Gdańsk. Zbigniew Pronaszko w Pałacu Opatów
Najciekawsze prace z największej kolekcji dzieł Zbigniewa Pronaszki, znajdującej się w Muzeum Narodowym w Krakowie można oglądać w oliwskim Pałacu Opatów.
Kolekcja Muzeum Narodowego w Krakowie powstała przede wszystkim dzięki zapisowi samego Pronaszki, który w 1955 r. przekazał mu znaczną część swego dorobku. Urodzony w 1885 r. w Derebczynie na Podolu artysta, z Krakowem związany był od połowy lat 20. tam też zmarł w 1958 r.
Zbigniew Pronaszko zasłynął jako czołowy polski formista, później jego zainteresowania zwróciły się w stronę koloryzmu. Zajmował się malarstwem sztalugowym, ściennym, rzeźbą, grafiką a także scenografią. Malował portrety, kompozycje figuralne, akty, martwe natury i rzadziej - pejzaże. Edukację artystyczną zaczynał w Kijowie, w tamtejszej Szkole Sztuk Pięknych, w latach 1906-11 studia kontynuował w krakowskiej ASP u Teodora Axentowicza i Jacka Malczewskiego. Rozwijał się także podczas podróży - odwiedził Wiedeń, Monachium, Paryż, Florecję.
W 1914 r. na łamach krakowskiego czasopisma "Rydwan" opublikował artykuł zatytułowany"Przed wielkim Jutrem" - prawdziwy manifest nowej sztuki. Trzy lata później został współzałożycielem awangardowej grupy Ekspresjoniści Polscy, której nazwę zmieniono wkrótce na Formiści. Jako formista Pronaszko czerpał z malarstwa Cézanne'a i estetyki kubizmu, inspirowała go także polska sztuka średniowieczna i podhalańskie malarstwo naiwne. Istotą formizmu miało być stworzenie nowoczesnego stylu narodowego, gdzie forma dzieła powinna pozostać wolna od naśladowania natury.
W 1924 r. artysta zaprojektował pomnik Adama Mickiewicza w Wilnie i osiadł w Krakowie. Czas ten to okres koloryzmu w twórczości Pronaszki - w jego malarstwie zderzały się mocne, nieraz agresywne barwy, którym pozostał wierny prawie do końca swego życia. Eksponował je w jednym ze swych ulubionych tematów realizowanych przez niemal cały czas działalności - portretach żony. Od 1945 był Zbigniew Pronaszko był wykładowcą ASP w Krakowie, śladem jego obecności w tym mieście są także dekoracje plafonów w zamku na Wawelu, które wykonał w latach 1933-35, inspirując się przy tym sztuką Paolo Veronese'a.
Wystawa "Zbigniew Pronaszko (1885-1958)", którą można oglądać w Pałacu Opatów pokazuje zarówno prace studenckie artysty jak i obrazy, rzeźby, grafiki, akwarele oraz projekty scenograficzne, powstałe w okresie formistycznym (najbardziej znane dzieło z tego okresu "Akt" z 1917 r.) a także kolorystycznym.
Muzeum Narodowe, Oddział Sztuki Współczesnej - Pałac Opatów, Gdańsk, ul. Cystersów 18. Czynne wt.-niedz. 9-16 (do 30.04.), wt.-pt. 10-17 i sob.-niedz. 10-18 (od 1.05. do 8.06.). Bilety w cenie 9 i 6 zł, rodzinny 18 zł.
Na zdjęciu: Zbigniew Pronaszko, Portret żony, 1948 r.
