Poruszające studium przemocy
"N" w wykonaniu Ballet Preljocaj & Granular Synthesis w Teatrze Dramatycznym w Warszawie. Pisze Joanna Derkaczew w Gazecie Wyborczej - Stołecznej.
Pokazany w Teatrze Dramatycznym balet "N" Angelina Preljocaja to nie apologia przemocy, ale jej poruszające i wyczerpujące studium.
Spektakl francuskiego Ballet Preljocaj nosi lapidarny tytuł, "N", ale równie dobrze mógłby nazywać się "Ciało i multimedia razem w służbie ludzkości". Taniec, przytłaczająca muzyka i wideoprojekcje grupy Granular Synthesis wyraźnie występują tu "w sprawie", "w obronie", "w proteście". Obrona dotyczy przede wszystkim ludzkiego ciała, które nieodmiennie podlega torturom, staje się obiektem przemocy i eksperymentów. Tego, co zachodni artyści pokazali poprzez ruch i obrazy, nie zastąpiłby jednak żaden list otwarty, manifest czy nawet referat na forum ONZ.
Angelin Preljocaj, światowej sławy choreograf albańskiego pochodzenia, po raz kolejny zaskoczył tych, którym balet kojarzy się z gracją, klasycznym pięknem i ilustracyjnością. Swoich tancerzy potraktował jak zamknięte we wspólnej pułapce zwierzęta doświadczalne, nieustannie pobudzane do walki. W ich ciągłych starciach role zmieniają się, ofiary stają się oprawcami, by zaraz dołączyć do kłębowiska ciał powalonych falą dźwięku czy ostrym stroboskopowym światłem. Kije, opaski na oczy, niewidoczne łańcuchy, a przede wszystkim perfekcja obecna w każdej formie tortury - wszystko to stwarza trudną do zniesienia atmosferę opresji i zagłady. Budzą się skojarzenia z obozami koncentracyjnymi, doniesieniami z Korei Północnej, Abu Ghraib, Iraku, Konga, Sudanu, Angoli.
Przedstawienie wydaje się zbyt mroczne, zbyt intensywne, zbyt nachalnie atakujące widza seriami pulsujących, jednostajnych odgłosów.
W obawie przed tą mieszanką brutalnych scen i huku niektóre warszawskie teatry zrezygnowały z zaproszenia Preljocaja. Ich wątpliwości mógł budzić także sam zamysł "N", czyli estetyzacja przemocy, pokazywania okrucieństwa w sposób usystematyzowany, doskonały technicznie, piękny od strony techniki i kompozycji.
Teatr tańca jak żaden inny rodzaj sztuki wydaje się jednak uprawniony do wypowiadania się w sprawie fizycznego cierpienia. Tylko tu o ciele mówi się poprzez ciało. Pozbawiony podkładki ideologicznej taniec pozwala abstrahować od polityki, od ocen i rozdzielania win. Dla niektórych może to stanowić poważny zarzut: "po co pokazywać samą przemoc, bez docierania do jej źródeł, bez podsuwania środków zaradczych?". Ale "N" należy traktować nie jako dokument czy program wyborczy jakiejś "partii obrońców godności ludzkiej". Spektakl Preljocaja to studium ekstremalnych sytuacji, w jakie wpędza ludzi nienawiść, historia, instynkty. Studium wyczerpujące, o ogromnej mocy oddziaływania.
