Artykuły

"Baal. Siedem aspektów baalicznego odczucia świata" w reż. Marka Fiedora z Teatru im. Kochanowskiego w Opolu oraz "Plac św. Włodzimierza" w reż. Tomasza Zygadły z Teatru Nowego w Łodzi. Pisze Maciej Stadtmüller z Nowej Siły Krytycznej.

BAAL

"Baal" [na zdjęciu] poraża. Poraża serią obrazów, dźwięków, dosadności. I choć brutalność i dosadność zniechęcają na pierwszy rzut oka, to jednak "Baal" przyciąga, porywa. Siedem części, odpowiadających siedmiu aspektom baalistycznego życia, sześciu aktorów grających Baala.

Spektaklu nie trzeba zrozumieć, trzeba go przeżyć. Cóż tu rozumować, Fiedor pokazuje nam siedem historii, oddzielonych od siebie tytułami wyświetlanymi na ekranie. Każda z części to opowieść o innych meandrach życia, o innym sposobie na jego spędzenie. Łączy je brutalność i zachwyt nad tym, co najgorsze. W dnie moralnym i społecznym tkwi jednak oczyszczenie. Samospalenie się w rzeczywistości. Tylko czy to jedyna droga?

W pierwszej części Baal (Maciej Namysło) jest poetą, żeby już w trzeciej zmienić się w nienasyconego kochanka (Michał Majnicz), potem gwałciciela (Przemysław Kozłowski), niespełnionego, zapitego artystę (Maciej Namysło), a na końcu w starego drwala (Andrzej Jakubczyk), umierającego samotnie, wśród kolegów grających w karty. Mnogość wątków, postaci i tempo akcji przypominają wideoklip z czyjegoś życia. Szybki, nieposkładany, ale jednak perfekcyjny. Na wyróżnienie zasługuje praca zespołowa aktorów z Opola.

Pojawia się pytanie, czy Baal jest Everymanem? Ile w każdym z nas jest Baala? Mam nadzieję, że mało, bo Baal hołduje ciemnej stronie naszej natury. Kiedy jest poetą i artystą, nie potrafi uszanować swoich wielbicieli, kiedy jest kochankiem, zmienia partnerki i porzuca dziewczynę z dzieckiem. Jej samobójstwo też niewiele go interesuje. Ot, pretekst do pogawędki z przyjacielem. Droga życiowa Baala jest prosta. Wódka, kochanka, kochanek, jakaś podrzędna praca. A gdyby chciał, mógłby być poeta, artystą! Ale do tego potrzeba siły, wewnętrznego przekonania o słuszności. Niestety Baal wolał pełzać po dnie.

Myśląc o "Baalu", nie mogę przestać balansować na krawędzi pomiędzy zachwytem a niesmakiem. Pomiędzy, wydawałoby się, tak skrajnymi uczuciami, a leżącymi jednak blisko. "Baal" wyciąga z naszych umysłów skojarzenia, epizody z własnego życia. Każdy z nas, ze swoich wspomnień jest w stanie ułożyć siedem aspektów baalicznego odczucia świata. To będzie brudna robota, mało przyjemna. Baal umierając samotnie nie osiąga spełnienia, dźwiga ze sobą bagaż lat i wspomnień, pewnie już niechcianych, już niepotrzebnych. Ale to tylko jedna z możliwych dróg. A czy nam starczy sił, aby żyć inaczej niż Baal?

PLAC ŚW. WŁODZIMIERZA

"Plac św. Włodzimierza" to historia dwojga starszych już ludzi, porządnie poturbowanych przez życie. Paweł Siergiejewicz (Dymitr Hołówko) był kiedyś aktorem, teraz jest żebrakiem i bezdomnym, Wiera Iwanowna (Teresa Makarska) pracuje jako pielęgniarka i utrzymuje córkę alkoholiczkę i niepełnosprawnego wnuka. Niestety bohaterowie "Placu św. Włodzimierza" są bardzo odmienni od widzów siedzących w teatralnych fotelach. Żyją na łonie matki Rosji, nie mają na chleb, na mięso. Spotykają się przypadkiem na placu w starej i zrujnowanej dzielnicy Petersburga. Są to ludzie, którzy resztkami sił ratują swoją godność, odnajdują spóźnioną miłość, ale niestety brakuje im sił, by zawalczyć o nią raz jeszcze. Jakoś brak elementów łączących widza z bohaterami. I choć zagrane dobrze, to jednak nie zachwycające.

Niestety historia opowiedziana przez Ludmiłę Rozumowską jest banalna. Mówi o rzeczach podstawowych, jak miłość, godność osobista, potrzeba akceptacji i bliskości drugiego człowieka. Brak tu jednak głębi. Oglądamy ładną, choć już niemodną baśń. Starsza pani i starszy pan, gdzieś w małym pokoiku. I to ma starczyć za świat, za jego obraz.

Ciekawie została rozwiązana scenografia przez Grzegorza Małeckiego. Muzykę skomponował Jan Kanty Pawluśkiewicz i choć była piękna, ciężko było się doszukać rosyjskiej duszy. A o to coraz trudniej.