
Płocki sezon rozpoczął od wystawienia sztuki Karola Wojtyły „Przed sklepem jubilera" (1981). Zaprosił do współpracy Jerzego Maksymiuka (muzyka) i Józefa Napiórkowskiego (scenografia), który wykorzystał motyw Drzwi Płockich z bazyliki katedralnej. Ruch sceniczny opracował choreograf Jerzy Stępniak. Powstało przedstawienie owacyjnie przyjęte przez publiczność. 6 listopada 1981 roku swoją premierę miał głośny spektakl „Mistrz i Małgorzata" Michaiła Bułhakowa. Pięciogodzinne widowisko przeszło do historii nie tylko płockiej sceny. Pokazano je również na festiwalu Dramaturgii Rosyjskiej i Radzieckiej w Katowicach. Spektakl grany był w Płocku 68 razy. Do „Mistrza i Małgorzaty" reżyser powrócił ostatni raz w 2015 roku (koprodukcja Nowego Teatru im. Witkacego ze Słupska i Teatru Małego z Tychów).
Za dyrekcji Marczewskiego powstała pierwsza i jedyna w Polsce Scena Myśli Politycznej (potem Scena'81). Swoją działalność zainicjowała adaptacją „Cesarza" Ryszarda Kapuścińskiego. Próby do spektaklu „Kolęda - Polska - Nocka" Brylla i Trzcińskiego, również w reżyserii Marczewskiego, przerwało wprowadzenie stanu wojennego.

- Marczewski wzbogacał sztuki teatralne o efekty filmowe i radiowe, o taniec i znakomicie komponowany ruch sceniczny, przełamywał barierę między sceną a widownią wyprowadzając spektakl na salę, na balkony - w ten sposób zmuszał bierną zazwyczaj publiczność do współudziału w widowisku i do głębszej refleksji. Jego teatr walczył z kulturą masową zalewającą teatry i całą resztę życia. Marczewski chciał przywrócić teatrowi jego społeczną, narodo-twórczą rolę, odnowić jego związki z misteriami. To doprowadziło go do dramaturgii Wojtyły - był jedynym reżyserem, który wprowadził na scenę wszystkie utwory Karola Wojtyły - wspomina Bohdan Urbankowski, były kierownik literacki w teatrze płockim.

W trudnym dla teatru okresie Andrzej Maria Marczewski zaprosił do Płocka Hankę Bielicką. Powierzył jej rolę Pani Dulskiej w sztuce Gabrieli Zapolskiej (premiera 4 lutego 1981). W 1982 roku zrealizował u „Szaniawskiego" z wielkim sukcesem kolejny dramat Wojtyły „Brat naszego Boga". Do dramaturgii Karola Wojtyły będzie wracał jeszcze kilkakrotnie. Uważał ją za zjawisko wyjątkowe w kulturze: - Dramaturgia Karola Wojtyły konkretyzuje pytania, których nie sposób nie zauważyć, na które należy znaleźć odpowiedź chcąc w sposób świadomy budować swoje człowieczeństwo. Można mówić nie tylko o precyzji, ale wręcz o intelektualnej zaborczości tych sztuk, zmuszają one do wytężonej refleksji.

W 1983 roku wrócił do Płocka jako reżyser gościnny, wystawiając polską prapremierę „Psiego serca" Bułhakowa. Przedstawienie szybko zdjęto ze sceny na skutek interwencji ambasady radzieckiej. 26 listopada 1983 odbył się ważny spektakl „Onych" Witkacego, z muzyką Tadeusza Woźniaka i scenografią Jerzego Michalaka. W 1984 roku widownia obejrzała sztukę Stanisława Różewicza, ,Na czworakach".

W wielu wypowiedziach Marczewski podkreślał, że interesuje go teatr wizyjny, tworzący własną rzeczywistość, operujący metaforą i symbolem. Przed objęciem w 1982 roku Teatru Rozmaitości mówił; - Muszę wzbudzić szacunek swojego widza dla prezentowanej linii programowej. Nie będę firmował swoim nazwiskiem miernoty literac-
kiej, nie będę dyskutował o niczym, nie będę robił nikomu wody z mózgu. Natomiast będę stawiał pytania, na które każdy człowiek myślący musi dziś sobie stawiać, chciałbym, żeby mój teatr mu w tym dopomógł.

W 1985 roku Marczewski wyjechał do Jugosławii, gdzie reżyserował w teatrach w: Belgradzie („Święty diabeł Rasputin" Aco Popovicia), Splicie, Dubrowniku, Mostarze i Sarajewie (prapremiera sztuki Janusza Głowackiego „Fortynbras się upił"). W 1986 roku wrócił do Polski. Był dyrektorem naczelnym i artystycznym Bałtyckiego Teatru w Koszalinie (1986-1988), potem Teatru Polskiego w Bydgoszczy. W 1991 roku pełnił obowiązki dyrektora naczelnego bydgoskiej opery. Wyreżyserował tam m.in. operę „Gianni Schicchi" Pucciniego. Razem z aktorką Jadwigą Andrzejewską założył w Warszawie Studio Teatr Test. Jego działalność zainaugurowało przedstawienie „Dzieci z dworca ZOO". Premierą sztuki metafizycznej „Kto?" Stephanie de Ratuld Studio Teatr Test powołało nową scenę - Teatr Mentalny.

Marczewski współpracował z teatrami w Bielsku-Białej, w Słupsku, w Łodzi. Dla Telewizji Polskiej wyreżyserował m.in. „Kubusia Puchatka" Milnego i „Alicję w Krainie Czarów" Carolla. W latach 2013-16 kierował Teatrem Małym w Tychach.

Przyjeżdżał do Płocka na zaproszenie dyrektora Marka Mokrowieckiego. W 1995 roku zrealizował „Fausta" Goethego z Cezarym Kaplińskim w roli tytułowej i odważnie powierzoną Jadwidze Andrzejewskiej rolą Mefistofelesa. W 1999 roku zrobił „Ferdydurke" Witolda Gombrowicza, ponownie nagrodzoną Srebrną Maską. W 2005 roku publiczność oglądała „Sklepy cynamonowe" Schulza, który dołączył do trójki najważniejszych autorów Marczewskiego. Ostatnią realizacją reżyserską pokazaną w Płocku była sztuka „Być jak Shirley MacLaine" (2017 r.). Przed premierą mówił: - Jestem w branży reżyserskiej tyle lat, że teraz bardzo precyzyjnie wybieram rzeczy, które chciałbym podpisywać swoim nazwiskiem. To jest spektakl próbujący dotykać rzeczy chyba   najważniejszej dla  każdego człowieka, który podchodzi do swojego życia serio. A myślę, że nie warto nie podchodzić serio. Bo życie jest nie najdłuższe i powinno być maksymalnie wartościowe, ciekawe dla ludzi i spełniać ich marzenia. Moje credo Życiowe - najistotniejszym uczuciem w życiu człowieka jest miłość - w tym spektaklu zostało wypunktowane. Odwrotnością miłości jest strach. Albo się idzie drogą swojego serca, albo zostaje niewolnikiem świata, reklamy, rzeczy, które rozpraszają.

Magdalena Tomaszewska, która zagrała w tym spektaklu, wspomina: - Dobry, ciepły, pracowity, ale i wymagający reżyser. Po latach spotkałam go w Tychach, prezentując nagrodzony na XLIII Tyskich Spotkaniach Teatralnych monodramem „Shirley Valentine". Wtedy zaproponował mi współpracę najpierw w „Być jak Shirley MacLaine - Medium", później w „Przed sklepem jubilera". Także w pokazanym w Łodzi spektaklu „Życie przecięte" z udziałem Jowity Budnik, Jadwigi Andrzejewskiej, Piotra Adamczyka. Zawsze powtarzał „wysyłaj miłość wszystkim, dobro do ciebie wróci".

Na stronie internetowej Teatru im. Jerzego Szaniawskiego w Płocku, o swoich spotkania z Andrzejem Marią Malczewskim napisał Marek Mokrowiecki: „Andrzej - niespokojny teatralny żywioł, tworzył prywatne zespoły, nigdy nie spoczął na laurach. Ciągle czymś' zafascynowany, poszukujący. Poznałem go z końcem lat osiemdziesiątych, gdy obejmował teatr w Bydgoszczy. Znając teatralne zwyczaje, że dyrektor niechętnie widzi u siebie starych reżyserów, poszedłem złożyć rezygnację. I ku mojemu zaskoczeniu usłyszałem propozycję, żebym został. Wtedy zaczęła się nasza bliska znajomość. Ceniłem w Andrzeju nie tylko twórcę. Obdarzony był, a niewiele osób o tym wiedziało, wysublimowanym poczuciem humoru. Nigdy nie zapominał o Płocku. Kilkakrotnie wracał do nas jako reżyser, interesował się tym, co w płockiej teatralnej trawie piszczy. Szkoda Andrzeju, że nie zrealizujesz już żadnego ze swoich licznych twórczych planów, że nie zawitasz do swojego Teatru, gdzie byłeś i nadal jesteś jednym z nas. Pozostaniesz...".